Justus Jonas la Maljuna

Justus Jonas, la maljuna
Germana humanisto kaj biblia tradukisto
Persona informo
Justus Jonas der Ältere
Naskonomo	Jobst Koch
Naskiĝo	5-a de Junio 1493 en Nordhausen,  Germanio
Morto	9-a de Oktobro 1555 en Eisfeld,  Germanio
Religio	Luteranismo
Lingvoj	germana • latina • antikva greka • Biblia Hebrea vd
Ŝtataneco	Sankta Romia Imperio vd
Alma mater	Universitato de Erfurto Universitato de Wittenberg
Subskribo
Familio
Patro	Jonas Koch (en) vd
Edz(in)o	Katharina Falck (en) (1522 (Gregoria)–) vd
Infanoj	Justus Jonas der Jüngere (en) vd
Profesio
Okupo	Juristo, humanisto, eklezihistoriisto, teologo kaj reformisto.
vd	Fonto: Vikidatumoj

Justus Jonas, la maljuna (vere: Jodocus Koch; 1493-1555), estis germana juristo, humanisto, eklezihistoriisto, teologo, reformisto, himnoj-verkisto kaj Biblio-tradukisto. Samtempulo de Lutero, li havis signifoplenan rolon en la tradukon de la Malnova Testamento, kiu prenis parton de la Biblio de Lutero. Li forte admiris Erasmon de Roterdamo dank'al sia pasio pri la biblia studado de la greka kaj hebreaj lingvoj. Em 1521 li estis nomumita profesoro pri kanona juro de la tiama princo-elektisto Frederiko la 3-a, la saĝa, el Saksio, patrono de Marteno Lutero.

En Erfurto

Li ankaŭ apartenis al la erfurta grupo de humanistoj renkontiĝantaj en la tiea Engelsburg. Sed ankaŭ en Gotha li estis en la rondo de Mutianus Rufus. Kiam li rektoris ĉe la Universitato de Erfurto estis farita granda reformo de la prelegprogramaro kaj la altlernejo iĝis remodeligita laŭ la humanismaj modeloj.

Gravaj paŝoj porreformaciaj

Komisiite de Frederiko li vojaĝis al Erasmo de Roterdamo por informi lin pri Lutero kaj la Reformacio. Li ankaŭ akompanis Luteron en la 1521-a jaro al Worms. Estante abato de la Konvento de Ĉiuj Sanktuloj en Wittenberg Jonas kune kun Lutero antaŭenpuŝis la ideojn novajn. Erasmo mem konvinkis lin koncentriĝi pri teologio, ne plu pri juraj aferoj. Jonas pledis por Lutero ĉe multaj Reichstag-kunvenoj, faris kontrolojn de paroĥoj kaj verkis ordigregulojn ekleziajn. Latinajn verkojn de Lutero li tradukis en la germanan. Li ĉeestis la morton de Lutero en Eisleben kaj predikis dum ties entombigo (1546).

Forpelite el Halle pro la Ŝmalkaldaj militoj lia vivo maltrankviliĝis. Li fuĝis al Hildesheim, revenis al Halle por du jaroj sed sen permeso redeĵori kiel superintendanto. En 1550 li troviĝis en Coburg, en 1552 en Regensburg kaj de 1553 ĝismorte en Eisfeld. Tie li paroĥestris dum 3 jarojn ĉe la Preĝejo Sankta Triunuo (Eisfeld). Jonas ankaŭ verkis la tekston por konataj ekleziaj kantoj. Lia tombo troviĝas en la ruina Tombeja kapelo Sankta Savinto (Eisfeld).

