Ĝentlemano
Ĝentlemano (el la angla gentleman - ĝentila viro) signifas viron kiu apartenas al la nobelaro kaj kies sinteno respektas la bonajn morojn (t.e. ĝentileco, afableco, digno). Kvankam oni emas uzi tiun vorton por traduki la anglan gentleman, ĝi ne entenas la saman difinon. Efektive, en la angla, oni uzas la vorton por ĝentile nomi ĉiun: ladies and gentlemen kies esperanta traduko kompreneble estus tiukaze geĝentlemanoj.
En kulturo kaj verkaro
[redakti | redakti fonton]
La figuro de la ĝentlemano estis establita kiel literatura arketipo en 20-a-jarcenta kulturo plejparte dank'al kulturaj verkoj kiuj traktis elstarajn ecojn de la karaktero kaj ĝian rilaton kun ĝia medio. Ekzemple, en preskaŭ ĉiuj libroj pri adoleskeco de Charles Dickens, la ĝentlemano troveblas kiel la objekto de envio de malriĉa junulo, kiu volas mem fariĝi sinjoro, kaj fariĝi ĝentlemano finfine estas la kulmino de la romano (ekz-e, Oliver Twist, David Copperfield, Pip en "High Hopes"), la The Pickwick Papers de Dickens enhavas la prototipojn de ĝentlemano kaj la Ĝentlemana Klubo. Ankaŭ en aliaj libroj de Dickens estas kutime la karaktero de la deca, riĉa viro, kiu emas esti bonkora kaj agas trankvile kaj sen peti rekompencon favore al la malfeliĉa ĉefrolulo.
Oscar Wilde diskutas kun ironio la tutan sistemon de leĝoj kaj reguloj, kiuj ligas viktorianan socion, kiam la ĝentlemano-figuro estas en ĝia centro. Tiel en The importance of being earnest ("La graveco de seriozeco") la junuloj konkurencas inter si, kiu estas pli ĝentlemano kaj en la Fano de Lady Windermere kaj Lord Darlington kaj Lord Windermere estas perfektaj ĝentlemanoj.
Jane Austen kaj Charlotte Brontë prezentas la sinjoron kiel serĉatan fraŭlon kaj la aspiron edziĝi al ĝentlemano kiel la aspiro de ĉiu knabino kiel elirejo de malalta socia statuso aŭ ekonomia malfacilo. Rochester en Jane Eyre de Brontë, Mr. Knightley en Emma, Mr. Darcy kaj Mr. Bingley en Fiero kaj Antaŭjuĝemo, Henry Crawford en Mansfield Park kaj ĉiuj viraj roluloj de Austen preskaŭ saĝe kaj senteme reprezentas sinjorajn stereotipojn, kaj eĉ donas grandan gravecon al ĝi en la intrigo. Ekzemple, ĝentlemano Darcy tute ŝanĝas sian konduton publike post kiam la protagonisto de la romano Elizabeto akuzas lin, ke li ne agas kiel sinjoro. La libro de William Makepeace Thackeray, The Vanity Fair, ankaŭ ironie diskutas la samajn aferojn.
Emily Brontë en Wuthering Heights prezentas la malhelan karakteron de Heathcliff kiel kontraŭĝentlemanon: pasia, senatenta pri konvencioj, kolera kaj venĝema. Li estas prezentita kiel avidita de Catherine, kontraŭe al la reganta konvencio, ke ŝi devas voli geedziĝi kun deca sinjoro.
Jules Verne priskribas en "Ĉirkaŭ la mondo en okdek tagoj" la stereotipan rolon de la ĝentlemano Philias Fogg. En Usono, dekoj da gvidlibroj estis publikigitaj sub titoloj kiel: "Kiel Esti Sinjoro", "Gvidilo al Moderna Sinjoro" kaj simile, kiuj diskutas pri etiketo, kavalireca traktado de virinoj kaj maskla modo.