Gigantkukurbo
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Cucurbita maxima DUCHESNE eks- POIR. | ||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||
Gigantkukurbo aŭ laŭ NPIV potirono (Cucurbita maxima) estas kultivata plantspecio el la familio de la kukurbacoj (Cucurbitaceae). Ĝi liveras la plej grandajn fruktojn de la planta regno.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]
La gigantkukurbo povas esti distingita de la aliaj kukurboj per jenaj karakterizaĵoj: la fruktotigo estas mola, ronda, ofte korkeca kaj larĝiĝas ĉe la bazo. La tigo estas mola kaj ronda. La folioj estas lobaj kaj molaj. La semoj estas blankaj ĝis brunaj, ofte dikaj. La surfaco de la semoj ofte estas sulka. La hilumo estas oblikva.[1]
Vegetativaj karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]La gigantkukurbo estas unujara, herba planto kun longaj grimpantaj tigoj. Kelkaj kultivataj formoj kreskas arbustece. La planto formas grimpotigojn. La tigo estas ronda kaj mola. La alterne starantaj folioj havas pedunklon. La foliplato estas preskaŭ ronda kaj apenaŭ loba.
Generativaj karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]La unuseksaj floroj estas radiosimetriaj. La petaloj estas turnitaj al ekstero.
La pedunklo estas mallonga, spongeca kaj preskaŭ cilindroforma. La fruktoj estas kirasberoj kaj tre malsamaj. Ili povas pezi plurajn centojn da kilogramoj. La koloro varias inter oranĝkolora, verda aŭ griza, la surfaco estas glata aŭ sulka. La semoj estas ofte grandaj, dikaj, blankaj aŭ brunaj.
La kromozomnombro estas 2n = 40.[2]
Disvastigo
[redakti | redakti fonton]La natura formo hejmiĝas en Argentino kaj Urugvajo. En antaŭkolumba tempo ĝi estis disvastigata en tuta Sudameriko. Hodiaŭ ĝi estas kultivata tutmonde. La gigankukurbo toleras pli da malvarmo ol la aliaj kukurbo-specioj, sed ne toleras longajn frostajn periodojn. Ĝi tial estas kultivata en plej altaj latitudoj kaj en plej altaj regionoj ol la mosko- kaj ĝarden-kukurbo.
Sistematiko
[redakti | redakti fonton]
La sovaĝa formo estas laŭ (NAUD.) FILOV en subspecio Cucurbita maxima subsp. andreana. La sovaĝa formo havas amarajn fruktojn.
La kultivataj formoj estas kunigitaj en jenaj kultivargrupoj:
- ‘Banana’: longaj fruktoj kun mola ŝelo kaj brunaj semoj
- ‘Delicious’: turbanecaj fruktioj, kun malgrandaj ripoj, kun malmola ŝelo kaj blanka semoj
- ‘Hubbard’: ovala rukto, kuba kolo ĉe ambaŭ finoj, tre malmola ŝelo kaj blankaj semoj
- ‘Marrow’: ovale ĝis piforma frukto, pinta fino, blankaj semoj
- ‘Show’: grandaj, oranĝkoloraj fruktoj kun mola ŝelo kaj blankaj semoj
Unuopaj kultivaroj:
- ‘Buttercup’ estas ofte kultivata stokebla kukurbo (vintra kukurbo). La fruktoj estas malhelverdaj. Ĝi apartenas al la turbana grupo.
- Hokaido-kukurbo oranĝkolora, malgrandaj fruktoj, stokebla, do ankaŭ vintra kukurbo, nuksa aromo. Kuirite, la maldika ŝelo fariĝas mola kaj povas esti kunmanĝata.
- ‘Turk's Turban’ tre multkoloraj fruktoj, ornamaj fruktoj aŭ vintra kukurbo.
- ‘Hubbard’ liveras grandajn, ovalajn fruktojn, kiuj povas esti stokataj longe. Ekzistas oranĝkoloraj, verdaj kaj grizaj formoj. Tiu kultivaro venis 1856 el Sudameriko al Novanglio.
- Por la vetkultivado plej ofte estas uzata la kultivaroj ‘Big Max’ kaj ‘Prizewinner’.
Ambaŭ liveras grandajn, oranĝajn fruktojn ĝis 100 kg. ‘Prizewinner’ havas speciale belan koloron.
- La plej grandajn fruktojn liveras la kultivaro ‘Atlantic Giant’.
Uzado
[redakti | redakti fonton]La „fruktkarno“ estas uzata por fari kukon aŭ por fari konservaĵon. El ĝi eblas fari supon. Ofte la frukto estas uzata por fari el ĝi lanternon por haloveno.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ R. W. Robinson, D. S. Decker-Walters: Cucurbits. CAB International, Wallingford 1997, ISBN 0-85199-133-5, S. 75.
- ↑ “”.
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- R. W. Robinson, D. S. Decker-Walters: Cucurbits. CAB International, Wallingford 1997, ISBN 0-85199-133-5, S. 71-83.
- Office of International Affairs (Hrsg.): Lost Crops of the Incas: Little-Known Plants of the Andes with Promise for Worldwide Cultivation. National Academy Press 1989, S. 204. ISBN 0-309-07461-4 (online)