Saltu al enhavo

Jalutorovska distrikto (1782-1923)

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Jalutorovska distrikto
ruse Ялуторовский уезд
Historia regiono
distrikto de la Rusia Imperio [+]
LandojRusia Imperio, RSFSR
Administra centrourbo Jalutorovsko
Akvokolektejo20 210 km² (2 021 000 ha) [+]
Areo20 210 km² (2 021 000 ha) [+]
Loĝantaro216 792 [+] (1916)
Denseco10,73 loĝ./km² [+] [+]
Fondo1782
Malfondonovembro 1923
Jalutorovska distrikto (1782-1923) (Tero)
Jalutorovska distrikto (1782-1923) (Tero)
Mapo de 1907
Vikimedia Komunejo:  Yalutorovsky Uyezd [+]
v • d • r

La Jalutorovska distrikto (ruse Ялуторовский уезд) estis distrikto de Tobolska gubernio (la Rusia imperio) en 1782–1917 kaj en RSFSR (1918–1923). Ĝia centro estis la urbo Jalutorovsko.

Historio[redakti | redakti fonton]

Rivero Tobolo en Jalutorovska distrikto, 1912.

Jalutorovska distrikto estis establita en 1782 kadre de Tobolska provinco (ruse Тобольская область) de Tobolska ĉefgubernio (ruse Тобольское наместничество). Post malfondo de Tobolska ĉefgubernio en 1796, ĝi estis parto de Tobolska gubernio (ruse Тобольская губерния)[1].

Konsisto je 1781–1784[redakti | redakti fonton]

En registro farita en 1781–1784 oni listigas jenajn setlejojn[1]:

  • Transdonitaj el la antaŭa Jalutorovska distrikto:
    • Jalutorovska fortikaĵo (ruse Ялуторовский острог; inkluzive 56 vilaĝojn);
    • Sujerska fortikaĵo (ruse Суерский острог; inkluzive 35 vilaĝojn);
    • Jemurtla setlejo (ruse Емуртлинская слобода; inkluzive 9 vilaĝojn);
  • Transdonitaj el Ufa gubernio de Isetska provinco:
    • Beŝkila setlejo (ruse Бешкильская слобода; inkluzive 8 vilaĝojn);
    • Ingalinska setlejo (ruse Ингалинская слобода; inkluzive 3 vilaĝojn);
    • Tersjucka setlejo (ruse Терсютская слобода; inkluzive 23 vilaĝojn);
    • Isetska antaŭurbo (ruse Исецкий пригород; inkluzive 49 vilaĝojn);
    • Krasnogorska fortikaĵo (ruse Красногорский острог; inkluzive 16 vilaĝojn);
    • Arĥangelska vilaĝeto (ruse Архангельская заимка; inkluzive 6 vilaĝojn);
    • Kocka vilaĝeto (ruse Коцкая заимка; inkluzive 6 vilaĝojn);
    • Rafailova vilaĝeto (ruse Рафаиловская заимка; inkluzive 6 vilaĝojn);
  • Transdonitaj el Tjumena distrikto:
    • vilaĝo Sungurova (ruse деревня Сунгурова);
    • vilaĝo Gorbuniĥa (ruse деревня Горбуниха);
    • vilaĝo Ilimina (ruse деревня Илимина);
    • vilaĝo Irjumskoje (ruse село Ирюмское);
    • 7 tataraj vilaĝoj;
  • Transdonitaj el Tobolska distrikto:
    • stacio Agaracka (ruse Агарацкий станец; inkluzive 14 vilaĝojn);
    • vilaĝo Jurginskoje (ruse Юргинский погост);
    • vilaĝo Sungurova (ruse деревня Сунгурова);
    • Nikolaj-vilaĝeto (ruse Николаевская заимка; inkluzive 4 vilaĝojn);
    • 2 tataraj vilaĝoj.

Konsisto je 1893[redakti | redakti fonton]

En 1893 Jalutorovska distrikto konsistis el jenaj subdistriktoj (ruse волость)[1]:

  • Arĥangelska subdistrikto (ruse Архангельская волость);
  • Bobilevska subdistrikto (ruse Бобылевская волость);
  • Verĥ-Beŝkila subdistrikto (ruse Верхне-Бешкильская волость);
  • Verĥ-Sujerska subdistrikto (ruse Верх-Суерская волость);
  • Jemurtla subdistrikto (ruse Емуртлинская волость);
  • Zavodoukovska subdistrikto (ruse Заводоуковская волость);
  • Ivanovska subdistrikto (ruse Ивановская волость);
  • Ingalinska subdistrikto (ruse Ингалинская волость);
  • Isetska subdistrikto (ruse Исетская волость);
  • Kizakska subdistrikto (ruse Кизакская волость);
  • Koda subdistrikto (ruse Кодская волость);
  • Krasnogorska subdistrikto (ruse Красногорская волость);
  • Libajevska subdistrikto (ruse Лыбаевская волость);
  • Mokrousovska subdistrikto (ruse Мокроусовская волость);
  • Mostovska subdistrikto (ruse Мостовская волость);
  • Novozaimska subdistrikto (ruse Новозаимская волость);
  • Omutinska subdistrikto (ruse Омутинская волость);
  • Pletnjova subdistrikto (ruse Плетневская волость);
  • Pjatkova subdistrikto (ruse Пятковская волость);
  • Salamatova subdistrikto (ruse Саламатовская волость);
  • Slobodo-Beŝkilska subdistrikto (ruse Слободо-Бишкильская волость);
  • Sujerska subdistrikto (ruse Суерская волость);
  • Tersjukska subdistrikto (ruse Терсюкская волость);
  • Tomilova subdistrikto (ruse Томиловская волость);
  • Ŝatrovska subdistrikto (ruse Шатровская волость);
  • Ŝoroĥovska subdistrikto (ruse Шороховская волость);
  • Jurginska subdistrikto (ruse Юргинская волость);
  • Avazabakejevska indiĝena subdistrikto (ruse Авазбакеевская инородческая волость);
  • Singulska indiĝena subdistrikto (ruse Сингульская инородческая волость).

