Stefano (Aleksandrio)
| Στέφανος Αλεξανδρεύς (580-642) | ||
|---|---|---|
 "Aristotelis De interpretatione commentarium", verko de Stefano, eldonita de Michael Hayduck
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 580 en Aleksandrio, Egiptio | |
| Morto | 642 en Konstantinopolo, Turkio | |
| Lingvoj | antikva greka vd | |
| Ŝtataneco | Bizanca imperio  vd
| |
| Alma mater | Universitato de Konstantinopolo | |
| Profesio | ||
| Okupo | filozofo matematikisto kuracisto astronomo alkemiisto vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Stefano (Aleksandrio) aŭ Stephanus Alexandrinus estis bizanca filozofo, kuracisto, fizikisto kaj profesoro pri alkemio, astrologio kaj astronomio. Li estis unu el la lastaj eksponentoj de la aleksandria akademia tradicio antaŭ la islama konkero de Egiptujo. Li estis publika legisto en la kortego de la imperiestro Heraklio kaj estas konata kiel la universala filozofo.
Biografiaj elementoj
[redakti | redakti fonton]"Stranga karaktero tiu ĉi Stefano, aŭ pli ĝuste ĉi tiuj kvin aŭ ses Stefano, pri kiuj ni klopodas ekde la 17-a jarcento formi ununuran kaj unikan Stefano", skribas Wanda Wolska-Conus (1919-2012) en Stefano of Alexandria and Stefano de Ateno en ŝia verko Eseo de identigo kaj biografio.
Ni scias, ke la aŭtoro de medicinaj tekstoj instruis en Aleksandrio; li estas priskribita kiel "φιλόσοφος" kaj la plano de liaj lecionoj sugestas, ke li apartenis al la lernejo de Olimpiodoro la Juna (495-565). Aliflanke, religiaj fontoj indikas ke la "sofisto" Stefano estis akuzita je heterodokseco fare de la Monofizitisma Preĝejo de Aleksandrio ĉirkaŭ 581. Alia elemento de la dosiero: Johano Mosko (550-619) kaj lia amiko Sofronio el Jerusalemo (560-634) la sofisto sekvis la lecionojn de certa Stefano el Aleksandrio, en la Preĝejo de Sankta Dorotea konstruita fare de la patriarko Eŭlogo de Aleksandrio (580-608), inter 580 kaj 584.
Pri la filozofo kaj astronomo, ni scias, ke li estis vokita al Konstantinopolo de la imperiestro Heraklio, sendube baldaŭ post lia surtroniĝo en 610; li portis la titolon kiel "ekumena filozofo" en instruejo fondita aŭ restaŭrigita fare de Heraklio nomita je universitato. Laŭ astrologia teksto de la fino de la 8-a jarcento, kiu estas false atribuita al li, li instruis platonan kaj aristotelan filozofion, la kvadriviono, alĥemion kaj astrologion. La verko Explication au Commentaire de Théon d'Alexandrie sur les Tables faciles de Ptolémée estis verkita en Konstantinopolo en 619, kiel estas klare en la teksto: la verkinto uzis astronomiajn tabelojn kiujn li establis en tiu grandurbo, anstataŭigante tiujn kiujn Ptolemeo faris por Aleksandrio.
Aliflanke, ni identiĝas kun Stefano de Aleksandrio (precipe ekde la studo de verkistino Wolska-Conus) la instruiston de Tikiko de Trebizondo kiu estis instruisto de la armena akademiulo Anania de Ŝirako. Se tiu identigo estas fondita, Stefano devis esti mortinta antaŭ 630 kaj neniu posteulo estis trovita por li en Konstantinopolo. Aliflanke, la raporto de Tikiko indikas ke li renkontis sian gloran sed anoniman majstron en Ateno iam post la komenco de la persa invado en 603.
Alia (verŝajna) fama studento de Stefano de Aleksandrio: Teodoro de Tarso, naskiĝinta en 602 kaj kiu studis en Konstantinopolo en la 620-aj jaroj; lia anglosaksa studento Aldhelm de Sherborne (639-709) laŭdas lian altan kapablon en astrologio kaj lian kapablon desegni komplikan horoskopon.
