Transnacia firmao
Transnacia firmao (aŭ multnacia entrepreno) estas kompanio, kiu ampleksas multajn landojn, kun filioj, oficejoj aŭ filioj en diversaj landoj. Plej ofte tia korporacio havas centran ĉefsidejon, kie la tutmonda administrado de la korporacio estas kunordigita. Plej multaj grandaj kompanioj laŭ mona enspezo aŭ merkatparto estas transnaciaj kompanioj. Tiu kompanio estas translime produktanta, komercanta kaj investanta entrepreno.
En 1602 fondiĝis la unua multnacia kompanio, la Nederlanda Orienthinda Kompanio.
Modernaj multnaciaj kompanioj distingiĝas de internaciaj kompanioj per multaj manieroj. Internaciaj kompanioj kutime importis krudajn materialojn de unu aŭ pluraj landoj, kunmetis ilin en fabriko aŭ en pluraj fabrikoj en la hejmlando de la kompanio kaj surmerkatigas ilin en diversaj landoj. Multnaciaj kompanioj, aliflanke, ankaŭ malcentralizas produktadajn operaciojn inter diversaj landoj. Povas ekzisti situacio, ekzemple, kie unu ero de la produkto estas fabrikita en unu lando, alia en la alia parto de la mondo, kaj kunmetita en fabriko en tria loko.
En produktoj, kie servo estas ŝlosila ero, kaj la vivkapablo de importado de krudaj materialoj estas relative malalta, oni ofte uzas la franĉizan metodon, en kiu la multnacia kompanio donas operacian franĉizon al fabrikantoj aŭ servaj provizantoj en aparta lando, kiam ili funkcias en ilia lando kiel sendependaj produktantoj. Nacia, kaj profiti de gvidado kaj helpo (en pli ĝenerala senco) de la gepatra kompanio, kaj ŝparado en individuaj elspezoj kiel reklamado, esplorado kaj disvolviĝo (R&D), loĝistiko kaj administrado aŭ strategia merkatado. tiaj kazoj, la multnacia kompanio donas operaciajn koncesiojn al nemultnaciaj kompanioj. Vidu plu pri Markado kaj Tutmondiĝo)
Ĉi tiuj du karakterizaĵoj de transnaciaj kompanioj kaŭzis malplivalorigon de la graveco de internacia komerco de varoj kaj responda pliiĝo de la volumo de internacia komerco efektivigita per kapitalaj translokigoj. Ĉi tiu strukturo donas al multnaciaj kompanioj relative multe da fleksebleco kompare kun internaciaj kompanioj de antaŭaj generacioj, ĉar ĝi permesas al ili redukti la nombron de dungitoj dungitaj de la kompanio, favore al kontraktoj kun subkontraktistoj, kiuj subtenas tiajn rilatojn por ĝi.
Unu el la ĉefaj kialoj de la transiro al multnacia produktado estas la konsiderinda streĉiĝo de labormerkatoj en plej multaj okcidentaj landoj, kaj la altaj salajroj de produktadaj laboristoj en ili. La efikiva avantaĝo de produktado en Okcidento multe eroziis, kaj en iuj kazoj eĉ malaperis. En tia situacio, laŭ la "Leĝo pri Relativa Avantaĝo" de David Ricardo, lando kapabla produkti iun produkton pli efike ol alia lando, ankoraŭ pagas movi la produktadon de produktoj, kie ĝia relativa avantaĝo estas pli malgranda ol la produktado en alia lando,
La multnaciaj kompanioj sekve fokusiĝas al areoj, kie ankoraŭ ekzistas granda relativa avantaĝo por la gepatra lando de la korporacio. Multaj transnaciaj kompanioj reduktas sian rektan partoprenon en produkta produktado, fokusante anstataŭe pri loĝistiko, esplorado kaj disvolviĝo, kaj merkatado kaj markado. Ekzemple, multnacia kompanio, kiu traktas sukojn, povas transdoni la efektivan sukoproduktadon al diversaj sendependaj kompanioj, kun plejparto de sia laboro temigante markadon de la diversaj sukoj, disvolvi novajn sukojn, merkatigi la sukojn kaj vendi ilin en la merkato.
Subtenantoj de kontraŭtutmondiĝo, la grandeco de multnaciaj kompanioj kaj ilia komerca sponsorado de diversaj kulturaj agadoj, donis al ili grandan politikan influon. Precipe oni argumentis, ke tiaj kompanioj profitas de influo al pli malgrandaj aŭ pli malriĉaj landoj, per decido kion produkti aŭ kion kaj kiom ne produkti en ili.
Niaepoke je la komenco de la 21-an jarcento, la kapitala valoro de la plej grandaj transnaciaj firmaoj kiel General Motors aŭ Microsoft superas la malnetan enlandan produkton de multaj afrikaj ŝtatoj aŭ ekz. eĉ de Venezuelo. Per sia ekonomia potenco ili havas gravan influon eĉ je la internacia ekonomia politiko, je mondmerkato, borsoj, medio kaj ankaŭ je la naciaj registaroj.
Kelkaj ekzemploj de transnaciaj firmaoj: