William Auld

William Auld
Persona informo
Naskiĝo	6-an de novembro 1924 en Erith, Kent, Anglujo, Britio
Morto	11-an de septembro 2006 en Dolaro, Clackmannanshire, Skotlando
Lingvoj	Esperanto • angla
Nacieco	skoto
Ŝtataneco	Unuiĝinta Reĝlando (Britio)
Alma mater	Allan Glen's School (en)
Okupo
Okupo	esperantisto (1937–) poeto muzikologo redaktisto sciencfikcia verkisto eseisto verkisto tradukisto esperantologo
Verkoj	La infana raso
Esperanto
Tradukis en Esperanton	liaj tradukaĵoj
Verkis en Esperanto	listo de liaj verkoj
Aliaj aktivaĵoj	liaj aktivecoj

William Auld [ŭiljam old], foje esperantigita per Vilhelmo Oldo (naskiĝis la 6-an de novembro 1924 en Londono, mortis la 11-an de septembro 2006 apud Dolaro) estis skota Esperantlingva poeto, verkisto kaj tradukisto. Li plurfoje estis nomumita por la Nobel-premio pri literaturo, en 1999, 2004, kaj 2006 kaj estis trifoje inter la plej bonaj dek kandidatoj.

Vivo

Laŭ profesio Auld estis instruisto pri angla literaturo kaj vicestro de liceo. Li loĝis en la skota urbeto Dolaro en graflando Clackmannanshire.

En 1960, li komencis labori en lernejo en Alloa kaj restis tie ĝis sia emeritiĝo.

Malkovro de Esperanto

William Auld malkovris Esperanton dum sia 13-a jaro : tiam li estis skolto, kaj estis la legado de skolta regularo en Esperanto, kiu konigis al li la ekziston de tiu lingvo. Poste li ekzercis sin pri ĝi kun siaj amikoj John Francis kaj Reto Rossetti, kiuj kun John Dinwoodie, fariĝis kvaropo konata kiel la skota skolo de esperantlingva literaturo.

Li eklernis Esperanton en 1937, sed aktiviĝis nur en 1947.

Dua Monda Milito

De 1942 ĝis 1946, dungite en la brita flugarmeo, li partoprenis en la Dua Monda Milito, interalie kiel piloto. Lia milita sperto ege influis lian mondbildon. Unue li ekzercis en brita Rodezio (nun Zimbabvo) kaj en 1944, li estas unu el 50 kandidatoj por dungo kiel piloto ene de spiona aviadilo Spitfire. Ĝis la fino de la milito li spionadis kaj fotadis super Norda Afriko, Okcidenta Azio kaj Mezoriento, Grekio kaj Italio. Dum la fino de la milito, li laboris kelkatempe kiel provo-piloto por la aviadila armeo.

Agadoj en esperanta mondo

Kovrilpaĝo de Auld: Pri Lingvo kaj aliaj Artoj, 1978

Lia multnombra biblioteko de esperantlingva literaturo nun lokiĝas en Nacia Biblioteko de Skotlando, al kiu li antaŭ sia morto donacis ĝin.

Li estis vicprezidanto de UEA (1977-1980), prezidanto de la Akademio de Esperanto (1979-1983) kaj prezidanto de Esperanta PEN-Centro (1999-2005); Honora Membro de UEA.

Propono por Nobel-premio pri literaturo

Laŭ propono de Manuel de Seabra en la jarkunveno 1998 de Esperantlingva Verkista Asocio, William Auld estis proponita kiel kandidato por la Nobel-premio pri literaturo ekde 1999 ĝis la morto en 2006. Laŭ informo de The Telegraph li estis proponita por la premio en 1999, en 2004 kaj en 2006. Auld estis trifoje inter la plej bonaj dek kandidatoj.

Distingoj

En 2000 William Auld estis honorigata per FAME-premio.

Verkaro

Verkistoj en Antverpeno dum la UK 1982: Georges Lagrange, Tibor Sekelj, Aldo de' Giorgi, William Auld kaj eldonisto Bruĉjo Casini.

Li ekverkis dum li estis dungita de armeo. Post sia reiro en Skotio post la milito en 1947, li eldonis poemon tradukitan el la angla en la dua eldono de la nova revuo Esperanto en Skotlando. Li verkis plurjare por tiu ĉi periodaĵo simpla sed kun historia graveco, ĉar ĝi ekestis forumo por novaj aŭtoroj.

Auld redaktis plurajn revuojn, i.a. Esperanto en Skotlando (1949-1955), Esperanto de UEA (1955-1958, 1961-1962), Monda Kulturo (1962-1963), Norda Prismo (1968-1972), La Brita Esperantisto (1973-1999), Fonto (1980-1987). Kunlaboranto de Monato, kie li redaktis la rubrikon "noveloj" ĝis 1998.