Konsisto je 1912[redakti | redakti fonton]

En 1912 Jalutorovska distrikto konsistis el jenaj subdistriktoj[2]:

  • Avazabakejevska indiĝena subdistrikto (ruse Авазбакеевская инородческая волость);
  • Arĥangelska subdistrikto (ruse Архангельская волость);
  • Bigelinska subdistrikto (ruse Бигелинская волость);
  • Bobilevska subdistrikto (ruse Бобылевская волость);
  • Verĥ-Beŝkila subdistrikto (ruse Верхне-Бешкильская волость);
  • Verĥ-Sujerska subdistrikto (ruse Верх-Суерская волость);
  • Golopupovska subdistrikto (ruse Голопуповская волость);
  • Jemurtla subdistrikto (ruse Емуртлинская волость);
  • Zavodoukovska subdistrikto (ruse Заводоуковская волость);
  • Ivanovska subdistrikto (ruse Ивановская волость);
  • Ingalinska subdistrikto (ruse Ингалинская волость);
  • Isetska subdistrikto (ruse Исетская волость);
  • Kizakska subdistrikto (ruse Кизакская волость);
  • Koda subdistrikto (ruse Кодская волость);
  • Korkinska subdistrikto (ruse Коркинская волость);
  • Krasnogorska subdistrikto (ruse Красногорская волость);
  • Libajevska subdistrikto (ruse Лыбаевская волость);
  • Mokrousovska subdistrikto (ruse Мокроусовская волость);
  • Niĵne-Manajska subdistrikto (ruse Нижне-Манайская волость);
  • Mostovska subdistrikto (ruse Мостовская волость);
  • Novozaimska subdistrikto (ruse Новозаимская волость);
  • Omutinska subdistrikto (ruse Омутинская волость);
  • Pletnjova subdistrikto (ruse Плетневская волость);
  • Pjatkova subdistrikto (ruse Пятковская волость);
  • Salamatova subdistrikto (ruse Саламатовская волость);
  • Singulska indiĝena subdistrikto (ruse Сингульская инородческая волость).
  • Slobodo-Beŝkilska subdistrikto (ruse Слободо-Бишкильская волость);
  • Sujerska subdistrikto (ruse Суерская волость);
  • Tersjukska subdistrikto (ruse Терсюкская волость);
  • Tomilova subdistrikto (ruse Томиловская волость);
  • Uporovska subdistrikto (ruse Упоровская волость);
  • Ŝatrovska subdistrikto (ruse Шатровская волость);
  • Ŝoroĥovska subdistrikto (ruse Шороховская волость);
  • Jurginska subdistrikto (ruse Юргинская волость).

Konsisto je 1919[redakti | redakti fonton]

En 1912 Jalutorovska distrikto konsistis el jenaj subdistriktoj[3]:

  • Avazabakejevska subdistrikto (ruse Авазбакеевская волость);
  • Agaraka subdistrikto (ruse Агаракская волость);
  • Arĥangelska subdistrikto (ruse Архангельская волость);
  • Bigelinska subdistrikto (ruse Бигелинская волость);
  • Bobilevska subdistrikto (ruse Бобылевская волость);
  • Borovinska subdistrikto (ruse Боровинская волость);
  • Vagajska subdistrikto (ruse Вагайская волость);
  • Verĥ-Beŝkila subdistrikto (ruse Верхне-Бешкильская волость);
  • Verĥ-Sujerska subdistrikto (ruse Верх-Суерская волость);
  • Denisovska subdistrikto (ruse Денисовская волость);
  • Jemurtla subdistrikto (ruse Емуртлинская волость);
  • Zavodoukovska subdistrikto (ruse Заводоуковская волость);
  • Ivanovska subdistrikto (ruse Ивановская волость);
  • Isetska subdistrikto (ruse Исетская волость);
  • Ingalinska subdistrikto (ruse Ингалинская волость);
  • Kamiŝeva subdistrikto (ruse Камышевская волость);
  • Kizakska subdistrikto (ruse Кизакская волость);
  • Koda subdistrikto (ruse Кодская волость);
  • Komissarovska subdistrikto (ruse Комиссаровская волость);
  • Korkinska subdistrikto (ruse Коркинская волость);
  • Krasnovska subdistrikto (ruse Красновская волость);
  • Krasnogorska subdistrikto (ruse Красногорская волость);
  • Labinska subdistrikto (ruse Лабинская волость);
  • Libajevska subdistrikto (ruse Лыбаевская волость);
  • Mininska subdistrikto (ruse Мининская волость);
  • Mokrousovska subdistrikto (ruse Мокроусовская волость);
  • Mostovska subdistrikto (ruse Мостовская волость);
  • Niĵne-Manajska subdistrikto (ruse Нижне-Манайская волость);
  • Novozaimska subdistrikto (ruse Новозаимская волость);
  • Omutinska subdistrikto (ruse Омутинская волость);
  • Petropavlovska subdistrikto (ruse Петропавловская волость);
  • Pletnjova subdistrikto (ruse Плетневская волость);
  • Pjatkova subdistrikto (ruse Пятковская волость);
  • Salamatova subdistrikto (ruse Саламатовская волость);
  • Singulska subdistrikto (ruse Сингульская волость).
  • Slobodo-Beŝkilska subdistrikto (ruse Слободо-Бишкильская волость);
  • Sujerska subdistrikto (ruse Суерская волость);
  • Tersjukska subdistrikto (ruse Терсюкская волость);
  • Tomilova subdistrikto (ruse Томиловская волость);
  • Uvarovska subdistrikto (ruse Уваровская волость);
  • Uporovska subdistrikto (ruse Упоровская волость);
  • Ŝatrovska subdistrikto (ruse Шатровская волость);
  • Ŝoroĥovska subdistrikto (ruse Шороховская волость);
  • Jurginska subdistrikto (ruse Юргинская волость).

Malestablo[redakti | redakti fonton]

Laŭ ordonoj de la Tutlanda Centra Ekzekutiva Komitato de la 3-a de novembro 1923 kaj 12-a de novembro 1923 Jalutorovska distrikto estis malestablita. Ĝia teritorio eniris Tjumenan kaj parte Kurganan distriktojn[4].

Kelkaj areoj trafis aliajn distriktojn:

  • Jurginska distrikto (ruse Юргинский район):
    • Agaraka subdistrikto (ruse Агаракская волость);
    • Labinska subdistrikto (ruse Лабинская волость);
    • Pletnjova subdistrikto (ruse Плетневская волость);
    • Jurginska subdistrikto (ruse Юргинская волость).
  • Isetska distrikto (ruse Исетский район):
    • Arĥangelska subdistrikto (ruse Архангельская волость);
    • Bobilevska subdistrikto (ruse Бобылевская волость);
    • Verĥ-Beŝkila subdistrikto (ruse Верхне-Бешкильская волость);
    • Denisovska subdistrikto (ruse Денисовская волость);
    • Isetska subdistrikto (ruse Исетская волость);
    • Krasnovska subdistrikto (ruse Красновская волость);
    • Krasnogorska subdistrikto (ruse Красногорская волость);
    • Mininska subdistrikto (ruse Мининская волость);
    • Slobodo-Beŝkilska subdistrikto (ruse Слободо-Бишкильская волость);
    • Ŝoroĥovska subdistrikto (ruse Шороховская волость).
  • Novozaimska distrikto (ruse Новозаимский район):
    • Bigilinska subdistrikto (ruse Бигилинская волость);
    • Borovinska subdistrikto (ruse Боровинская волость);
    • Vagajska subdistrikto (ruse Вагайская волость);
    • Novozaimska subdistrikto (ruse Новозаимская волость);
    • Omutinska subdistrikto (ruse Омутинская волость).
  • Jemurtla distrikto (ruse Емуртлинский район):
    • Verĥ-Sujerska subdistrikto (ruse Верх-Суерская волость);
    • Jemurtla subdistrikto (ruse Емуртлинская волость);
    • Kizakska subdistrikto (ruse Кизакская волость);
    • Niĵne-Manajska subdistrikto (ruse Нижне-Манайская волость);
    • Pjatkova subdistrikto (ruse Пятковская волость);
    • Uvarovska subdistrikto (ruse Уваровская волость).
  • Pokrovska distrikto (ruse Покровский район):
    • Ivanovska subdistrikto (ruse Ивановская волость).
  • Sujerska distrikto (ruse Суерский район):
    • Ingalinska subdistrikto (ruse Ингалинская волость);
    • Korkinska subdistrikto (ruse Коркинская волость);
    • Petropavlovska subdistrikto (ruse Петропавловская волость);
    • Singulska subdistrikto (ruse Сингульская волость).
    • Sujerska subdistrikto (ruse Суерская волость);
    • Uporovska subdistrikto (ruse Упоровская волость).
  • Ŝatrovska distrikto (ruse Шатровский район):
    • Kamiŝeva subdistrikto (ruse Камышевская волость);
    • Koda subdistrikto (ruse Кодская волость);
    • Mostovska subdistrikto (ruse Мостовская волость);
    • Salamatova subdistrikto (ruse Саламатовская волость);
    • Tersjukska subdistrikto (ruse Терсюкская волость);
    • Ŝatrovska subdistrikto (ruse Шатровская волость).
  • Jalutorovska distrikto (ruse Ялуторовский район):
    • Libajevska subdistrikto (ruse Лыбаевская волость);
    • Tomilova subdistrikto (ruse Томиловская волость).
  • Mokrousovska distrikto (ruse Мокроусовский район):
    • Mokrousovska subdistrikto (ruse Мокроусовская волость).

Kelkaj subdistriktoj estis dispartigitaj:

  • Avazabakejevska subdistrikto (ruse Авазбакеевская волость) — al Pokrovska distrikto (ruse Покровский район) kaj Jalutorovska distrikto (ruse Ялуторовский район);
  • Zavodoukovska subdistrikto (ruse Заводоуковская волость) — al Novozaimska distrikto (ruse Новозаимский район) kaj Jalutorovska distrikto (ruse Ялуторовский район);
  • Komissarovska subdistrikto (ruse Комиссаровская волость) — al Jemurtla distrikto (ruse Емуртлинский район) kaj Novozaimska distrikto (ruse Новозаимский район).

Loĝantaro[redakti | redakti fonton]

Jalutorovsko
1797[5] 1823–1824[5] 1838[5] 1851[5] 1857[5] 1861[7] - - -
68 905[6] 89 901[8] 53 782[9] 140 550[10] 146 484[11] 300 000 - - -

Tataroj[redakti | redakti fonton]

Grigorij Varlakov menciis en 1858 ke en la distrikto multas tataroj, kiuj danke al sia indiĝena pozicio okupas bonegajn plugejojn kaj herbejojn, sed ne multe zorgas pri agrikulturo kaj metioj, kontentiĝante je sia aktuala stato, sen strebo al progreso, kion li klarigis per ilia natura mallaboremo[5].

Citaĵo
„ Это народ ленивый. Для татарина довольно, если он сам сыт, имеет теплое жилье, одет тепло и имеет довольно лошадей. Больше ему ничего не надобно. Татары редко продают избытки хлеба и сена. Привозят в город только дрова из своих дач и рыбу. Единственное искусство татар — срубить себе дом, а дома у татар очень порядочные, даже есть очень хорошие, а татарок — спрясть и соткать из пеньки кое-как толстого холста на белье, нужное в домашнем быту, и сшить одежду для своей семьи. От этой лени они в домашнем быту не очень опрятны, хотя и сознают достоинство чистоты и опрятности, так что с отвращением говорят о неопрятности киргизов. ” „ Tio estas mallaborema popolo. Por la tataro sufiĉas se li mem estas sata, varme vestita kaj havas sufiĉe da ĉevaloj. Li bezonas nenion pli. La tataroj malofte vendas troaĵojn de greno kaj fojno. Ili transportas al la urbo nur lignon de siaj terenoj en arbaro kaj fiŝaĵon. La sola arto de la tataroj estas konstrui por si lignan domon, kaj la domojn ili havas bonajn, foje eĉ tre bonajn, kaj de la tatarinoj — iel tiel ŝpini kaj teksi el kanabaj fibroj dikan tolon por tolaĵoj hejme bezonataj, kaj kudri la vestojn por sia familio. Pro tiu ĉi mallaboremo ili estas ne tre ordemaj en hejma vivo, kvankam ili konscias avantaĝojn de pureco kaj ordo, do kun abomeno parolas pri malordemo de la kirgizoj [kazaĥoj][12]. ”
— Grigorij Varlakov, La urbo Jalutorovsko[5]

Li diras ke la tataroj okupiĝas ankaŭ pri fiŝkaptado kaj tataroj, loĝantaj ĉe la Tobolska landvojo, okupiĝas ankaŭ pri veturigado (ruse ямская гоньба), transportante la vojaĝantojn malmultekoste kaj volonte. Iuj tataroj okupiĝas ankaŭ pri komerco, vendante varojn el Buĥaro. Li mencias ke ili estas gastigemaj kaj religiemaj, en ĉiu tatara vilaĝo haveblas moskeo.

Laŭ informoj de ĵurnalisto Ippolit Zavaliŝin en 1861 en la distrikto loĝis 300 000 homoj, el kiuj 2 140 viroj estis tataroj, okupintaj du subdistriktojn. Li diris ke ili estas militaj koloniistoj, ligitaj al la Tobolska tatara ĉevala regimento[7].

Setlejoj[redakti | redakti fonton]

Arĥangelskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Arĥangelskoje (ruse Архангельское) ekzistis jam en 1697 kiel Arĥangelskaja vilaĝeto (ruse Архангельская заимка), kies posedanto estis la monaĥejo de Sankta Rafaelo. Tie ekzistis preĝejo de Mikaelo Ĉefanĝelo[5].

En 1898 ĝi estis nomita de vojaĝanto Konstantin Nosilov "granda, bone prikonstruita, neordinara vilaĝo". Ĝi havis vastan preĝejon kiu staris sur malnova bordo de la rivero Iseto, imponajn domojn kaj butikojn similajn al tiuj urbaj, lernejon. La vilaĝo famis per sia foiro, okazinta en novembro kaj specialiĝinta pri ledoj, alportitaj de la ĉirkaŭaj setlejoj. Laŭdire en 1898 oni alportis po ĝis 16 000 ledoj, venis po ĝis 60 komercistoj, inter kiuj estis riĉaj negocistoj kiel fratoj Kolmakovoj (ruse Колмаковы) el Jalutorovsko kaj Tjumeno, Abajdullinoj (ruse Абайдуллины), Reĉanovoj (ruse Речановы). Pli ol duonon da ledoj aĉetadis lokaj ledfaristoj, speciale tataroj el vilaĝo Nov-Jurtoj (ruse Новые Юрты). Pudo da ledo kostis en 1898 ĝis 4,5 rublojn, do Nosilov supozis ke jara enspezo de la foiro atingas 100 000 rublojn[13].

Beŝkilcevo[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Beŝkilcevo (ruse Бешкильцево) en 1898 estis priskribita de vojaĝanto Konstantin Nosilov kiel malriĉa kaj malpura, dronanta en koto kaj sterko, kun preĝejo kies stukaĵoj skvamiĝis[14]. En ĝi ekzistis Resurekta preĝejo[5].

Isetskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Isetskoje (ruse Исецкое) en 1898 estis nomita de vojaĝanto Konstantin Nosilov negranda, sed "vigla riĉa vilaĝo, konsiderante ĝian geografian situon, estonta urbeto". Li skribis ke iam tie ekzistis tatara urbeto, transformita de rusaj koloniistoj je remparburgo. En 1898 la vilaĝo havis bonan brikan preĝejon, vastan foiran placon kaj butikojn[15]. Nosilov konstatis ke ĉiujare la rivero Iseto subfosas la bordon, sur kiu staras la vilaĝo, pro kio konstruaĵoj devas densiĝi en ĉiam pli malvasta areo. Li prognozis kun certeco ke fine la rivero ĉirkaŭos la vilaĝon, transforminte ĝin je insulo. En Isetskoje kuniĝis kvar landvojoj — la Kurgana, Ŝadrinska, Jalutorovska kaj Tjumena — kio faris ĝin grava transporta nodo. Rande de la vilaĝo staris antaŭneloge konstruita granda malsanulejo, kie laboris kuracisto kaj sukuristo. Sabate okazis bazarvendado, sed foiroj estis subevoluintaj kompare al apudaj vilaĝoj. Tie haveblis tamen riĉaj negocistoj, el kiuj unu eĉ vendis birdaĵojn, ledojn kaj grason ĉiujare eksterlanden tra Rigo, enspezante po 500 000 rublojn[16].

Ivanovskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Ivanovskoje (ruse Ивановское) fine de la 19-a jarcento estis grandparte enloĝita de komioj. Ĝi havis preĝejon, kies belecon priskribis fine de la 19-a jarcento vojaĝanto Konstantin Nosilov[17].

Jurti Osinovskije[redakti | redakti fonton]

Tatara vilaĝo Jurti Osinovskije (ruse юрты Осиновские) fine de la 19-a jarcento estis konsiderata riĉa. En 1898 ĝi havis moskeon kaj du butikojn, el kiuj unu apartenis al tataro kaj alia al judo[18].

Kodskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Kodskoje (ruse Кодское) laŭ Konstantin Nosilov devus pli ĝuste nomiĝi Kondinskoje (ruse Кондинское), ĉar ĝi formiĝis en la 17-a jarcento kiel Nikola-vilaĝeto (ruse Никольская заимка) de la Konda monaĥejo. Tiu lasta situis ĉe la norda rivero Obo, kie naturo malkonvenis por terkultivado, pro kio ĝi petis ĉe aŭtoritatoj permeson fondi vilaĝeton en pli suda loko, situanta apud oportuna rivero, ebligonta transportadon de greno kaj kolektitaj oferoj al la monaĥejo. La vilaĝeton fondis monaĥoj, kiuj konstruis tie preĝejon kaj aranĝis kultivadon de greno helpe de kamparanoj[19].

La unua preĝejo forbrulis en 1713 kaj en 1761 aperis la nova, konstruita danke al monoferoj, kolektitaj tra la tuta Siberio[20]. En 1898 vojaĝanto Konstantin Nosilov ankoraŭ trovis ene de ĝi grandan bildon de la Savinto, pentritan sur tolo en la 17-a jarcento por la unua preĝejo. Dum la incendio en 1713 ĝi estis forportita de vento kaj trovita sur monteto apud la vilaĝo, nur iom bruldamaĝita. Lokaj kamparanoj konsideris ĝin miraklofara, asertis ke ĝi avertis ilin pri malbonaj rikoltoj kaj epidemioj, kaj ĉiujare aranĝis krucomarŝon al loko, kie ĝi estis trovita[21].

En 1898 la vilaĝo havis bonan popolan lernejon kun internulejo por infanoj el malriĉaj kaj alilokaj familioj. La internulejo troviĝis en granda domo, oferita de loka riĉa kamparano. Vilaĝanoj okupiĝis pri agrikulturo kaj farado de peltoj (ĉefe vintre). Apud la vilaĝo eĉ funkciis peltofara grasofabriko de loka kamparano, kie oni buĉis brutojn kaj pritraktis iliajn felojn. Apud la vilaĝo troviĝis ankaŭ akvomuelejo[22].

Krasnogorskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Krasnogorskoje (ruse Красногорское) estis fondita en 1671. En ĝi ekzistis preĝejo de Sankta Georgo, konstruita antaŭ 1729[5].