Verkaro

• Praefatio in Epistolas divi Pauli Apostoli, 1520
• Acta et res gestae D. Mi Lutheri in comitiis principium Wormaciae ,1521, in Luthers Werke Volumo 7, Seite 825
• Adversus Joanem Fabrum, Cosntantiensem vicarium, scortationis patronum proconiugio sacerdotali J. J. defensio,, Tiguri, Wittenberg 1523
• Ad Caput. 13. Matth(a)ei. Jonas, Sup(er) v(er)ba Isai(a)e. ca.6. 1524
• Annotationes J. J. in Acta Apostolorum. Ad Jo. Fridericum Saxon. Ducem, Wittenberg 1524, Basel 1525, germana traduko 5. August 1525 bei Silvanus Otmar, Augsburg.
• Vom alten und newen Gott, glawben und lere, gecorrigirt und gebessert, Wittenberg 1526
• Annotationes zu Act noch seine angesichts der Türkengefahr, 1529
• Das siebend capitel Danielis von des Türken Gotteslästerung und schrecklicher Moderey mit unterricht J. J., Wittenberg 1529; Jena 1529
• Contra tres pagellas Agri Phagi Georgii Witzel, quibus pene Lutheranismus prostratus et voratus esset, J. Joae responsio, Wittenberg, Georg Rhaw 1532
• Responsio ad apologiam Croti Rubeani, Wittenberg 1532
• Oratio de gradibus in Theologia, Wittenberg 1533
• Wilch die rechte Kirche und dagegen wilch die falsche Kirch ist, christlich Antwort und tröstlicher Unterricht wieder das pharisäisch Gewäsch Georgii Witzel, Justus Jonas D., Wittenberg, Georg Rhaw 1534
• Ludus Sylvani Hessi in defectionem Georgii Vuicelii ad Papistas cum Praefatione J. J. Respondo stulto iŭta stulticiam suam, ne videatur sibi sapiens, Wittenberg 1534
• Oratio Justi Jonae Doctoris Theologiae de studiis theologicis Declamatio Scripta, Wittenberg 1539
• Kirchenordnung zum Anfang, für die Pfarrherrn in Herzog Heinrichen zu Sachsen Fürstentum, 1539
• Gebet und Danksagung bey Abschaffung der ehemals am Tage Corporis Christi gehaltenen abgottischen Päbstlichen Procression ..., (Gebet zur Erhaltung der halleschen Salzbrunnen) 1541
• Christlicher und kurzer Unterricht von Vergebung der Sünden und Seligkeit durch D. J. Jonas, Wittenberg 1542
• Ein Seremon von den Historien Judas Ischarioth und des Judas Kuß, gepredigt zu Halle in Sachsen, 1543
• Der Neun und sybentzigste Psalm zu diesen gefährlichen Zeiten allen Christen zu Trost zu singen und zu bäthen im Reyme gestallt. Durch Doctor Just. Jonas, Supperatendenten zu Hall, 1546
• Zwo tröstliche Predigt uber der Leich D. Doct. Martini Luther zu Eisleben den XIX. und XX. Februarii gethan durch D. Doct. Justum Jonam. M. Michaelem Celium, Wittenberg, Georg Rhau
• Vom Christlichen abschied aus diesem tödlichen leben des Ehrwirdigen Herrn D. Martin Lutheri, Wittenberg 1546
• Vorrede inn die gantz Bibel, wie die ware Kirche Gottes auff Erden jren anfang gehabt, aus dem Latin verdeutscht durch J. J., Erfurt 1548
• Ein fast tröstliche Predigt und auslegung der Historien von der Wunderbaren XL tagen In Actis Aposto. Cap. I. Item von der Auferstehung der Todten zu Regenspurg Jnn Bayern gepredigt. Anno Dmn. 1553 erstlich jetz und Anno 1554 in Druck gegeben. Gedruck zu Erfurt 1554 durch Cervasium Stürmer anno 1554
• Die evangelischen Kirchenordnungen des 16. Jahrhunderts, Volumo 1, Leipzig 1902 kaj Volumo 2, Leipzig 1904