Plurajn poemarojn verkis li, interalie estas lia precipa poemo, La Infana Raso (1956), Inspirite parte de la Cantos de usona poeto Ezra Pound, kaj ankaŭ tradukita en la nederlanda sub la titolo "Het kinderras'. Li tradukis poemojn, ekzemple poemojn el La Hobito ĉar la historion tradukis Christopher Gledhill. Li verkis ankaŭ kursojn, la plej fama estas "Paŝoj al plena posedo".

Li ekpublikigis siajn verkojn el la revuo Literatura Mondo tuj antaŭ ties ĉeso en 1949. Literatura Mondo, tiam la plej grava revuo pri esperanta literaturo, ekaperis en 1922, kaj post halto pro milito, ĝi reaperis dum du jaroj.

William Auld ekkonigis sin al internacia publiko en 1952, kiam publikiĝis la kolekto Kvaropo, pri kiu li kunlaboris kun John Dinwoodie, John Francis kaj Reto Rossetti. Tiu verko estis la komenco de la serio Stafeto, fondita de Juan Régulo Pérez en Kanarioj, kiu ekvilibrigis la mankon de la budapeŝta eldono Literatura Mondo.

Post la revuo Literatura Mondo, li kunlaboris en diversaj aliaj revuoj, interalie, de 1955 ĝis 1958 en Esperanto, la revuo de UEA, kaj poste inter 1962 kaj 1963 en Monda Kulturo, kaj ekde 1981 en la literatura magazino Fonto. Li partoprenis ankaŭ je la redaktado de la revuo Monato ekde ties kreo en 1979 ĝis 1998.

Li kompilis bazan legoliston de originala esperantlingva literaturo.

Listo de verkoj

Poemaroj

El Unu Verda Vivo, 1978.

• Spiro de l' Pasio (parto de la pluraŭtora poemaro "Kvaropo" 1952)
• La Infana Raso (1956)
• Unufingraj Melodioj (1960)
• Humoroj (1969)
• Rimleteroj (kun Marjorie Boulton, 1976)
• El Unu Verda Vivo (1978)
• En Barko Senpilota (1987)
• Unu El Ni (1992)

Antologioj

• Angla Antologio 1000-1800 (poezia redaktoro, 1957)
• Esperanta Antologio (Poemoj 1887-1957) (1958/1984)
• 25 jaroj (poezia redaktoro, 1977)
• Skota Antologio (kunredaktoro, 1978)
• Nova Esperanta Krestomatio (1991)
• Plena Poemaro: Eŭgeno Miĥalski (red. 1994)
• Tempo Fuĝas (1996)

Li editoris la poemaron Sub la signo de socia muzo (1987, eldonita en la Serio Stafeto de Flandra Esperanto-Ligo.)

Tradukaĵoj

El la angla

• La Balenodento, de Jack London (1952)
• Epifanio, de Shakespeare (1977)
• La Urbo de Terura Nokto, de James Thomson (1977)
• Don Johano, Kanto 1, de George Byron (1979)
• La Robaioj de Omar Kajam, de Edward Fitzgerald (1980)
• La Sonetoj, de Shakespeare (1981)
• Fenikso tro ofta, de Christopher FRY (1984)
• Montara Vilaĝo, de Chun-chan Je (1984)
• La Graveco de la Fideliĝo, de Oscar Wilde (1987)
• La Komedio de Eraroj, de Shakespeare (kun Asen M. Simeonov, 1987)
• Omaĝoj. Poemtradukoj (1987)
• Gazaloj, de HAFEZ (1988)
• Spartako, de Leslie Mitchell (1993)
• La Stratoj de Aŝkelono, de Harry Harrison (1994)
• Teri-strato, de Douglas Dunn (1995)
• La Kunularo de l' Ringo, de J.R.R.Tolkien (1995)
• La du Turegoj, de J.R.R. Tolkien (1995)
• La Reveno de la Reĝo, de J.R.R. Tolkien (1997)
• La Ĉashundo de la Baskerviloj, de Arthur Conan Doyle (1998)
• La Hobito, de J.R.R. Tolkien (poemoj kaj kantoj; kun Christopher Gledhill, 2000)
• Jurgen, de James Branch Cabell (2001)

  

  Kovrilpaĝo de Paŝoj al Plena Posedo; 2-a eldono, Ĉeĥa Esperanto-Asocio, 1974

El la lalansa-skota

• Kantoj, poemoj kaj satiroj, de Robert Burns (kun Reto Rossetti, 1977)

El la sveda

• Aniaro, de Harry Martinson (kun Bertil Nilsson, 1979)

