Carl Friedrich von Weizsäcker
Carl Friedrich von Weizsäcker (la 28-an de junio 1912, Kilo - la 28-an de aprilo 2007) - germana fizikisto kaj filozofo.
Weizsäcker faris gravajn teoriajn eltrovojn koncerne al energia produktado en steloj de atomaj fuziaj procezoj. Li ankaŭ faris influan teorian laboron sur planeda formado en la frua Sunsistemo [1][2][3] [4].
En lia lasta kariero, li fokusiĝis pri filozofia, etikaj kaj historiaj aferoj kaj estis premiita plurajn internaciajn honorojn por lia laboro en tiuj areoj. Interalie, Honora membro de Leopoldina (1992), eksterlanda membro de la Franca Akademio de Moralaj kaj Politikaj Sciencoj (1974).
Vivo
[redakti | redakti fonton]Weizsäcker venas de ŝvaba familio kiu produktis multajn famajn teologojn, sciencistojn kaj militistojn. Lia avo estis la Ĉefministro de Württemberg, lia patro Ernst von Weizsäcker estis diplomato dum la nazia periodo, lia frato estis la Prezidanto de la Federacia Respubliko de Germanio de 1984 ĝis 1994, Richard von Weizsäcker. Jam en siaj fruaj jaroj, Weizsäcker montris intereson pri astronomio kaj fiziko. En 1929-1933 li studis fizikon en Berlino, Göttingen, Kopenhago (kun N. Bohr) kaj Leipzig (kun W. Heisenberg). Kiel juna sciencisto, li unue akiris duon-empirian formulon por la liga energio de atomkerno, kiu estis nomita laŭ li la formulo de Weizsäcker. En 1942-1944 li estis profesoro pri teoria fiziko en Strasburgo.
Dum la Dua Mondmilito, kune kun W. Heisenberg kaj aliaj germanaj sciencistoj, li laboris pri la kreado de nukleaj teknologioj por Nazia Germanio (" Uranio-Projekto ") [5].
En 1946-1957, Weizsäcker gvidis sekcion ĉe la Max Planck Instituto por Fiziko (Göttingen).
En 1956, Weizsäcker, maltrankvila pri la problemo de nukleaj armiloj, kune kun aliaj germanaj nukleaj sciencistoj elpensis la tn. "Göttingen Statement" pri rifuzo partopreni en la fabrikado, testado aŭ uzo de nukleaj armiloj. Ekde tiam, la problemo de la politika respondeco de la sciencisto pri la sociaj sekvoj de liaj malkovroj fariĝis unu el la ĉefaj temoj de liaj pensoj.
- En 1957-1969 - profesoro pri filozofio en Hamburgo;
- Ekde 1970 - Direktoro de la Instituto de Fiziko Max Planck en Starnberg.
Filozofiaj vidpunktoj
[redakti | redakti fonton]Laŭ Weizsäcker, filozofio devus krei aprioran fundamenton por la specialaj sciencoj, same kiel okupiĝi pri testado de la valideco de la principoj subestaj ilin. La ĉefa tasko de la filozofio, kiel li kredas, estas atingi novan komprenon de la unueco de la naturo, kio eblas surbaze de sintezo de filozofio kaj specialaj sciencoj. Estas ĉi tie ke la filozofia signifo de fundamenta fiziko (per kiu Weizsäcker signifas kvantuma fiziko) estas rivelita. Nur ĝiaj aksiomoj povas formi la bazon de scio, ĉar nur ili priskribas la kondiĉojn de ebleco de sperto kaj reprezentas la mondon kiel ununuran tuton. La atento de Weizsäcker estas tirita al la dialogo de Platono Parmenido, kiu permesas al ni kompreni la kondiĉojn de ebleco de racieco mem kaj la amplekson de ĝia aplikebleco.
Laŭ Weizsäcker, tempa strukturo estas la kondiĉo de ĉiu sperto. En ĉi tiu kazo, la pasinteco estas interpretita laŭ la fakta fakta, kaj la estonteco laŭ ebleco. Deklaroj pri estontaj eventoj povas esti faritaj nur en formo de probablojuĝoj. La sperto de kvantuma fiziko montras, ke juĝoj pri la estonteco en strikta formo (la idealo de klasika fiziko) estas maleblaj. Ĉi tiu fundamenta diferenco inter pasinteco kaj estonteco estas esprimita per la Dua leĝo de termodinamiko. Weizsäcker ne derivas de ĉi tiu leĝo la tradician konsekvencon pri la pliiĝo de entropio: se ni forlasas la kaŭzan interpreton de la estonteco, tiam tiu ĉi korolario ĉesas esti necesa. Surbaze de la 2-a leĝo, oni prefere konkludu pri pliiĝo de la riĉeco de formoj (kiel eblaj informoj). Tiu ĉi vidpunkto ne respondu al klasika aristotela logiko, sed al "kvantuma" logiko, kiu donas al deklaroj ne la signifon "vera"/"malvera", sed "necesa", "ebla" aŭ "neebla".
Weizsäcker estas la verkinto de granda nombro da artikoloj dediĉitaj al la problemoj de la moderna mondo kaj kulturo. Li vidas unu el la kialoj de la moderna krizo en la proprecoj de la evoluo de "grandaj" kulturoj, en kiuj rilatoj estas konstruitaj ne surbaze de persona konatiĝo, kiel en arkaika antikveco, sed sur la procezoj de abstraktado kaj kvantigo de reciproka. rajtoj kaj devoj en la formo de potenco kaj mono.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ C.F. von Weizsäcker (1937) "Über Elementumwandlungen im Innern der Sterne. I" (On transformations of elements in the interiors of stars. I), Physikalische Zeitschrift (Physics Journal), vol. 38, pages 176–191.
- ↑ C.F. von Weizsäcker (1938) "Über Elementumwandlungen im Innern der Sterne. II" (On transformations of elements in the interiors of stars. II), Physikalische Zeitschrift, vol. 39, pages 633–646.
- ↑ Hans A. Bethe (1939) "Energy production in stars", Physical Review, vol. 55, pages 434–456.
- ↑ Zur Theorie der Kernmassen (On the theory of nuclear masses); in: Zeitschrift für Physik (Journal of Physics) 96 (1935) pages 431–458
- ↑ Einstein's letter to Roosevelt, 2 August 1939. Arkivita el la originalo je 15 January 2016. Alirita 23 December 2007.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Prinotita bibliografion por Carl Weizsacker de la Alsos Diĝita Biblioteko por Atomaj Aferoj
- "Ich wollte erkennen, ob Atombomben möglich sind" ("mi deziris trovi se atomaj bomboj eblis")– Carl Friedrich von Weizsäcker intervjuita de Mikaelo Schaaf. uni-hamburg.De