Arkestrato de Ĝela
| Archestrato di Gela (401 a. K. - 330 a. K.) | ||
|---|---|---|
 "Busto de Arkestrato de Ĝela", skulptita de Roberto Tascone
| ||
| Persona informo | ||
| Ἀρχέστρατος ὁ Συρακούσιος ἢ Γελῷος | ||
| Naskiĝo | 401 a. K. en Ĝela, Sirakuzo, Italio | |
| Morto | 330 a. K. en Ĝela, Sirakuzo, Italio | |
| Lingvoj | antikva greka vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | poeto verkisto  vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Arkestrato de Ĝela aŭ Arkestrato de Sirakuzo estis itala poeto, gastronomo kaj kuiristo, kiu vivis en la epoko de Dionizo la 2-a de Sirakuzo, la Juna (397 a. K. - 344 a. K.). Li estis sicilia sed li vojaĝis tra Grekio, suda Italio, Malgrandazio kaj en aliaj urboj ĉirkaŭ la Nigra Maro. Li gustumis sian vivon en paradizoj kaj poste registris ilin en klasikaj grekaj heksametroj, publikigitaj sub la titolo de "Hedypatheia" (kiu cetere estis tradukita en la latinan de Kvinto Ennio), ne tiel kiel oni povus registri receptojn ĉi tiujn tagojn, sed eble li sentis, ke tio aldonis lirikan nuancon al liaj trovoj, same kiel ludeman parodion de epika poemo.
Li estas la unua, laŭ nia scio, kiu faris el gastronomia arto temon de versoj, en poemo titolita ‛Ηδυπάϑεια el kiu Ateneo konservis multajn fragmentojn, plurfoje citante ĝin. El diversaj informoj konservitaj por nuntempo de la Universitato mem, Arkestrato ŝajnas nun samtempulo de viroj, kiuj vivis en la unua aŭ dua duono de la 4-a jarcento (Diogeno el Sinopo (413 a. K. - 327 a. K.), komika poeto, Diodoro de Aspendos (397 a. K. - 325 a. K.), la filozofo Pitagoro, Epikuro), kaj ĉar li ŝajnas derivi kelkajn nociojn pri naturhistorio el Aristotelo, kiu nur komencis instrui en la Akademio en 335, la komponadon de la poemo estas kutime metita ĉirkaŭ 330.
La poemo estas en heksametroj, la intonacio epika; multaj el la pluvivaj versoj estis modeligitaj laŭ la konataj homeraj versoj, kaj ili ja estas homeraj, ĉar ilia enhavo, lingvo kaj formoj tion konfermas. Kelkaj esprimoj ankaŭ devenas el Heziodo, de Teognido de Megara (570 a. K. - 485 a. K.) aŭ Esĥilo. La fragmentoj estas aranĝitaj diverse laŭ la eldonejoj, malhavante certan kriterion por juĝi ilian sinsekvon en la poemo.
Post komenci diri ke li travojaĝis la tutan teron kaj ĉiujn marojn por scii, kiaj estas la plej bonaj frandaĵoj kaj la plej bonaj vinoj, li parolas pri faruno, pano, fiŝo, ĉasaĵo, vino; de fiŝoj antaŭ ĉio indikante iliajn plej bonajn kvalitojn, la lokojn el kiuj venas la plej bonaj specioj, kaj la sezonon en kiu ili devas esti prenitaj. Li havas veran pasion por la ĝojoj de la tablo, nek hezitas rekomendi alfronti eĉ morton aŭ frekventi ŝtelon, se ne ekzistas alia maniero havi la manĝaĵojn, kiujn li laŭdas aŭ pagi por ili pezon de oro, minacante, alie, la venĝon de la dia kolero.
Versio aŭ refaro de la "‛Ηδυπάϑεια" estis la "Hedyphagetica de Ennius"; ĝi apartenas al la sama ĝenro kaj reverkas la saman materialon, laŭ Horacio.
La plej bona eldono estas de P. Brandt, Corpusculum poesis epicae ludibundae, Lepsiko, 1888. Malmoderna, sed utila por la latina traduko, kiu ĝin akompanas, la eldono de Ulco Cats Bussemaker (1810-1865), en Poetae bucolici et didactici el la kolekto Ambrosio Firmin Didot, Parizo, 1862.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Heziodo (700 a. K. - 650 a. K.)
- Teognido de Megara (570 a. K. - 485 a. K.)
- Antifano (408 a. K. - 332 a. K.) greka komedi- kaj dram- verkisto
- Dionizo la 2-a de Sirakuzo (397 a. K. - 344 a. K.)
- Diodoro de Aspendos (397 a. K. - 325 a. K.)
- Linceo de Samoso (350 a. K. - 290 a. K.)
- Epikuro (341 a. K. - 270 a. K.)
- Klearko de Soli (340 a. K. - 270 a. K.)
- Kalimako de Cireno (305 a. K. - 240 a. K.)
- Krizipo (279 a. K. - 206 a. K.)
- Kvinto Ennio (239 a. K. - 169 a. K.)
- Quintus Horatius Flaccus (65 a. K. - 8 a. K.)
- Marco Gavio Apicio (25 a. K. - 50 AD), itala gastronomo, kuiristo kaj verkisto [1]
- Ateneo de Naŭkrato (170-223)
- Joseph Berchoux (1760-1838) franca poeto kaj humoristo
- Domenico Scinà (1764-1837) itala fizikisto kaj historiisto
- Terpsiono de Megara (greke: Τερψίου Μεγάρων) (415 a. K. - 350 a. K.) greka filozofo kaj instruisto de Arkestrato