En la anglan el la ĉeĥa per Esperanto

• Hearing the soul (Aŭdado de la animo), de Věra Ludíková

Kantaroj

• Floroj sen Kompar' (kun Margaret Hill, 1973)
• Kantanta mia Bird' (kun Margaret Hill, 1973)
• Dum la Noktoj (kun Margaret kaj David Hill, 1976)

Lernolibroj

Kovrilpaĝo de Facetoj de Esperanto, Brita Esperanto-Asocio, 1976

Kovrilpaĝo de Enkonduko en la Originalan Literaturon de Esperanto, 1979

• Esperanto: A New Approach (1965)
• Paŝoj al Plena Posedo (1968)
• A first Course in Esperanto (1972)
• Traduku! (1993) — ISBN 0-902756-23-0; ISBN 978-0-902756-23-6

Bibliografio

• Bibliografio de tradukoj el la angla lingvo (1996), kun E. Grimley Evans)

Esearoj

• Facetoj de Esperanto (1976)
• Pri Lingvo kaj aliaj Artoj (1978)
• Enkonduko en la Originalan Literaturon de Esperanto (1979)
• Vereco, Distro, Stilo (1981)
• Kulturo kaj Internacia Lingvo (1986)
• La Fenomeno Esperanto (1988)
• La Skota Lingvo, hodiaŭ kaj hieraŭ (1988)

Miksita

• Pajleroj kaj Stoploj : elektitaj prozaĵoj (1997)

Pri Auld

Festlibro

• Lingva Arto. Jubilea libro omaĝe al William Auld kaj Marjorie Boulton. Vilmos Benczik, (1999, red.), Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 217 p. ISBN 92-9017-064-6

Aliaj

• Clemens J. Setz: William Auld, la majstro de la malnova monda helplingvo (trad. Detlef Karthaus). Trairado tra diversaj poemoj de Auld kaj iliaj tradukoj al la germana. Beletra Almanako (33), oktobro 2018. pp. 134–150.

Recenzoj

Pri En Barko Senpilota

„ Laŭ la enkonduko, la eldonejo "Edistudio" intencas iniciati la eldonadon de belliteratura serio, dediĉota monografie al la plej reprezentaj aŭtoroj de nia kulturo. Kaj jen en tiu unua volumo de la serio estas la originala poemaro de Auld. La libro estas vere impona pro la poemaro de la aŭtoro, sed ankaŭ imponas la prezentado de la verko; unue la enkonduko de la redaktoro Aldo de'Giorgi, sekvata de pluraj eseoj pri la verko: Amble [tiel] kun William Auld de Régulo Perez; La poeto William Auld de Edwwin de Kock; Pensoj de danka leganto de Rejna de Jong; Nacilingvaj literaturaj influoj sur la poemojn de Auld, de Majorie Boulton; Vort-statistikaj esploroj en poemoj de Auld, de Henry Vatré. Sekvas la poemaran tekston de la aŭtoro diversaj antaŭparoloj al la jam eldonitaj verkoj de W. Auld: de G. Waringhien al "Spiro de l'pasio"; antaŭparolo al la unua eldono de "La infana raso" de John Francis; prologo de Vilmos Benczik al la dua eldono; antaŭparolo al "Unufingraj Melodioj" skizo de John Francis; al "Humoroj" de Henri Vatré; kaj laste estas "Membiografio de la aŭtoro" de William Auld. La plej elstara poemo de la libro estas la konata "La infana raso", jam dufoje eldonita, eble la plej grava epopeo el la esperanta literaturo. Per la aliaj poemoj oni povas profunde koni la personecon de la aŭtoro, ĉar nenio alia krom la poezio eliras el la propra spirito de la poetoj, precipe kiam la poezio estas pli ol nura versfarado. Pro kio William Auld dediĉis sin al la esperanta poezio? Kial William Auld estas esperantisto? Per liaj poemoj oni povas certe malkovri tion. William Auld militis, kiel li diras en la membiografio. (pĝ. 848) "Fininte la liceon, mi volontule aliĝis al la brita aer-armeo (R.A.F.) kaj fariĝis ĉas-aviadila piloto (en Spitfire): kiel socialisto mi estis konscie kontraŭfaŝisma. Mi militservis en Mezoriento, Nordafriko kaj Mediteraneo". Li diras en la poemo "La perfidita juno" (pĝ 156): Jam unu fojon ni al fremdaj bordoj iris batale kontraŭ faŝisthordoj. Pro mia kredo mi bueadi lernis, kaj miltajn homajn vivojn mi ekstermis (aŭ mi supozas tion: mi ne vidis. ...................................... Ni, la junuloj, iris en inferon por tranĉi el la mondo mam'kanceron: mi kredis je pli forta posta sano, pli pura vivo laŭ pacama plano. Oni al ni promesis la futuron, se ni likvidos la faŝistteruron: mensogo fia! Kion ni ricevis, kiam la falsa bestregimo krevis? Cu pacon kaj esperon kaj progreson? Ne! Aŭdis ni, veninte el batalo: la mondon savis vi por kapitalo! Jen respondo al tiu trompaĵo en la poemo "Mankas krotaloj" (p§ 438) Ni havas financistojn politikistojn furnalistojn televidon prudulojn kaj ankaŭ aliajn venenafojn. Sed krotalojn ni ne havas. Kaj en la poemo "Mi trovis kredon novan" (p§ 151) Kaj mi trovis kredon novan kredon pri la homdestin Se denove mi militus laŭ ordon de I 'registaro, kaj per bomboj forlikvidus kelkajn milojn de I homaro — ili estus miaj fratoj, demokratoj: eternan punon mi meritus, se denove mi militus. Do ne plu en la Eielon mi levigos: mian vivon mi dediĉos al laboro sur la tero, por futuro tuthomara, solidara: jen pli granda aventuro! Kaj je la fino de "La infana raso": (la celon mi plenumas la celo nin konsumas) Vere se iam verko en Esperanto atingus la Nobel-premion, tio ja estus vera venko por Esperanto. William Hold indas ĝuste kaj juste esti proponita al tiu prestiĝa literatura premio. ” — G.M.E. Boletín n285 (mar 1988)

