Kantono Argovio
| Kantono Argovio | |
|---|---|
 | |
 | |
| kantono de Svislando • administra teritoria unuo | |
| Ĉefloko | Araŭo |
| Aliĝo al la Svisa Ĵurkomunumo | en la jaro 1803 |
| Oficialaj lingvoj | germana lingvo |
| Oficiala mallongigo | AG |
| Nombro de loĝantoj | 678207 (2018) |
| Areo | 1404 km² |
| Loĝantardenseco | 490 loĝantoj/km² |
| Geografia situo | CH1903: 650664 / 252127 (mapo)47.4188.11Koordinatoj: 47° 25′ N, 8° 7′ O; CH1903: 650664 / 252127 (mapo) |
|
| |
 | |
 | |
Argovio (germane Aargau [A:Rgao], france Argovie [argoVI], itale Argovia [arGOvja], romanĉe Argovia [arGOvja]) estas unu el la plej nordaj kantonoj de Svislando. Ĝi ampleksas la suban parton de la valo de la rivero Aro (rivero) (Aargau signifas en la germana "distrikto de Aro").
Oficiala lingvo
[redakti | redakti fonton]La oficiala lingvo de la kantono estas la germana. Parolata estas efektive la argovia dialekto de la alemana).
Geografio
[redakti | redakti fonton]La kantono samlimas kun Germanujo norde; en la okcidento troviĝas la kantonoj Bazelo Kampara, Soloturno kaj Berno. Sude Argovio najbaras al la kantono Lucerno kaj oriente al Zuriko.
Aargau estas plejparte ebena, ĝi situas norde de la Alpoj kaj oriente de la montaro Ĵuraso. Ĝi havas arbarplenajn montetojn kaj valojn fruktodonajn. En Argovio troviĝas la famaj sulfatriĉaj termoj de Baden kaj Schinznach.
Apud Brugg situas la ruinoj de la Kastelo Habsburgo – el kiu venas la nomo de la Habsburgoj –, la malnova monaĥejo de Königsfelden kaj la restaĵoj de la romia urbo Vindonissa (Windisch).
Loĝantaro
[redakti | redakti fonton]Laŭ la stato de 2018 en la kantono vivis 678 207 loĝantoj sur areo de 1 403,77 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 483 loĝantoj/km². La ĉefurbo estas Araŭo.
La plej grandaj urboj de Argovio estas laŭ grandeco Vetingo kun 19454 loĝantoj, Araŭo kun 19167 loĝantoj, Baden kun 17098 loĝantoj, Wohlen kun 14161 loĝantoj, Oftringen kun 11318 loĝantoj, Rheinfelden kun 11004 loĝantoj, Zofingo kun 10686 loĝantoj, Spreitenbach kun 10328 loĝantoj kaj Brugg kun 9120 loĝantoj. (La ciferoj datiĝas de la 31-a de decembro 2007, respektive 1-a de januaro 2010 por Araŭo)
Administra divido
[redakti | redakti fonton]La kantono Argovio konsistas el 11 distriktoj (stato 2009). Vidu sub:
Historio
[redakti | redakti fonton]Ĝis 1415 la regiono estis la "kernlando" de la habsburga regno (kasteloj en Habsburg, Lenzburg, Wildegg). Dum la jaro 1415 la lando estis konkerita de la Svisa Ĵurkomunumo. Berno ekposedis la sudokcidentan parton (Zofingen, Arburgo, Araŭo, Lenzburg kaj Brugg). La t.n. "freie Ämter" ("liberajn guberniojn") (Mellingen, Muri, Villmergen kaj Bremgarten), kune kun la distrikto Baden, ekregis ĉiuj kantonoj kune kiel submetitajn teritoriojn. En 1798 la berna parto fariĝis kantono Aargau de la nova Helveta Respubliko, la freie Ämter kaj Baden iĝis la kantono Baden. En 1803 la du partoj unuiĝis en la novan kantonon Argovio.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Vidu ankaŭ en la Vikimedia Komunejo la kategorion Kantono Argovio – (Kolekto de bildoj kaj plurmediaj dosieroj)
