Kazimierz Pużak
| Kazimierz Pużak | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Kazimierz Pużak | |||||
| Naskiĝo | 26-an de aŭgusto 1883 en Ternopilo | ||||
| Morto | 30-an de aprilo 1950 (66-jaraĝa) en Rawicz | ||||
| Tombo | Tombejo Powązki en Varsovio  vd
| ||||
| Lingvoj | pola vd | ||||
| Ŝtataneco | Pollando vd
| ||||
| Alma mater | Unua gimnazio en Ternopilo Lviva Universitato vd
| ||||
| Partio | Pola Partio Socialista vd
| ||||
Subskribo 
| |||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto vd
| ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Kazimierz PUŻAK [kaZImjeŝ PUĵak], pseŭdonimo Bazyli (naskiĝis la 26-an de aŭgusto 1883 en Ternopilo, mortis la 30-an de aprilo 1950 en Rawicz) estis pola socialisma aktivulo, membro de la Leĝdona Sejmo kaj la Sejmoj de la 1-a, 2-a kaj 3-a oficperiodoj en Dua Pola Respubliko. En la dua mondmilito li estis la organizanto kaj ĝenerala sekretario de Pola Partio Socialista – Libereco Egaleco Sendependeco (PPS-WRN), estro de la Popola Gvardio de WRN, membro de la Ĉefa Politika Konsilio[1], prezidanto de la subtera parlamento de la Konsilio de Nacia Unueco. Arestita la 27-an de marto 1945 fare de NKVD kaj juĝata en junio 1945 en spektakla proceso de la dekseso. Arestita denove de la Ministerio de Publika Sekureco en 1947 kaj juĝita en la spektakla proceso de aktivuloj de PPS-WRN en novembro 1948, kondamnita al 10 jaroj en malliberejo. Li mortis en la malliberejo en Rawicz.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Li naskiĝis en laborista familio. Filo de Wojciech, masonisto, kaj Marcela Hrycyn. Li frekventis la superan gimnazion en Ternopilo. En la gimnazio en 1899 li fondis sekretan, radikalan patriotan organizon, aliĝis en 1901 al la societo Promieniści. En 1904 en Lvovo li aliĝis al Pola Partio Socialista. Li okupiĝis pri kontrabando de kontraŭleĝaj eldonaĵoj al la rusa parto de iama Pollando. En 1905 li trapasis la abiturientan ekzamenon. Pużak komencis studi ĉe la Fakultato pri Juro kaj Politikaj Scioj de la Universitato de Lvovo, sed forlasis ilin por politika laboro. Dum la revolucio de 1905 li kunfondis la revolucian-militan organizon "Mierosławczycy", kiu tiam estis aligita al "Nieprzejednani". Unu jaron poste, en 1906, li kunfondis Revolucian Frakcion de Pola Partio Socialista kune kun Józef Piłsudski. Li estis la estro de la Organiza Fako en Lodzo, kaj ĉe la partia kongreso en Vieno en marto 1907 li estis verŝajne delegito de Varsovio. Ĉe la dua kongreso de la Revolucia Frakcio en aŭgusto 1909 en Vieno, li estis elektita membro de la Agitada kaj Organiza Fako, funkciante sub la pseŭdonimoj "Popielec" kaj "Siciński".
Kune kun Henryk Minkiewicz, en 1909 en Romo Pużak ekzekutis la polican provokanton Edmund Tarantowicz. La 3-an de aprilo 1911 li estis arestita en Lodzo. La 8-an de majo 1913 li estis kondamnita de la Varsovia Tribunalo en Piotrków Trybunalski al ok jaroj da katorgo kaj ekzilo al Siberio. Li estis en malliberejoj en Varsovio, Petrogrado kaj ekde 1915 en la fortikaĵo de Ŝlisselburg. Li pasigis entute 6 jarojn en malliberejoj. Post kiam li estis liberigita rezulte de la amnestio post la februara revolucio, li partoprenis la revolucion en Rusio (1917). Li estis membro de la Provizora Centra Plenuma Komitato de PPS en Rusio, redaktoro de la revuo "Głos Robotnika i Żołnierza" (Voĉo de Laboristo kaj Soldato), membro de la Konsilio de Polaj Revoluciaj kaj Demokratiaj Organizoj ĉe la Komisaro por Polaj Aferoj, membro de la estraro de la Likvida Komisiono pri la Pola Reĝlando. Laŭ iuj fontoj, lia interveno kontribuis al la liberigo de Bolesław Wieniawa-Długoszowski el malliberejo de Ĉeka[2] (laŭ aliaj fontoj tio okazis danke al Leon Berenson).
En 1918 li revenis al sia hejmlando kaj pola politika vivo. En la registaro de Moraczewski li iĝis ŝtatsekretario en la Ministerio de Poŝto kaj Telegrafo. De 1919 li estis membro de la Supera Konsilio de PPS.
Li postulis finon de la milito kontraŭ RSFSR, sed dum la agreso de la Ruĝa Armeo kontraŭ Pollando en somero 1920 li subtenis la partoprenon de PPS en la Registaro de Nacia Defendo estrata de Wincenty Witos. Pużak estis nomumita vicprezidanto de la Milita Fako de la partio, kaj sekve – vicprezidanto de la Laborista Defenda Komitato de Varsovio. En 1921, kune kun Tomasz Arciszewski, li organizis helpon por la Tria Silezia Ribelo, rekrutante batalantojn el la Batalservo de PPS.