Referencoj

Trovu « William Auld » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo»

Vidu ankaŭ

• Tradukisto
• Literatura tradukisto

Eksteraj ligiloj

• Voĉo de William Auld en la Sonbanko Esperanta esperante
• William Auld (el Retarkivo 2009) en Originala literaturo Esperanta esperante
• William Auld en la ttt-ejo de Esperantlingva Verkista Asocio esperante
• Ligilo al skano de La Infana Raso Arkivigite je 2014-03-08 per la retarkivo Wayback Machine, jen TTT-versio Arkivigite je 2014-02-02 per la retarkivo Wayback Machine esperante
• Anna
• Kvar poemoj Arkivigite je 2006-12-05 per la retarkivo Wayback Machine
  • Julia sur Pandaterio Arkivigite je 2006-12-05 per la retarkivo Wayback Machine
  • Studaĵo
  • Septembra mateno Arkivigite je 2003-04-30 per la retarkivo Wayback Machine
  • Noktaj pensoj Arkivigite je 2006-12-05 per la retarkivo Wayback Machine
• Rimleteroj Arkivigite je 2003-01-25 per la retarkivo Wayback Machine (inter William Auld kaj Marjorie Boulton)
• Pratempe en Anglujo ĉu (el Retarkivo 2004) (Jerusalem de William Blake)
• Tempo fuĝas Arkivigite je 2019-03-31 per la retarkivo Wayback Machine novelo en Monato
• Forpasis Auld - silento morta post ruliĝ' lavanga artikolo en Libera Folio
• Esperantistoj bruligas kandelojn memore al William Auld (edukado.net) (el Retarkivo 2008)
• Verkoj de kaj pri William Auld en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo Arkivigite je 2016-08-02 per la retarkivo Wayback Machine
• - William Auld - Master Poet of Esperanto de Girvan McKay. Inkludas 3 versiojn de la aulda verko La infana raso en la angla, la skota kaj la gaela Arkivigite je 2010-05-15 per la retarkivo Wayback Machine
• Oldo pri propraj nomoj Arkivigite je 2014-03-12 per la retarkivo Wayback Machine el liaj Antaŭvortoj de la tradukinto al La ĉashundo de la Baskerviloj de Arturo Konan-Dojlo
• Vilhelmo Oldo, artikolo de Vastalto pri la rilato de Oldo al propraj nomoj
• Nick Kalivoda (2012). “William Auld”, La Ondo de Esperanto (eo) (8—9 (214—215)), p. 22. 

Jen kelkaj sonekzemploj de muzike prilaboritaj poemoj:

• la angla mezepoka balado "Ĝorĝo" tradukita de William Auld kaj kantata de Margaret Hill en muzikfilmo de la retejo Youtube. La kanto aperis en la disko "Kantanta mia bird", eldonita de Krea Sono.
• la kanto "Ebrio" de W. Auld, kantata de Maksim Fedorov, same en muzikfilmo de la retejo Youtube

http://www.youtube.com/watch?v=1xjHsNS6GI8 kaj la kanto "Memoro" same de W. Auld, kaj ankaŭ kantata de Maksim Fedorov,]] la du lastaj eroj ambaŭ el la 94-a Universala Kongreso de Esperanto en Bjalistoko

• la kanto "En bona espero" de W. Auld, kantata de la duopo Ĵomart Amzajav kaj Nataŝa Gerlaĥ
• Artikolo pri William Auld en la skota ĵurnalo The National