En 1898 ĝi estis nomita de vojaĝanto Konstantin Nosilov "bela vilaĝo", kun imponaj domoj, poŝtejo, prizorgita ligna preĝejo. Ĝi staris sur alta bordo de Iseto kaj estis ĉirkaŭita de pluraj vilaĝetoj[23].

Mostovskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Mostovskoje (ruse Мостовское) en 1898 estis menciita kiel fama pro siaj printempa kaj aŭtuna foiroj. Aŭtune okazis fiŝa foiro, de kiu fiŝaĵo estis transportata supren laŭ rivero Iseto ĝis Uralo. La foiron frekventis eĉ negocistoj el Tjumeno kaj Ŝadrinsko[24]. En la vilaĝo ekzistis Ĉielira preĝejo[5].

Rafajlovskoje[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Rafajlovskoje (ruse Рафайловское) en 1898 estis konsiderata malgranda, sed riĉa. Ĝi havis preĝejon, kies arkitekturon admiris vojaĝanto Konstantin Nosilov.

Citaĵo
„ [...] это редкая архитектура, и его величественная колокольня с колоннами и высоким куполом — несомненно, что-то заимствованное из Киевской лавры. ” „ [...] tio estas malofta arkitekturo, kaj ĝia majesta sonorilturo kun kolonoj kaj alta kupolo estas sendube io pruntita el la Monaĥejo de la Grotoj de Kievo. ”
— Konstantin Nosilov, Laŭ Turo, Tobolo kaj Iseto[25]

Apud la preĝejo estis popola lernejo kaj ĉirkaŭ ĝi eta ĝardeno[25].

Zavod Petrovskij[redakti | redakti fonton]

Vilaĝo Zavod Petrovskij (ruse Завод Петровский) en 1898 estis la sola vilaĝo en la distrikto, kiu havis havenon. Tie funkciis fabriko, kiu produktis vitron kaj vitrajn ujojn[26].

Ekonomio[redakti | redakti fonton]

Agrikulturo[redakti | redakti fonton]

Muelejoj en Jalutorovska distrikto, 1912.

Plugejoj kaj falĉejoj abundis, stimulante progreson de agrikulturo.

Citaĵo
„ Ялуторовский округ обилен пахотными и сенокосными местами. Оттого жители занимаются хлебопашеством, скотоводством и птицеводством. Будучи сами довольны и роскошны в домашнем содержании, они продают еще избытки и оттого приобретают себе еще большее благосостояние. ” „ Jalutorovska distrikto estas riĉa je plugejoj kaj falĉejoj. Pro tio loĝantoj okupiĝas pri grenkultivado, bredado de brutoj kaj birdoj. Estante mem kontentaj kaj riĉaj rilate hejmajn bezonojn, ili aldone vendas troaĵojn kaj pro tio akiras eĉ pli grandan riĉecon. ”
— Grigorij Varlakov, La urbo Jalutorovsko[5]

Kamparanoj plantis diversspecan tritikon, mileon, avenon, poligonon, papavon, pizon, kanabon, linon. En 1858 oni atestis ke en ĉiu subdistrikto estis po 70 ĝis 90 muelejoj, inkluzive plurajn akvomuelejojn ĉe la riveroj Tobolo, Iseto, Uko kaj pluraj riveretoj. Funkciis multnombraj fabrikoj produktantaj kanaban oleon, vendatan eĉ en Tobolsko. Greno antaŭe estis vendata ĉefe al fabrikoj-setlejoj kiel Zavodoukovsko, Zavodopetrovko, Paduno. Post kiam tiuj fabrikoj ne eltenis konkuradon kun novaj aŭ modernigitaj produktejoj en Kurgana, Tjumena kaj Tara distriktoj, ili fermiĝis, do greno direktiĝis ĉefe al kreskintaj fabrikoj en Uralo, al Tjumeno kaj parte al Tobolsko[5].

Ĵurnalisto Ippolit Zavaliŝin skribis en 1861: «De Jalutorovska distrikto jam komenciĝas fekunda grundo de sudaj distriktoj de tiu ĉi gubernio, kaj ankaŭ de la tuta malsupra parto de Siberio de Kurgano ĝis Transbajkalio». Tiutempe oni kultivis tie ĉefe printempan (ruse яровой) grenon, ankaŭ linon kaj kanabon. Tiujare en la distrikto estis 95 350 ĉevaloj, 96 147 bovoj, pli ol 10 000 ŝafoj, ĝis 50 000 porkoj[7].

Grava okupo rilatis al brutaro. Komence de aŭtuno kamparanoj veturis al stepoj de Kazaĥio, tiutempe nomataj Kirgiza stepo (ruse Киргизская степь) kaj dum monatoj vagadis tie, aĉetante ĉe nomadoj ŝafojn, ĉevalojn kaj bovojn por venigi ilin al Jalutorovska distrikto kie oni nutris ilin kaj antaŭ komenco de vintraj frostoj oni mortigis la ŝafojn kaj bovojn dum ĉevaloj estis sendataj al foiroj aŭ fabrikoj en Uralo. Tra la tuta distrikto estis konstruitaj buĉejoj (ruse забойки), kie okazis buĉado kaj pritraktado de dekmiloj da bestoj[27]. Konstantin Nosilov taksis en 1898, ke ĉiujare tie estas buĉataj ĝis 500 000 brutoj kaj opiniis ke tiu malnova loka industrio estas la plej profita por Jalutorovska distrikto, klariganta ĝian prosperon kompare al la najbaraj distriktoj[28].

