Fasilo

Fasile21 estas internacia planlingvo-projekto proponita de brazila eks-esperantisto B. Egon Breitenbach (1949-) en 1999. La kreanto de Fasile21 disvastigis Esperanton en brazila preso kaj televido, prezidis esperantistan societon en urbo Porto Alegre. Li verkis proesperantan A Língua das Nações (La Lingvo de la Nacioj), eldonita en 1974. Partoprenis Universalan Kongreson okazinta en Brazilo.

La nomo de la lingvo venas de fas-il-e (facil-il-o) + 21 (jarcento), kaj tiel signifas "facililo por 21-a jarcento".

Gramatiko

Alfabeto kaj prononco

• Vokaloj: a e i o u;
• Duonvokaloj: w (ŭ), y (j);
• Konsonantoj: b d f g h j k l m n p r s t v x z (ĵ kaj ŝ en Esperanto – y kaj x en Fasile21)

La akcenta silabo estas sur vokalo antaŭ lasta konsonanto en ne verbaj vortoj​, kaj sur lasta silabo en verbaj vortoj.

Morfologio

Baza vortaro konsistas el unusilabaj radikaloj: dog-o (hundo), libr-e (libereco), mig-uy (geamikoj), man-a (virino).

Estas kvar finaĵoj por substantivoj: -e por ne vivantaj kaj -o, -a, -u por vivantaj estoj. Finaĵoj: "o" por viraj substantivoj; "a" por virinaj substantivoj; "u" por ge-ideo aŭ nekonata sekso. Finaĵo "y" por pluralo. Pro strukturo Nominativo → Verbo → Akuzativo oni ne bezonas diferencigon, kia estas -n en Esperanto.

Verbaj vortoj finitaj per "s" estas akcentitaj en lasta silabo: kantar (kanti), vidar (vidi); verbaj imperativoj: kantes (kantu), vides (vidu). Verboj havas pli kompletan kaj ne tiom "nazaligitan" sistemon de participoj rilate Esperanton:

• asi – anta
• esi – imperativo
• isi – inta
• osi – onta
• usi – "unta"
• adi – ata
• edi – enda
• idi – ita
• odi – ota
• udi – "uta"

Akcentigo sur lasta silabo okazas en adverboj kaj vortoj ne finitaj per vokalo. Ekzemploj: setan (set+an), setel (set+el) ("nun", kaj "ĉi tiel" en Esperanto).

Finaĵo "-i" por adjektivo; multaj fioj ĉe la adverboj: olel (ĉiel), olin (ĉie),olon (ĉio), olan (ĉiam), antan (antaŭe), antin (loke antaŭe). Ekzistas multaj aliaj eblecoj. En kazoj kiam klareco permesas oni povas uzi solan radikalon kiel adverbon.

Sintakso

Bazaj, preferinda strukturo: SVO (subjekto-verbo-objekto).

Komparo Fasile21/Esperanto

Alfabeto

Esperanto: 28 literoj

Fasile21: 24 literoj.

Sufiksoj ne oficialaj

Esperanto: multaj (scopo, atro, atrio, iko, ito, metro, toro, teko, io/ujo/lando, aŭ)

Fasile21: Nenia

Akuzativo

Esperanto: Li vidis Karlon.

Kreas malfacilajn sonojn kaj modifas proprajn nomojn

Fasile21: Lo vidis Karlo.

Sinonimoj

Esperanto: Granda. Ega/granda, tiam/tiutempe, cento/centavo/centimo/cendo.

Fasile21: Nenia. Ogi, datan, xenune.

Akureco

Esperanto: Ino. Vir. Ge. Ne distingas vivantan kaj nevivantan.

Fasile21: A. O. U. Y. pluralo. E: senanima.

Malfacilaj sonoroj

Esperanto: Sign, lingv, scienco, psikologio, sfigmo, absoluta, kserografio, librojn

Fasile21: Nenia

Reguloj por vorto kreado

Esperanto: Konfuzaj aŭ ne ekzistantaj

Fasile21: Klaraj

Arkaismoj

Esperanto: Omnibuso, aŭtomobilo, scienco.

Fasile21: Base, kare, ike.

Vortaro

Esperanto: Malalta produktemo

Fasile21: Altega produktemo

Konfuzo inter terminoj kaj sufiksoj

Esperanto: Kataro - aro da katoj aŭ el nazaĵo?

Kolego - granda kolo?

Fasile21: Ketiro - aro da katoj. Kono: kolego, kona: kolegino; konu: kolego/kolegino

Kohereco

Esperanto: Eks, ankaŭ, ej, sezono, per, januaro, horloĝo, teksto, gramatiko, taŭro, vir-bovo, bovo, bovino.

Fasile21: Isi, kayon, in, seze, il, unani mese, anile, frazire, frazike, bovo, bovo, naw ferti bovo, bova.

Minimigo

Esperanto: Lernendaj vortoj. Kurteno, ŝtrumpo, ganto.