Latina-germana tradukaro

Frontispico de la traduko de Marteno Lutero Pri la defendo de la libervolo 1526

• Luthers 95 Thesen, 1517
• Von geistlichen und klostergelübden, Wittenberg 1522
• Unterricht Melanchthons: Wider die lere der Widerteuffer, Wittenberg 1528
• M. Luthers Urteil an Hans Luther, seinen lieben Vater, verdeutscht durch D. J. J., Propst zu Wittenberg, Wittenberg 1522
• Das der freie Wille nichts sey, D. Mart. Luther an Erasmus Rot., verdeutscht von J. J., Wittenberg 1526
• Melanchthons Auslegung des Colosserbriefes Epistel S. Paulizum Colossern durch Ph. Melanchthon, Wittenberg 1529
• Apologia der Confessio Augustana, Wittenberg 1535
• Auslegung D. M. Luthers über das Lied Mose am 32. Cap Deutero, Wittenberg 1532
• Ecclesiates oder Prediger Salomo, Wittenberg 1533, 1538, 1560, 1563
• Melanchthons Übersetzung der Loci Communes, 1536
• Ursprung des Türkischen Reiches durch Paulum Jovium, 1538
• Des durchl. Großm. Herrn, Herrn Heinrich VIII. Schrifft an Kaiserliche Majestät, Wittenberg 1539
• Brandenburgisch-Nürnbergische Katechismus, Wittenberg 1539
• Ein kleglich ansuchen des ausschus der V. Nider Osterreichischen lande belangend die große jetzige Fahr des Türken halben, Wittenberg 1539
• Hymnus des Prudentius, 1539
• Epistel an den Landgrafen zu Hessen … Phil. Melanchthon, Wittenberg 1540
• Von der Kirchen und der alten Kirchen leren, Phil Melanchthon, Wittenberg 1540
• Lazari Klage für des Reichen Thür …, Wittenberg 1540
• Eine Schrift Ph. Melanchthon newlich lateinisch gestellet, wider den unreinen Bapst Celibat, Wittenberg 1541, Halle 1543
• Eine kurtze Schrifft des Ph. Melanchthon. Von rechter Vergleichung und Friedehandlung …, Wittenberg 1541 Erfurt 1541, Wittenberg 1557
• Verantwortung Ph. Melanchthons auff der Cölnischen unter Clerisey Schrifft wider Ern Martin Butzern ausgegangen, Wittenberg 1543
• Ursachen, warumb die Kirchen, welche reine, Christliche lehr bekennen …, Wittenberg
• Der Prophet Daniel, ausgelegt durch Ph. Melanchthon, Wittenberg 1546
• Vorrede in die gantz Bibel. Wie die ware Kirche Gottes auff Erden jren anfang gehabt. Aus dem Latin verdeutschet Durch Justum Jonam MDXLVIII., Gedr. Zu Erfurdt durch Melchior Sachsen
• Welchs die Einig. Recht, Kirche Christi sey, Regensburg 1553

Germana-latina tradukaro

• Praefatio methodica totius scripturae in epistolam Pauli ad Romanos e vernac. M. Luth. in lat. versa per J. J., Wittenberg 1523; Nachdrucke in Zürich und Hagenau
• Libellus Mart. Lutheri Christum Jesum verum Judaeum et semen esse Abrahae e germ. vers. per J. J. cum epistola Jonae ad And. Remum, Wittenberg 1524
• Libellus M. Lutheri de sacramento Eucharistae ad Valdenses fratres e germ. transl. per J. J., Wittenberg 1526
• Enarrationes Novae D. M. Lutheri in Jonam propetam Hagenoae, 1530
• In Psalm 82 de magistratibus, Wittenberg 1531
• Summaria D. M. Lutheri in psalmos Davidis, Wittenberg 1534
• De missa privata et nuctione sacerdotum libellus Mart. Luth. e germ. in lat. transl. per J. J., Wittenberg 1534
• Liber Jesu Sirach, Wittenberg 1538, Frankfurt 1564, Leipzig 1582
• Epistola D. M. Lutheri contra Sabbatarios, Wittenberg 1539
• Catechismus pro pueris et iuventute in ecclesiam Marchionum, Wittenberg 1543
• Libellus contra Judeos, 1543

Eksteraj ligiloj

Biografio ĉe NDB.