Fizika taŭgeco
La nocio de fizika taŭgeco aŭ fitneso (de angla fitness) enhavas du rilatantajn konceptojn: ĝenerala taŭgeco (sanstato kaj bonfarto) kaj specifa taŭgeco (tasko-orientita difino bazita sur la ebleco plenumi specifaj agojn de sportoj aŭ metioj).
En antaŭaj jaroj, taŭgeco estis kutime difinita kiel la kapablo elteni la ĉiutagajn agadoj sen troa laciĝo. Tamen, pro tio ke aŭtomacio pligrandigis ripozan tempon, kaj ŝanĝoj en vivostilo sekvas de la industriigo, ĉi tiu difino iĝis nesufiĉan. Nuntempe, fizika taŭgeco estas konsiderata kiel mezuro de ebleco de korpo funkcii kompetente kaj efike en laboraj kaj ripozaj agadoj, esti sana, rezisti hipokinetikajn malsanojn, kaj taŭgi por krizaj situacioj.
Eroj de fizika taŭgeco
[redakti | redakti fonton]La Prezidenta Koncilio pri Fizika Taŭgeco kaj Sportoj, kiu estas studa grupo sponsorita de la registaro de Usono, ne donas simplan difinon de fizika taŭgeco. Anstataŭe, ĝi ellaboris jenan abakon:
| Fiziologiaĵo | Rilatanta aspekto de sano | Rilatanta ekzerciteco, scipovo | Sportoj |
|---|---|---|---|
| Metabolo | Korpa komponaĵo | Sporta lerteco | Teama sporto |
| Morfologio | Koro-angia taŭgeco | Senso de ekvilibro | Persona sporto |
| Osto minerala denseco (nedamaĝiteco de ostoj) | Fleksebleco | Motora kunordigo | Vivperiodo |
| Alia | Muskola eltenivo | Povumo | Alia |
| Forteca trejnado (Muskola forteco) | Rapido | ||
| Refleksoj (reaga tempo) | |||
| Alia |
Laŭe, ĝeneralo-cela fizika taŭgeca programo devas adresi la jenajn esencaĵojn:
- Koro-angia taŭgeco
- Fleksebleca kapablo
- Forteca kapablo
- Muskola eltenivo
- Korpa komponaĵo
- Ĝenerala scipova kapablo
Tamen, kune kun ĉi tiuj esencaj komponantoj, multampleksa taŭgeca programo kiu estas proponata al iu persono estas verŝajne fokusata sur unu aŭ kelkaj specifaj scipovoj, kaj sur apartaj aĝe aŭ sane rilatantaj bezonoj kiel ekzemple osta sano. Multaj fontoj ankaŭ citas mensan kaj emocian sano kiel grava parto de entuta taŭgeco. Ĉi tiu estas ofte prezentata en lernolibroj kiel triangulo farita el tri partoj, kiuj prezentas fizikan, emocian kaj mensan taŭgeco. De ĉi tie, iu povas esti fizike adaptita sed povas ankoraŭ suferi de mensa malsano aŭ havi emociajn problemojn. La "ideala triangulo" estas balancita (entute, en ĉiuj) areoj. Fizika taŭgeco povas ankaŭ malebligi aŭ kuraci multajn kronikajn sanajn kondiĉojn akiritajn per nesana vivostilo aŭ aĝiĝo. La ellaboro povas ankaŭ helpi dormi pli bone. Por resti sana estas grava partopreni en fizika agado.
Specifa taŭgeco
[redakti | redakti fonton]Specifa aŭ tasko-orientita taŭgeco estas persona ebleco plenumi en specifajn agadojn kun modera rendimento: ekzemple, sportoj aŭ militservo. Specifa trejnado preparas atletojn por plenumi bone en iliaj sportoj.
Ekzemploj estas:
- 100 m mallongdistanca kuro - la atleto devas esti trejnita al laboro neaerobie ĉie en la raso.
- Maratono - en ĉi tiu okazo la atleto devas esti trejnita al laboro aerobie kaj ĝia eltenivo devas esti pligrandigita ĝis ebla maksimumo.
Multaj fajraj ĉasavioj kaj policistoj sperti regulajn taŭgecajn testadojn por difini ĉu ili estas povaj plenumadi la fizike postulantajn taskoj postulitajn de la laboro. Ekzemple membroj de la Usona armeo devas kapabli trapasi la APFT (Armea Fizika Taŭgeca Provo).
Bildaro
[redakti | redakti fonton]
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Ŝtupa provo de Harvard
- Sana klubo
- Trodikiĝo
- Korpekzercado
- Fizika taŭgeca provo
- Bonfarto
- Aerobiko
- Zumbo
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- _HealthierUS_.gov Oficiala tTT-ejo Arkivigite je 2010-09-27 per la retarkivo Wayback Machine
- (Prezidanta, Prezidenta) Koncilio sur Fizika Taŭgeco
- Presiden't Council on Physical Fitness and Sports Definitions for Health, Fitness, and Physical Activity - Prezidenta Koncilio pri Fizika Taŭgeco kaj Sportaj Difinoj por Sano, Taŭgeco, kaj Fizika Agado.
- Six Fundamentals of Physical Fitness - Ses Fundamentoj de Fizika Taŭgeco.
- Skill-related physical fitness essential for sports success - Scipovo-rilatanta fizika taŭgeco esenca por sporta sukceso.
- The elderly have specific fitness requirements - La kadukulo havas specifajn taŭgecajn bezonojn.
- A targeted fitness program can increase Bone Integrity - Celita taŭgeca programo povas pligrandigi ostan tutecon).
- US Department of Health and Human Services Presentation: Physical Activity Fundamental to Preventing Disease - Prezento de Usona Departemento de Sano kaj Homaj Servoj: Fizika Agada Fundamento por Kontraŭagi Malsanon.
- CDC. How much physical activity do adults need? - Kiom da fizika agado maturaj bezonas?.
- Physical Fitness requirements for Santa Clara County firefighters - Fizikaj taŭgecaj postuloj por fajrobrigadistoj de Departemento Santa Clara.
- APFT Requirements - Postuloj de Armea Fizika Taŭgeca Provo (APFT).
- [1]
- Difino de taŭgeco
- Historio de la aerobika gimnastiko Arkivigite je 2010-03-23 per la retarkivo Wayback Machine de Franca Federacio de Gimnastiko
- Bonfarto Arkivigite je 2012-11-30 per la retarkivo Wayback Machine
- Ĉio pri taŭgeco Arkivigite je 2021-05-17 per la retarkivo Wayback Machine
- Retejo pri taŭgeco