Hendrik Adamson

Hendrik Adamson
Persona informo
Naskiĝo	24-an de septembro 1891 (1891-09-24) en Kärstna Rural Municipality
Morto	7-an de marto 1946 (1946-03-07) (54-jaraĝa) en Tuhalaane Rural Municipality
Tombo	Helme Cemetery (en)
Lingvoj	Esperanto • estona
Ŝtataneco	Estonio Sovetunio Rusia Imperio
Alma mater	Teachers' Seminary of the University of Tartu (en)
Okupo
Okupo	instruisto esperantisto poeto verkisto pedagogo

Hendrik ADAMSON (naskiĝis en 24-a de septembro 1891 laŭ la gregoria kalendaro aŭ la 7-an de oktobro 1891 laŭ la julia kalendaro, mortis en 7-a de marto 1946) estis estona popollerneja instruisto, poeto, kaj Esperanto-verkisto.

Li multe verkis en la estona lingvo. Ĉirkaŭ la jaro 1930 Adamson fariĝis esperantisto.

Verkaro

Specimeno de manskribo de Adamson

Lia precipa verko estas la originala romano Aŭli, pri la vivo de malgranda knabo. Multaj el liaj poemoj publikiĝis en la revuo Literatura Mondo, Informoj de Esperanto-Asocio de Estonio, Malgranda Revuo, Norda Prismo kaj en la poem-antologio Dekdu Poetoj aperinta en 1934 ĉe la eldonejo Literatura Mondo sub redakto de Kálmán Kalocsay, kiu komentas la poezion de Adamson tiel:

„ Rezignacio je l' prema sorto diktas al li poemojn korŝirajn en sia simpleco. Legu la vesperkanton! Nenio povus pli koncize kaj efekte sentigi la senesperecon de homvivo, ol tiu ĉi tradente zumata kanzono kun sia bohema facileco. Pri la eternaj homaj maljustaĵoj plendas la poeto kun malespera rezigno, jen kun profeta ektondro, jen kun amara ironio. Sed li povas rifuĝi de tiuj amaraj bildoj; al tia rifuĝo ni dankas liajn ampoemojn, kies gamo varias inter milde adora voĉkareso kaj la blanka ardo de erotiko solviĝanta en ĝojalarma feliĉo. Kaj jen lia rifuĝo al la naturo. En liaj naturbildoj magie susuras, trilas, zumas la plej sonoraj sonimitoj, la tuta riĉa eblo de la lingvo. Vere oni povas diri, ke ĉi tie la lingvo jam estas ne nur instrumento, sed ankaŭ la temo mem. Li preskaŭ ebriiĝas de la esprimpovo de l' lingvo kaj plezuras pri ĝi kvazaŭ diboĉe. kaj se lia ironiemo enmiksas ĝin ankaŭ ĉi tie, el tio rezultas io tute speciale groteska "aŭtunamburoj", ia frapante interesa grimaco. ”

En 1961 (1962) aperis samizdata poemaro Hejmlando.
En 1967 aperis lia poemaro Vesperkanto ĉe la eldonejo de J. Régulo.

Libroj kun versoj

Auli, 1934.

• 1934, Dekdu Poetoj
• 1934, Auli, rakonto pri knabeto (Auli : rakonto pri knabeto), romano pri kampara knabo, sukcese verkita en tre persona stilo el la vidpunkto de tiu knabo.
• 1961 (1962), aperis samizdata poemaro Hejmlando
• 1967, aperis lia poemaro Vesperkanto ĉe la eldonejo de J. Régulo La Laguna, Stafeto : Beletraj kajeroj, 30
• 1979 (kaj reeldonoj 1982, 1986), Baza Literatura Krestomatio, Infera Regalo kaj Vesperkanto
• 1983 Auli, eldonejo Iltis, Sarbrukeno.
• 1991 Nia Plimulto en Nova Esperanta Krestomatio, Roterdamo

