Henri Bergson

Henri Bergson
Nobel-premiito
Persona informo
Henri Bergson
Naskiĝo	18-an de oktobro 1859 (1859-10-18) en Parizo
Morto	4-an de januaro 1941 (1941-01-04) (81-jaraĝa) en Parizo
Mortis per	Bronkito vd
Tombo	Cemetery of Garches (en) vd
Religio	judismo vd
Etno	Francoj vd
Lingvoj	franca vd
Ŝtataneco	Francio vd
Alma mater	Lycée Condorcet Supera normala lernejo Universitato de Parizo vd
Subskribo
Familio
Patro	Michał Bergson (en) vd
Gefratoj	Moina Mathers vd
Edz(in)o	Louise Neuberger (en) vd
Profesio
Okupo	filozofo sociologo profesoro verkisto vd
Laborkampo	Filozofio, metafiziko, epistemologio, Neraciismo, filozofio de lingvo kaj filozofio de matematiko vd
Postenoj Postenoj prezidanto (1922–1925) seĝo 7 de la Franca Akademio (1914–1941) vd
Honorigoj Honorigoj (1927)  Nobel-premio pri literaturo (1924)  Honorary Doctorate from the National Autonomous University of Mexico (en)  honora doktoro de la Universitato de Oksfordo  Fellow of the American Academy of Arts and Sciences (en)  Granda Kruco de la Honora Legio  Konkurso Ĝenerala  honora doktoro de la Universitato de Kembriĝo vd
Membrecoj Membrecoj Accademia delle Scienze di Torino (1914–) Franca Akademio (1914–1941) Nacia Akademio de la Linkoj Reĝa Sveda Akademio de Sciencoj Akademio de Sciencoj Moralaj kaj Politikaj Usona Akademio de Artoj kaj Sciencoj vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Henri BERGSON naskiĝis je la 18-a de oktobro 1859 en Paris kaj mortis je la 4-a de januaro 1941. Li estis franca filozofo, kiu ricevis Nobel-premion pri literaturo en 1927. Liaj plej famaj verkoj estas Le Rire (La rido) kaj Matière et Mémoire (Materio kaj Memoro).

Henri Bergson, precize Berekson, estis filo de pola judo kaj irlanda judino. Lia patro estis genia muzikisto, unu el la plej bonaj lernantoj de Fryderyk Chopin. Post solida memedukado kaj laboro en multaj liceoj Bergson komencis verki siajn solvojn filozofiajn. Li estiĝis profesoro de Collège de France kaj li estis elektita por Académie des sciences morales et politiques. Li kreis sian unikan sistemon filozofian. La plej grava estas tie la ontologio.

Bergson ĉerpis multe de neracionalistoj slavaj (mesianismo, slava fenomenologio, slava hegelismo - ekzemple Lev Ŝestov). Lia filozofio havas karakteron ekzistencialan. Laŭ li oni ne povas koni la eston laŭ ĝia esteco, sed laŭ ĝia esenco. Tiu esenco estas mema forto vitala élan vital. Tiu esenco estas vera pruvo por esteco. La manieroj por koni eston estas laŭ intuicio, tial la sistemo de Bergson estas nomita intuiciismo. Tiu filozofio estas do ankaŭ certa dialektiko - la rega elemento de mondo ne estas esto, sed la "elan vital" - la interna, kaŝa formo de movo kaj ago de esto. Tial ĉia filozofado laŭ Bergson komencas de la sentado. Ĝi estas do neracia formo de empirismo apogita sur fenomenologia dialektiko. Malakordantoj opinias, ke elan vital aŭ simple ne ekzistas, aŭ oni ne povas ĝin koni. Se oni povas ĝin koni, oni ne povas tamen ĝin esprimi. La teorio de Bergson do falas pro manko de pruvoj.

La plej granda ilustranto de tiu filozofio estis la poeto Bolesław Leśmian, kiu estiĝis fama per kreado de multaj neraciaj mondoj kaj personoj. Lia lingvo estas perfektigita per neologizacio. Leśmian tamen enfine malakordis kun Bergson kaj skribis poeziaĵojn pruvantajn siajn opiniojn.

Verkoj (franclingve)

• Essai sur les données immédiates de la conscience, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1889.
• Matière et mémoire. Essai sur la relation du corps à l'esprit, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1896.
• Le Rire. Essai sur la signification du comique, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1900.
• L'Évolution créatrice, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1907.
• Le matérialisme actuel , (collectif), coll. « Bibliothèque de philosophie scientifique », Paris, Ernest Flammarion, 1913.
• L'Énergie spirituelle. Essais et conférences, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1919.
• Réflexions sur le temps, l’espace et la vie, Paris, Éditions Payot, 1920
• Durée et Simultanéité. À propos de la théorie d'Einstein, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1922.
• Les Deux sources de la morale et de la religion, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1932.
• La Pensée et le Mouvant. Essais et conférences, Paris, Félix Alcan, coll. « Bibliothèque de philosophie contemporaine », 1934.
• Œuvres (Édition du Centenaire), textes annotés par André Robinet, introduction par Henri Gouhier, Paris, Presses universitaires de France, 1959 [reprend tous les ouvrages publiés du vivant de Bergson, à l'exception de la thèse latine et de Durée et Simultanéité].
• Mélanges, textes publiés et annotés par André Robinet avec la collaboration de Rose- Marie Mossé-Bastide, Martine Robinet et Michel Gauthier, avant-propos par Henri Gouhier, Paris, Presses universitaires de France, 1972 [contient entre autres la traduction de la thèse latine de Bergson, Quid Aristoteles de loco senserit, Durée et Simultanéité, et une section "Correspondance, pièces diverses, documents"]. Une grande partie des textes ont été repris dans le cadre de l'édition critique de Bergson aux Presses universitaires de France: Écrits philosophiques, éd. Frédéric Worms (s. dir.), Paris, Presses universitaires de France, coll. «Quadrige», 2011.
• Cours, 4 vol., éd. Henri Hude (avec la collab. de Jean-Louis Dumas et Françoise Vinel), avant-propos par Henri Gouhier, Paris, Presses universitaires de France, coll. "Épiméthée", 1990-2000.
• Correspondances, textes publiés et annotés par André Robinet avec la collaboration de Nelly Bruyère, Brigitte Sitbon-Peillon, Suzanne Stern-Gillet, Paris, Presses universitaires de France, 2002.
• Leçons clermontoises, 2 vol., éd. Renzo Raggianti, Paris, L’Harmattan, coll. « La philosophie en commun », 2003-2006.
• Cours de psychologie de 1892-1893 au lycée Henri-IV, éd. Alain Panero. Paris-Milan, SÉHA-Arché, coll. «Anecdota», 2008.
• Cours de philosophie de 1886-1887 au lycée Blaise-Pascal de Clermont-Ferrand : morale, métaphysique, histoire de la philosophie, éd. Sylvain Matton, prés. Alain Panero, Paris-Milan, SÉHA-Arché, coll. Anecdota, 2010.
• Cours de morale, de métaphysique et d’histoire de la philosophie moderne de 1892-1893 au lycée Henri IV, éd. Sylvain Matton, prés. Alain Panero, Paris-Milan, SÉHA-Arché, coll. Anecdota, 2010.
• Multnombraj kursoj kaj kursaj ekstraktoj, aparte iame donitaj en Collège de France, eldonitaj en la Annales bergsoniennes (cf. infra).