La komentisto de Platono kaj Aristotelo
[redakti | redakti fonton]Li estas sendube la lasta reprezentanto de la novplatona skolo de Aleksandrio, komentinte Platonon kaj Aristotelon. Ni havas komentojn de li pri "De interpretatione commentarium", la tria libro de "De anima"; alia el la dua libro de la Unuaj Analizoj estis trovita en manuskripto detruita dum la fajro de la Biblioteko de la Eskorialo en 1671, sed ĝi eble devus esti identigita per anonima komentaĵo pri la sama libro, ekzistanta en pluraj manuskriptoj, verŝajna verko de studento de Olimpiodoro.
Ekzistas ankaŭ komentario pri Isagogo de Porfirio, tradicie atribuita al David la Armeno; tamen la komenco de la teksto estas perdita, kaj la atribuo estas fakte arbitra. Ni ankaŭ havas longajn eltiraĵojn el tiu ĉi teksto sub la nomo de Elija, sed ili ne kongruas kun la aŭtentika verko de ĉi tiu aŭtoro. Ĉar la siria verkisto Severus bar Shakako (m. 1241) atribuas tian komenton al Stefano de Aleksandrio, s-ino Wolska-Conus sugestas identigi la "pseŭdo-Davidon" aŭ "pseŭdo-Elija" kun Stefano. Ĉi tiu konjekto estas plifortigita pro la fakto, ke la aŭtoro de la komentario konas medicinan literaturon, kaj ke ni eĉ povas pensi, ke la medicino estis almenaŭ unu el liaj ĉefaj agadoj: tio estas alia indico por la identigo de Stefano de Aleksandrio kaj la kuracisto Stefano de Ateno (konata kiel "la filozofo", kies medicina laboro reciproke pruvas kapablojn en filozofio).
Filozofie, kiel ni vidas precipe en la komentario pri "De anima III", Stefano aperas kiel kristano aliĝanta senkondiĉe al la dogmo kaj aŭtoritato de la Biblio, sed samtempe reuzanta la doktrinojn de paganaj aŭtoroj sen tro klopodi akordigi ĉi tiujn du fontoj de inspiro. Fakte, kiam li citas la instruojn de la paganoj, li ĝenerale faras tion per incizoj kiel "laŭ Aristotelo" aŭ "laŭ iuj", kiuj liberigas lian respondecon, sed sen ia mildigo de tio kio povus ŝoki la kristanan dogmon: tiel la eterneco de materio (“laŭ Aristotelo”); la ekzisto de la kvina elemento aŭ etero (“laŭ iuj”); la vigla karaktero (dieco?) de la ĉielaj korpoj; la antaŭekzisto de la homa animo al ĝia korpo. Male al la ankaŭ kristana filozofo Johano Filopono (490-575), Stefano ne okupiĝas pri akordigado de la filozofio de pagana origino kaj kristana dogmo.
Verkaro
[redakti | redakti fonton]- De magna et arte sacra, Padovo, 1572[1]
- Ioannes Philoponus de anima, Michael Hayduck, 1897
- In Hippocratis Prognosticum commentaria,[2] Berlino, 1983
- Comentários em Aristotelem Graeca ed. consilio et auctoritate Academiae
- In Aristotelis librum de Interpretatione commentarium[1]
- Commentarium in Ptolomaei canones[1]
- In Aristotelis librum de anima[1]
- Explanatio per lamina exempla commentarii Theonis in tabulas manuales
- Opusculum apotelesmaticum[3]
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Teono de Aleksandrio (335-405)
- Sinezio el Kireno (370-413)
- David la Armenano (470-557)
- Olimpiodoro la Juna (495-565) neoplatona filozofo, astrologo kaj instruisto
- Johano Mosko (550-619) bizanca monaĥo kaj asketa verkisto
- Teodoro de Tarso (602-690)
- Michael Psellos (1018-1078) bizanca polimato, filozofo kaj historiisto
- Conrad Gesner (1516-1565)
- Johann Birckmann (1527-1572) germana libristo kaj eldonisto
- Johann Albert Fabricius (1668-1736)
- Anton Baumstark (1800-1876) germana klasika filologo
- Julius Ludwig Ideler (1809-1842) germana filologo
- Hermann Usener (1834-1905) germana klasika filologo kaj fakulo pri religio
- Michael Hayduck (1838-1909) germana klasika filologo
- Karl Krumbacher (1856-1909) germana bizancisto kaj fondinto de la bizancaj studoj
- Albert Ehrhard (1862-1940) germana katolika teologo, eklezihistoriisto kaj bizancisto
- Frank Sherwood Taylor (1897-1956) brita historiisto pri la sciencoj