Fasile21: Vortoj simple kombinitaj. Vindi vebe, futi veste, kiri veste.

Korelativoj

Esperanto: Manka, kontraŭdira, nekompleta. Kial? ĉar. Kiam? Nun.

Fasile21: Pli ampleksa, konsista kaj logika. Kaw al? Al. Kaw an? Setan.

Eŭfonika klareco

Esperanto: Sur-sub, ĉi-ti. Kreas konfuzon

Fasile21: Sor-sub, set-dat. Evitas konfuzon

Reguloj por redaktado

Esperanto: Difuzaj.

Fasile21: Klare proponataj

Adaptebleco

Esperanto: Personaj pronomoj prezentas samajn limigojn ekzistantajn en Angla lingvo

Fasile21: Efika sistemo por personaj pronomoj

Dedukteco

Esperanto: Miaŭo, bojo, cento/centavo/centimo/cendo, Brazilo, januaro, teksto.

Fasile21: Keti vose, dogi vose, xenune, BR-nase, unani mese, frazire.

Rimarko: en Esperanto "c" estas prononcata "ts".

Formigo de vortaro

Esperanto: Preskaŭ tute kreita de Zamenhof, kun tro da literaturo-influo

Fasile21: Demokratia kaj praktika

Grado de renovigo

Esperanto: Jam aĝas preskaŭ unu kaj duoncento da jarcento

Fasile21: Revolucia projekto, novigema laŭ multaj aspektoj

Komputera Procezeco

Esperanto: Meza. Prezentas multajn problemojn

Fasile21: Altega

Bezono da lingvaj protezoj

Esperanto: Ega

Fasile21: Nenia

Antaŭa Lingvistiko

Esperanto: Malgranda

Fasile21: Granda. Kreanto de Fasile21 estas eks-esperantista kaj studas Lingvistikon ktp

Diskonigo

Esperanto: Improvize dependas de voluntarismo. Difuza fokuso: idealo, religio ktp

Fasile21: Profesia, sur baze de universitatoj, entreprenoj, asocioj, komercigo. Fokuso: praktika solvo

Gramatika Demokratio

Esperanto: Limigita

Fasile21: Perfektigo ekde projekto-prezento, en Aprilo de 1999

Historia antaŭeco

Esperanto: Granda

Fasile21: Nenia

Klopodo por neeŭropanoj

Esperanto: Granda.

Fasile21: Malkonsiderenda

Tempo por lernado

Esperanto: Meza.

Fasile21: Malmulte

Ekzemploj

Patro Nia

La preĝo Patro Nia en Fasile21:

Preje tem juyi pamo

Juyi pamo, iri in sele: vui nome santedes.

Vui kinge venes tem juy.

Lawijes vui vole, in tere el in sele.

Gives pane di eji dage tem juy.

Pardes juyi fensey el juy pardas datuy fensigi juy.

Naw permes juy law pekigar,

sed protes juy ril bonawe.

Setel ijes.

Tore di Bable

La historio pri la Babela turo, de Genezo (11:1-9) en la Biblio:

1. Kay oli rejire abis soli linge kay simi vordey.

2. Kay an publu, ivasi tem Oyste, trovis lizi feyse in Ximar, kay genevitis datin.

3. Kay luy intel palis:

Juy genes! Juy iges brikey kay kokes ley il fayre. Luy usis brikey el roke kay trare el gluigaje.

4. Kay luy palis:

Juy genes! Juy konstros por juy un urbe kay un tori tope til sele! Kay juy iges fami title por juy, por juy naw es disigidi trans oli feyse di rejire!

5. Kay Godo ivis subin por vidar urbe kay tore konstradi il publu.

6. Posan Godo palis:

Eys! Luy unepublas kay unelingas, kay luy geneigas sete! Setan, ebijos ole luy volos igar!

7. Juy ives! Juy subives kay juy konfiges luyi linge gol eju naw prenos altru!

8. Kordel Godo disigis luy trans oli feyse di Tere, kay law grade luy dal konstris urbe.

9. Al sete le nomas Bable, al Godo datin konfigis linge di ol rejire, kay dan Godo disigis puble trans oli feyse di rejire.

Norti Vinde kay Sune

Norti Vente kay Sune argazis kaw e aras mas forsi, an tripo venis volvidi il hoti mantle. Ley kordes date unan susos igar tripo dal vestar loi mantle ares sidridi mas forsi ril altri.

Tam Norti Vente blovis forsel law le povis, sed mas le blovis, mas tripo mas nirel foldis loi mantle sirkel le; kay finan Norti Vente dal volis trayar. Tam Sune brilis hotel, kaj tuy tripo dal vestis mantle.

Kay setel Norti Vente esis fesar: Sune as mas forsi intel ley.

Bibliografio

• Breitenbach, Balduino Egon (1949-): Projeto da Língua Mundial. Porto Alegre : Planeta i - Informática, 1999. 184p., 23cm. ISBN 85-87337-01-7 (broch.)

Eksteraj ligiloj

• https://freefasile21.blogspot.com