Ando-ekvatora lingvaro
(Alidirektita el Ando-Ekvatora Familio)
Lingvofamilio de Amerikaj indianoj. Dividiĝas je 5 branĉoj: tupi-gvarania, keĉua, ajmara, aravaka, araŭkana. Reprezentantoj: keĉuoj (12.8 mln), paragvajanoj (3.6 mln), ajmaroj (2.2 mln), araŭkanoj (800 mil), aruakoj (400 mil) k.a. Totala kvanto: 20.3 mln.
AJMAROJ
- Nomo: [f] Aymaras; [r] ajmara
- Indiana popolo en Bolivio, Peruo kaj Ĉilio. Ĝi prezentis la duan etnan komponenton (laŭ grandeco) en Inkaa ŝtato. Totala kvanto: 2,55 mln (1992).
- Lingvo: ajmara; vaste uzata ankaŭ hispana kaj keĉua.
- Raso: amerika branĉo de mongoloida raso.
- Kredantoj: katolikoj.
ARAŬKANOJ
- Nomo: [m] mapuĉe; [f] Araucans; [r] araukani
- Indiana popolo en Ĉilio (800 1 mil, 1992) kaj okcidento de Argentino (70 mil).
- Lingvo: araŭkana.
- Konservas tradiciajn konfesojn, parto - katolikoj.
ARAVAKOJ
- Nomo: [f] Arawaks; [r] aravaki
- Grupo de indianaj triboj (guahiro, kampa, baniva, mem aravakoj k.a.) en Sud-Ameriko kaj Kariboj, 400 mil (1992).
- Lingvoj: aravaka.
- Kredantoj konfesas tradiciajn religiojn, parto - katolikoj.
GVAHIRANOJ
- Nomo: [m] vaju; [f] Guajiros; [r] guaĥiro, goaĥiro
- Indiana popolo de aravaka grupo, loĝanta en Gvahira duoninsulo. Kvanto: en Kolumbio 200 mil (1992), Venezuelo 65 mil, malgrandaj grupoj en Panamo kaj Antiloj.
- Konfesas tradiciajn religiojn, estas ankaŭ katolikoj.
GVARANIOJ
- Nomo: [f] Guaranis; [r] guarani
- Indiana gento de tupi-gvarania grupo en Paragvajo; 30 mil (1987). Partoprenas en formigo de nuntempaj paragvajanoj.
- Lingvo: gvarania.
- Laŭ religio katolikoj.
- Nomoj: [f] Jibaros; [r] ĥibaro, ŝuara
- Grupo de indianaj popoloj en Peruo (40 mil, 1992) kaj Ekvadoro (35 mil).
- Lingvoj: ando-ekvatora familio.
- Kredantoj: katolikoj.
KAMPOJ
- Nomo: [f] Campas; [r] kampa
- Indiana gento de aravaka grupo en Peruo, 50 mil (1993).
- Lingvo: kampa.
- Kredantoj: katolikoj.
KEĈUOJ
- Nomo: [m] kiĉua; [f] Quetchoua; [r] keĉua
- Indiana popolo en Peruo (7,7 mln), Ekvadoro (4,3 mln) kaj Bolivio (2,47 mln). Loĝas ankaŭ en Argentino, Ĉilio kaj Kolumbio. Totala kvanto: 14,87 mln (1987). Idoj de la kreantoj de Inkaa civilizo.
- Apartenas al amerika branĉo mongoloida raso.
- Lingvo: keĉua, la plej granda indiana lingvo. Ĝin parolas ĉirkaŭ 8-10 mln indianoj en Peruo, Ekvadoro, Bolivio. Keĉua estis lingvo de loĝantaro de grandega Inkaa imperio.
- Kredantoj: katolikoj.
PARAGVAJANOJ
- Nomoj: [f] Paraguyaens-Guaranis; [r] paragvajci
- Popolo, ĉefloĝantoj de Paragvajo (4,12 mln). Totala kvanto: 4,5 mln (1992). precipe mestizoj.
- Parolas en hispana kaj gvarania lingvoj. Gvarania lingvo prezentas intertriban lingvon en Paragvajo.
- Kredantoj: katolikoj.
TUPI-GVARANIOJ