Citaĵo
„ Можно вообразить себе картину этого завода, когда в такую ограду сгоняется с полей 20000–40000 голов баранов и крупного рогатого скота, и местные крестьяне, как словно какие палачи, в окровавленных передниках борются с ними, ловя их, затаскивая под эти навесы, и на глазах других, еще живых животных, колют их, снимают с них шкуры и подвешивают их тела под навес к ужасу тысяч остальных живых существ, которые напрасно кричат, чтобы им дали свободу [...] Самое кровавое дело, какое только мог выдумать ужасный человек, самое ужасное для животных, и толстовцы, предпочитающие капусту с картофелем, пришли бы в ужас, если бы увидали хотя один такой завод и поняли наглядно, насколько кровожадно, неумолимо жестоко человечество [...] ” „ Oni povas imagi al si etoson de tiu buĉejo, kiam en tian barilon estas pelataj de kampoj 20000–40000 ŝafoj kaj bovoj, kaj lokaj kamparanoj, kvazaŭ ekzekutistoj, en sangokovritaj antaŭtukoj luktas kontraŭ ili, kaptante ilin, trenante sub tiujn ŝedojn, kaj antaŭ okuloj de la aliaj, ankoraŭ vivaj bestoj, buĉas ilin, forigas de ili felojn kaj pendigas iliajn korpojn sub ŝedo terurante milojn da aliaj vivaj estaĵoj, kiuj vane krias por ke oni donu al ili liberecon [...] La plej sanga afero, kiun nur povis elpensi terura homo, la plej terura por la bestoj, kaj tolstovanoj, preferantaj brasikon kun terpomoj, estus teruritaj se ili vidus almenaŭ unu tian buĉejon kaj komprenus propraokule kiom sangavida, senkompata estas la homaro [...] ”
— Konstantin Nosilov, Laŭ Turo, Tobolo kaj Iseto[29]

En 1858 Varlakov menciis ke antaŭnelonge en Arĥangelska subdistrikto oni komencis bredi abelojn kaj la afero prosperis, sed post kiam ĝiaj iniciatintoj transloĝiĝis al aliaj distriktoj, la abelbredado preskaŭ kolapsis. Negocisto Sesenin aĉetis la abelojn kaj translokis ilin al sia vilaĝeto (ruse заимка), kie lanĉis ĉion denove[5].

Metiejoj kaj fabrikoj[redakti | redakti fonton]

Konstruado de fervoja ponto trans Tobolo en Jalutorovska distrikto, 1912.

En 1858 oni menciis ke lokaj kamparanoj aktive establas kaj evoluigas produktejojn de ledo, steato, sapo ktp. Ŝafaj feloj estis produktataj ĉefe en Ŝatrova kaj Salamatova subdistriktoj. Oni faris el ili peltmantelojn vendatajn en Tobolsko kaj Eŭropa Rusio. Ŝafa lano estis uzata por fari drapon kaj krudan ŝtofon, uzatajn precipe hejme, kaj parte por tapiŝoj[5].

Fine de la 19-a jarcento la distrikto loĝantoj okupiĝis pri metioj, komerco kaj agrikulturo. Grigorij Varlakov jam en 1858 konstatis ke lokaj kamparaninoj faras abunde diversspecajn tolojn, inkluzive de tre bona kvalito kaj tapiŝojn, sed jam plejparte por propraj bezonoj. Ili faris ĉion en tradicia maniero kaj permane, sen uzi maŝinojn aŭ sekvi novajn ornamojn[5].

Vojaĝanto Konstantin Nosilov, vizitinta ĝin en 1898, mencias ke Jalutorovska distrikto famas per siaj toloj[30]. Li rimarkigis ke ĉiujare Jalutorovska distrikto vendis en foiroj po ĝis 1,5 milionoj da arŝinoj da toloj kontraŭ pli ol 100 mil rubloj. Tio okazis ĉar argileca grundo ebligas kultivi bonan linon, do linaj toloj estis fajnaj kaj kvalitaj, kostis po 25 kopekoj kontraŭ arŝino[30]. Dum virinoj okupiĝis preskaŭ sole per farado de toloj kaj teksaĵoj el lano, kanabo kaj lino, viroj faris radojn, ĉarojn, lignajn telerojn kaj manĝilojn, agrikulturajn laborilojn, radrondojn, ringegojn ktp, uzante tiucele bonan lokan lignon (betuloj, pinoj, poploj). Ĉio ĉi estis vaste vendata en Uralo kaj transportata laŭ Tobolo, Irtiŝo kaj Obo al Centra Siberio[30].