Recenzoj

Pri Vesperkanto

„ Nia brava Juan Régulo prezentas al ni sian 59-an volumon! Ĝuinda kolekto de nelongaj, koncizaj poemoj en flua, klara, korekta lingvo sen preseraroj. El tiuj poemoj, multaj havas sentencan kernono. Nenie la aŭtoro tordis la gramatikon nek la stilon pro la poezibezono; kontraŭe, poemoj kiel Melkantino, p 28, sonas tiel nature, kvazaŭ la vortoj estus faritaj por ĝi. Alifoje la versoj estas spontanaj, kiel Nokturno, p 74, aŭ ili bele rimas sensi kiel en LUNLUMA, p 71: « Ni infane, man-en-mane ...» « Ombroj sombraj, kvazaŭ tombaj...» Adamson foj helpas sin per fajnaj rimoj, kiel Alabastroj-astroj, lapo-trabo, buĉis-kuŝis, sukceno-rubeno, k.a. sen granda perdo de l' rima melodio; tamen en la enkonduka poemeto, p 17, kaj sub Noktflugiloj, p 30, ŝokas min la plurfoja ritmo kontraŭ la vortakcento: priĝojo kaj malĝoj' apud fremda voj; ĉi-tiun mi imitus mià liut' ne spitus. Sed ĉesus la mokrido mi, malgraŭ malkukces' estas Prometeido fajroportanto, jes ié , mildé , ili, ĉiu. Ĝuste en la poemo Printempo, p 22, troviĝas la vorto Primavero. Malprave. Aŭ tiu , aŭ tiu-ĉi; sed ne ambaŭ! Aliloke, mankas du silaboj, Blindulo, p 88: Al helo malhela de l' Sun' Li ŝajna tondr()i() nun. 2a trofo) aŭ vortoj ne okupas sian lokon, Cindroj, p. 78: floroj formanĝis la tiam'... tiu ĝin forgesis jam, anstataŭ: tiu forgesis ĝin jam; aŭ unu vorto glitis al supra linio; p30: ĝi esas trairebla (singarde) ( ...) kaj sembra' Mi trovas bonvena la radika uzon de l' prepozicio TRA p. 38: « plafonon traas lumradi» , la esprimon « hihias , hahaas harpio » p 121 kaj « zum-zume » , p. 120. El la ankoraŭ nebulata belo de interjekcioj, Adamson uzas tri: Ah, Hej, Huŝ . Mi gratulas Sron Juan Régulo ĉar lidiskonigis tra la mondo la kortuŝajn sentojn de homo, kiu vidante la rapidan aplproksimiĝon de la Morto, skribis tiel belajn poemojn en nia Lingvo: Baldaŭ mi ekvojaĝos al la land' de l' Silent' kun la papago en kaĝo kaj sendenta serpent'  ” — SALVADOR GUMA. Boletín n165 (jan 1968)

Bibliografio

• Ojalo, Jaan; Dresen, Hilda & Seppik, Henrik 1979 : Defende al Hendrik Adamson, Esperanto, 877(1), paĝo 8-9
• Ojalo, Jaan 1991 : Adamson: Bardo de la hejmloko, Esperanto, 1032(12), paĝo 2
• Ojalo, Jaan 1992 : Hendrik Adamson - 100, Norda Prismo, 1, paĝo 6-8

Eksteraj ligiloj

• Enciklopedio de Esperanto/A en sia originala formo en la Interreto
• Enciklopedio de Esperanto en elŝutebla versio (PDF).
• Poemoj de Hendrik Adamson en Dekdu Poetoj Arkivigite je 2005-01-24 per la retarkivo Wayback Machine
• Verkoj de kaj pri Hendrik Adamson en la Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj en Vieno
• Artikoloj de kaj pri Henrik Adamson en Elektronika Bibliografio de Esperantaj Artikoloj (EBEA)
• Legu "Auli" (1934) en pdf, mobi aŭ epub en Fadedpage, skanita (ekster kopirajto en Kanado.