DAISY (sonlibra formato)
Digital Accessible Information System (DAISY) estas teĥnika normo por digitalaj sonlibroj, periodaĵoj kaj komputilaj tekstoj. Ĝia celo estas anstataŭi skribitan tekston per aŭdebla teksto por homoj, kiuj ne aŭ malfacile povas legi skribitan tekston, precipe uloj kun blindeco, parta vida malkapablo aŭ disleksio. La DAISY-konsorcio mem disponigas la tielnomitan DAISY Pipeline, malfermfontecan konvertan ilon por la produktado de DAISY-libroj[1].
Bazita sur MP3 kaj XML ĝi ekstendas kapablojn de tradiciaj sonlibroj kun novaj funkcioj: uzanto povas eki kaj removi markojn, akurate navigi, kaj konfiguri rapidecon de parolo sen distordoj. Redaktoroj povas eki strukturojn kiel tabeloj kaj bibliografioj alireblaj per aŭdo.[2] Tiu ebligas, ke legantoj povas navigi akurate ankaŭ en enciklopedioj kaj lernolibroj, kiu ne eblus en tradiciaj formatoj.[3]
Ĝi eblas sekan nivelon en navigado por prilabori tekston, ankaŭ bildojn kaj formulojn kodiĝitaj en MathML formato. La teksto estas sinkronigita per marklingvo, kiu ebligas navigadon en ĉiuj direktoj.[4] Pli novaj versioj havas alian strukturon: DAISY 2 baziĝas sur XHTML kaj SMIL,[5] DAISY 3 sur XML, kaj estas normo kun nombro ANSI/NISO Z39.86-2005.[6]
DAISY Consortium estas kreita en 1996, kaj enhavas pliajn internaciajn organizaĵojn por egaleco de homoj, kiuj ne aŭ malfacile povas legi ebenan aŭ ĉian skribon, kaj helpi ilin akiri informon[7] Oficiale la usona (National Information Standards Organization, NISO) delegis taskon de subteno de normo DAISY/NISO.[8]
Specifikado
[redakti | redakti fonton]Digital Talking Book (DTB) estas aro de dosieroj, kiun celo estas informi uzantojn per alternativaj kanaloj. Tiuj povas esti tekstoj kun grandaj literoj, parolo aŭ teksto preparita por Brajla linio. DAISY uzas tiujn dosierojn?
- Pakaĝa dosiero, kiu enhavas metadatojn de DTB
- Teksta dosiero, XML dosiero kun teksto de la dokumento
- Voĉa dosiero, MP3 dosiero kun homa aŭ komputila voĉo pri la dokumento
- Imaĝoj
- Sinkroniganta dosiero, por sinkronigi mediajn dosierojn
- Naviga dosiero por priskribado de strukturo de dokumento
- Marka dosiero, tiu eblas por uzanto marki partojn de teksto
- Dosiero por direkti enhavon
- Dosiero por disdono de informo: asignas SMIL dosierojn al ilian median uniton.
Alirebleco
[redakti | redakti fonton]DAISY formato populariĝas ĉe organizoj por alirebleco de rajte defenditaj fontoj, ĉar DAISY formato estas ofte uzita de malkapabluloj. Ekzemploj estas en Usono Learning Ally, frue Recording for the Blind and Dyslexic;[9] AMAC Accessibility,[10] Bookshare and National Library Service for the Blind and Physically Handicapped (NLS)[11][12] por vidaj malkapabluloj. Learning Ally kaj Bookshare havas pli grandan celgrupon, ili helpas ankaŭ disleksiulojn kaj aliajn malkapablulojn, kiuj ne aŭ malbone povas tradicie legi. NLS funkcias kial tradiciaj bibliotekoj: malkapbluloj povas prunti senpage. Oni devas registri por Learning Ally kaj Bookshare.[13] Membreco de Bookshare estas pagata de Ministrejo pri edukado por lernantoj kaj studentoj, do ili ne devas pagi por membreco.[14]
DAISY Protected Digital Book (PDTB) estas sekretigita tipo de DAISY formato.[15] Tiu formato estas uzita de provizantoj. Oni devas deĉifri ĝin per klavo. Sekretigo estas en audio dosiero kaj SMIL datoj. Normalaj DAISY legiloj ne povas legi tiujn, do oni bezonas specialajn legilojn kaj klavon, kiun oni povas eki de la provizanto. Bookshare uzas personajn klavojn.[16] Tiu estas por observado de leĝoj, kiuj priskribas, ke aliaj ne rajtas eki tiujn enhavojn.
Legado
[redakti | redakti fonton]Oni povas legi tiujn enhavojn per komputilo kun speciala programo,[17] per speciala DAISY-legilo,[18] poŝtelefono, kaj MP3-legilo. Oni povas eki DAISY dosierojn en CD/DVD, per interreto aŭ memorkarto.[19]
Oni povas legi DAISY dosieron per Brajla linio, per ekranlegilo, presi en Brajlo, konverti en sonlibro, aŭ presi per grandaj literoj. Oni povas bildigi ĝin en ekrano per grandaj literoj.[20][21]
Traduko
[redakti | redakti fonton]En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Digital Accessible Information System en la hungara Vikipedio.
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- ↑ (en) DAISY Konsorcio: DAISY Pipeline
- ↑ Sabine Tenta: The Audible Gate to the World: The West German Audio Book Library for the Blind (Goethe-Institut, 2009) online angle
- ↑ Ask-it: A5.5.3: Examples of best practices of design for all Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine. angle
- ↑ George Kerscher: "DAISY is", December 2003. angle 2009. november 23.
- ↑ DAISY Consortium: DAISY 2.02 Specification - Recommendation, February 28 2001. angle 2009. november 23.
- ↑ ANSI/NISO Z39.86-2005 Specifications for the Digital Talking Book Arkivigite je 2008-05-17 per la retarkivo Wayback Machine. angle 2009. november 23.
- ↑ DAISY Consortium: About The DAISY Consortium. angle 2009. november 23.
- ↑ DAISY Consortium: DAISY/NISO Standard Arkivigite je 2009-05-15 per la retarkivo Wayback Machine. angle 2009. november 23.
- ↑ Recording for the Blind and Dyslexic (RFB&D). Arkivita el la originalo je 2008-07-03. Alirita 2009-12-07 . Arkivigite je 2008-07-03 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ AMAC Accessibility
- ↑ Bookshare - Accessible Books for Individuals with Print Disabilities
- ↑ National Library Service for the Blind and Physically Handicapped (NLS)
- ↑ Learning Ally Membership. Arkivita el la originalo je 2012-11-09. Alirita 2020-10-24 .
- ↑ Bookshare membership. Arkivita el la originalo je 2011-09-24. Alirita 2011-10-01 . Arkivigite je 2011-09-24 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ NLS/BPH Secification 1205
- ↑ Bookshare Seven Point Digital Rights Management Plan[rompita ligilo]
- ↑ DAISY: Software Playback Tools[rompita ligilo]
- ↑ DAISY: Hardware Playback Tools[rompita ligilo]
- ↑ DAISY: Technology Overview. Arkivita el la originalo je 2009-02-14. Alirita 2009-03-06 . Arkivigite je 2009-02-14 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ DAISY Consortium: "WHAT IS DAISY? Arkivigite je 2010-04-18 per la retarkivo Wayback Machine". Hozzáférés: 2009. november 23.
- ↑ George Kerscher: "Braille Production the DAISY Way", IFLA/SLB Pre-conference Seminar in Penang 1999. angle Hozzáférés: 2009. november 23.