Citaĵo
„ Ялуторовские холсты известны даже далеко в Сибири: их знают и на Амуре, и в Туркестане, и на Ирбитской ярмарке, откуда они уходят на Урал, и на севере Тобольской губернии. ” „ Jalutorovskaj toloj famas eĉ malproksime en Siberio: oni konas ilin ĉe Amuro, kaj en Turkestano, kaj en la Irbita foiro, de kie ili foriras al Uralo, kaj en la nordo de Tobolska gubernio. ”
— Konstantin Nosilov, Laŭ Turo, Tobolo kaj Iseto[30]

En 1858 Grigorij Varlakov menciis ke la vitra fabriko de Medvedev plurfoje ŝanĝis posedantojn kaj fine trafis la manojn de negocisto Poloumov[5].

Ligno[redakti | redakti fonton]

Origine la distrikto estis riĉa je ligno, sed en 1858 oni konstatis ke ĝiaj rezervoj estas grandparte elĉerpitaj, do ligno taŭga por konstruado estas hakata precipe en la Jurginska kaj Ĉeĉkina arbaroj, de kie oni transportas ĝin al setlejoj de la distrikto, kaj al Kurgana kaj Iŝima distriktoj[5].

Foiroj[redakti | redakti fonton]

Foiroj okazis dum kermeso kelkfoje jare en ĉiu sufiĉe granda vilaĝo[30]. En 1858 estis menciitaj 4 foiroj en Jalutorovsko kaj 54 en la distrikto[5].

La plej gravaj foiroj en 1858 okazis en jenaj vilaĝoj[5]:

  • Mokrousovskoje: Triunua (ruse Троицкая, Troickaja), Tiĥvina (ruse Тихвинская, Tiĥvinskaja), Pokrova (ruse Покровская, Pokrovskaja), Jekaterina (ruse Екатерининская, Jekaterininskaja);
  • Mostovskoje: Ĉielira (ruse Вознесенская, Voznesenskaja), Entempliga (ruse Введенская, Vvedenskaja);
  • Zavodoukovsko: Dimitria (ruse Дмитриевская, Dmitrijevskaja), Nikola (ruse Никольская, Nikolskaja);
  • Rafajlovskoje: Alekseja (ruse Алексеевская, Aleksejevskaja).

Malpli grandaj estis konsiderataj foiroj en jenaj setlejoj[5]:

  • Bobilevskoje: Trisanktula (ruse Трехсвятительская, Trjoĥsvjatitelskaja), Pokrova (ruse Покровская, Pokrovskaja);
  • Sujerskoje: Afanasija (ruse Афанасьевская, Afanasjevskaja), (ruse Дмитриевская, Dmitrijevskaja);
  • Kodskoje: Prokopija (ruse Прокопьевская, Prokopjevskaja);
  • Omutinskoje: Savvatija (ruse Савватиевская, Savvatijevskaja);
  • Jalutorovsko: Anunciacia (ruse Благовещенская, Blagoveŝĉenskaja), Kandelfesta (ruse Сретенская, Sretenskaja).

Ĵurnalisto Ippolit Zavaliŝin konstatis en 1861, ke en la distrikto okazas 52 foiroj, iuj el kiuj enspezas po 500 000 rublojn, kaj resumis: «Jalutorovska distrikto estas eterna foiro»[7].

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Referencoj[redakti | redakti fonton]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (2003) Петрова В. В.: Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII–XX вв.) (ruse), p. 23. ISBN = 5-87591-025-9.
  2. ↑ (2003) Петрова В. В.: Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII–XX вв.) (ruse), p. 52–57. ISBN = 5-87591-025-9.
  3. ↑ (2003) Петрова В. В.: Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII–XX вв.) (ruse), p. 61. ISBN = 5-87591-025-9.
  4. ↑ (2003) Петрова В. В.: Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII–XX вв.) (ruse), p. 61–62. ISBN = 5-87591-025-9.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 Варлаков, Григорий (1858). “Город Ялуторовск”, Тобольские губернские ведомости (ru) (16). 
  6. ↑ 32 673 viroj kaj 36 232 inoj
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Завалишин, И. (февраль 2000). “Путевые заметки (Тобольская губерния)”, Лукич (ru) (1), p. 93. 
  8. ↑ 42 317 viroj kaj 47 584 inoj
  9. ↑ sen inoj
  10. ↑ 68 501 viroj kaj 72 049 inoj; laŭ aliaj fontoj — sume 136 003
  11. ↑ 69 508 viroj kaj 76 976 inoj
  12. ↑ Tiutempe la kazaĥoj estis nomataj en la rusaj fontoj kirgizoj aŭ kirgiz-kajsakoj
  13. ↑ Носилов, К. (сентябрь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (3), p. 164–165. 
  14. ↑ Носилов, К. (сентябрь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (3), p. 162. 
  15. ↑ Носилов, К. (сентябрь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (3), p. 167. 
  16. ↑ Носилов, К. (сентябрь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (3), p. 168. 
  17. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 125. 
  18. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 131. 
  19. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 154. 
  20. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 154–155. 
  21. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 156. 
  22. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 156–157. 
  23. ↑ Носилов, К. (сентябрь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (3), p. 166. 
  24. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 154. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 145. 
  26. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 128. 
  27. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 148–149. 
  28. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 151. 
  29. ↑ Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 149. 
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 Носилов, К. (июнь 2002). “По Туре, Тоболу и Исети”, Лукич (ru) (2), p. 126. 
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Jalutorovska_distrikto_(1782-1923)&oldid=8766862"