Genizo de Kairo
| Genizo de Kairo | ||
|---|---|---|
 | ||
| manuskriptaro [+] | ||
| Koordinatoj | 30° 0′ 21″ N, 31° 13′ 52″ O (mapo)30.005794431.2310222Koordinatoj: 30° 0′ 21″ N, 31° 13′ 52″ O (mapo) [+] | |
|
||
 |
||
| Genizo de Kairo | ||
 Vikimedia Komunejo: Cairo Geniza [+] |
||
La Genizo de Kairo estas kolekto de preskaŭ 280.000 judaj manuskriptaj fragmentoj, trovitaj en la genizo de la Sinagogo Ben Ezra en Fustat, aktuale en Malnova Kairo, Egiptujo. Kelkaj pliaj fragmentoj estis trovitaj en la Basatin-tombejo oriente de Malnova Kairo, kaj la kolekto inkludas kelkajn malnovajn dokumentojn aĉetitajn en Kairo en la pli malfrua 19-a jarcento. Ĝi estas aktuale disigita inter kelkaj bibliotekoj, inkluzive de la bibliotekoj de la Universitato de Kembriĝo kaj de la Universitato de Manĉestro.
Malkovro kaj nunaj lokoj
[redakti | redakti fonton]La unua eŭropano estis certe Simon van Gelderen (prapatro de Heinrich Heine), kiu vizitis la sinagogon Ben Ezra kaj raportis pri la genizo en 1752 aŭ 1753. En 1864 la vojaĝanto kaj akademiulo Jacob Saphir vizitis la sinagogon kaj esploris la genizon dum du tagoj. En 1896, la anglaj vojaĝantoj, la ĝemelaj fratinoj Agnes S. Lewis kaj Margaret D. Gibson reveturis el Egiptujo kun fragmentoj el la genizo, kiujn ili pensis interesaj kaj montris ilin al Solomon Schechter ĉe Kembriĝo. Schechter, jam konscia pri la genizo, sed ne de ĝia signifo, tuj rekonis la gravecon de la materialo. Li poste iris al Egiptujo, akiris multajn dokumentojn, kaj alportis la enhavon de genizo al scienca kaj populara atento.
La genizaj fragmentoj nun estas arkivitaj en diversaj bibliotekoj ĉirkaŭ la mondo. La Taylor-Schechter kolekto ĉe Kembriĝo havas la plej grandan, ununuran kolekton kun preskaŭ 193.000 fragmentoj; ekzistas plu 31.000 fragmentoj ĉe la Jewish Theological Seminary of America. Ankaŭ, la John Rylands University Library en Manĉestro aranĝas kolekton de pli ol 11.000 fragmentoj, kiu nuntempe estas diĝitigita kaj alŝutita al reta arkivo.
Enhavo kaj signifo
[redakti | redakti fonton]Tiuj dokumentoj estis skribaj de proksimume 870 p.K. ĝis la 1880-aj jaroj. La normala praktiko por genizoj estis forigi la stokejajn verkojn periode kaj entombigi ilin en tombejo. Multaj el tiuj dokumentoj estis skribaj en la aramea lingvo uzante la hebrean alfabeton. Ĉar la hebrea estis konsiderita la lingvo de Dio laŭ la Judoj, kaj la hebrea manuskripto esti laŭvorta verkado de dio, la tekstoj ne povis esti detruitaj eĉ longe post kiam ili servis ilian celon. La judoj kiuj skribis la materialojn en la genizo konis la kulturon kaj lingvon de ilia nuntempa socio. La dokumentoj estas valoregaj kiel indico por kiel kutima araba lingvo de tiu periodo estis parolita kaj komprenita. Ili ankaŭ montras ke la judaj kreintoj de la dokumentoj estis parto de ilia nuntempa socio: ili praktikis la samajn komercojn kiel iliaj islamaj kaj kristanaj najbaroj, inkluzive de terkultivado; ili aĉetis, vendis, kaj luis trajtojn al kaj de iliaj samtempuloj.
La graveco de tiuj materialoj por rekonstruado de la socio kaj historio de ekonomio por la periodo inter 950 kaj 1250 ne povas esti troemfazita. Juda akademiulo Shelomo Dov Goitein kreis indekson por tiu periodo pri ĉ. 35.000 individuoj. Tiujn inkludis proksimume 350 "eminentulojn," inter ili Maimonidon kaj lian filon Abraham, 200 "pli bone konatajn familiojn", kaj menciojn de 450 profesioj kaj 450 varoj. Li identigis materialon de Egiptujo, Palestino, Libano, Sirio (sed ne Damasko aŭ Alepo), Tunizio, Sicilio, kaj eĉ komercaj dokumentojn kun Hindio. La menciitaj urboj etendiĝas de Samarkando en Meza Azio ĝis Sevilo kaj Sijilmasa, Maroko al la okcidento; de Adeno norde ĝis Konstantinopolo; Eŭropo ne nur estas reprezentita fare de la Mediteraneaj havenurboj de Narbono, Marsejlo, Ĝenovo kaj Venecio, sed eĉ Kievo kaj Rueno estas foje menciitaj.
La materialoj inkludas amasegon da libroj, la plej grandan parton el ili fragmentojn, kiu estas taksita al nombro preskaŭ 280.000 foliojn, inkluzive de partoj de judaj religiaj skribaĵoj kaj fragmentoj de la Korano. De speciala intereso al bibliaj akademiuloj estas pluraj nekompletaj manuskriptoj de Sirach.
La ne-literaturaj materialoj, kiuj inkludas tribunalajn dokumentojn, laŭleĝajn skribaĵojn kaj la korespondadon de la loka juda komunumo (tiel la Letero de la Karaite-aĝuloj de Ascalon), estas iom pli malgrandaj, sed daŭre imponaj: Goitein taksis ilian grandecon je "proksimume 10.000 eroj de iu longo, de kiuj 7.000 estas memstaraj unuoj sufiĉe granda por esti rigardita kiel dokumentoj de historia valoro. Nur duono de tiuj estas konservita tiamaniere tute."
La nombro da dokumentoj aldonitaj al la genizo ŝanĝiĝis ĝenerale dum la jaroj. Ekzemple, la nombro de aldonitaj dokumentoj estis pli malmultaj inter 1266 kaj ĉ. 1500, kiam la plej granda parto el la juda komunumo moviĝis norden al la centro de Kairo mem, kaj montras kreskon de ĉirkaŭ 1500, kiam la hejma komunumo kreskis fare de rifuĝintoj de Hispanio. Okazis, ke oni alportis al Kairo plurajn dokumentojn, kiuj ĵetis novan lumon je la historio de Kazario kaj Kieva Ruso, nome, la Kazara korespondado, la Schechter-letero, kaj la Kieva letero. La genizo restis en uzo ĝis ĝi estis malplenigita fare de okcidentaj akademiuloj avidaj je ĝia materialo.