En oktobro 1939 Pużak partoprenis en la starigo de konspira Pola Partio Socialista – Libereco Egaleco Sendependeco (PPS-WRN), daŭrigo de PPS en la realo de okupado. Li aktivis partizane sub la pseŭdonimoj: Bazyli, Grzegorz, Seret, Kazimierz Bazylewski, Kazimierz Buczak. En 1940–1941 kaj 1943–1944 li estis reprezentanto de PPS-WRN en la Politika Kunordiga Komitato (en 1941 li forlasis la Komitaton proteste kontraŭ la pakto Sikorski-Majski, lia loko estis prenita de Adam Próchnik – reprezentanto de la polaj socialistoj el la lando[3]). Li komandis la Militan Organizon de la Socialista Insurgenta Kriz-Servo OW PPS. Ekde januaro 1944 li estis prezidanto de la Konsilio de Nacia Unueco – anstataŭaĵo de parlamento de la Pola Partizana Ŝtato. En junio 1944 li rifuzis akcepti la titolon de posteulo de la Prezidanto de la Respubliko de Pollando, proponante Tomasz Arciszewski por tiu posteno. Li partoprenis la ribelon de Varsovio, post kiu li forlasis Varsovion kun la civila loĝantaro.
Post la falo de la ribelo li kaŝis sin interalie en Piotrków Trybunalski. La 27-an de marto 1945 li estis arestita en Pruszków kune kun aliaj gvidantoj de la pola subtera ŝtato fare de NKVD post alveno al interparoloj kun supozata reprezentanto de Sovetuniaj aŭtoritatoj pri efektivigo de la decidoj de Jalta konferenco por krei provizoran registaron por Pollando. Post forporto al Moskvo kaj malliberigo en la NKVD-malliberejo en Lubjanka, li estis kondamnita al 1,5-jara mallibero en spektakla proceso de la dekseso okazigita en junio 1945.
Amnestiita, li revenis al Pollando post kvar monatoj, rifuzante akcepti elmigron devigitan de la sekurec-aŭtoritatoj. En 1947 Pużak estis denove arestita. La proceso de la estroj de la PPS-WRN komenciĝis la 5-an de novembro 1948 antaŭ la Milita Distrikta Kortumo en Varsovio (la aliaj akuzitoj estis Józef Dzięgielewski, Ludwik Cohn, Tadeusz Szturm de Sztrem, Feliks Misiorowski, Wiktor Krawczyk; la prezidanto de la juĝantaro estis subkolonelo Władysław Stasica, kaj la advokato de Pużak estis Marian Niedzielski)[4]. Malgraŭ ofte ripetata onidiro, Kazimierz Pużak ne diris al la juĝistoj Mi estas romkatoliko de la pola nacieco. Mi havas nenion plian por diri al vi, sinjoroj. Temas pri literatura fikcio de Maria Dąbrowska[5]. Li estis kondamnita al 10 jaroj en malliberejo.
Kazimierz Pużak mortis en malliberejo en Rawicz la 30-an de aprilo 1950 rezulte de rompiĝo de la aorto post kiam li estis puŝita sur ŝtuparo. Li mortadis dum pluraj tagoj sen ricevi medicinan prizorgon. Li estis entombigita sekrete ĉe la tombejo Powązki (sekcio 188-3-31)[6].
Antaŭ la aresto en 1947, Pużak verkis taglibron pri la militperiodo. Malgraŭ la klopodoj de la sekurec-aŭtoritatoj, la teksto ne estis trovita. Ĝi estis kaŝita en Varsovio. En 1974 lia edzino Jadwiga (mortinta la 11-an de novembro 1975) decidis sendi la taglibrojn al la okcidento. La taglibro estis kopiita kaj transdonita al la Literatura Instituto en Parizo de Adela Purtalowa, vidvino de Antoni Purtal. Ĝi estis eldonita de la Instituto kiel parto de la serio de Historiaj Kajeroj n-ro 41 en 1977. La taglibro estis presita en samizdate en: 1981 (Varsovia Eldonejo "Krąg") kaj en 1987 (Eldonejo CIS en Lublin). Nur unu eldono estis oficiale publikigita – kun cenzuraj modifoj markitaj – en 1989 en Gdansko, fare de la Eldona Societo "Graf".
Premioj
[redakti | redakti fonton]- Ordeno de la Blanka Aglo – premiita postmorte la 11-an de novembro 1996[7] de prezidanto Aleksander Kwaśniewski. La filino, Maria Pużak, tamen rifuzis ricevi la ordenon[8], kiu estis transdonita al la plej proksima familio la 7-an de julio 2009 de konsilisto al prezidanto, Jan Olszewski[9]
- Arĝenta Kruco de la Ordeno Virtuti Militari – premiita en la dua mondmilito por gvidado de la Popola Gvardio de WRN
- Kruco de Sendependeco de Subtera Pollando kun Glavoj – postmorte la 12-an de aŭgusto 1954 de prezidanto de Pollando en Ekzilo, August Zaleski[10]
- Kruco de Sendependeco – 1937
- Kruco de Enlanda Armeo – postmorte 1967 (legitimilo n-ro 1)
- Varsovia Ribela Kruco – postmorte[11]
Memorigo
[redakti | redakti fonton]Ĝis 1990 Kazimierz Pużak aperis nur kiel patrono de diversaj opoziciaj agadoj. La Socia Eldonejo KOS eldonis publikaĵojn kadre de la "Biblioteko K. Pużak". En junio 1988 fondiĝis la Fondaĵo Kazimierz Pużak (Jan Józef Lipski, Konstanty Gebert, Jerzy Holzer).
Sur domo ĉe la strato Byczyńska 1 en Varsovio, kie li loĝis, troviĝas memortabulo.
Per rezolucio n-ro 30 de la Prezidio Sejmo de la 30-a de marto 1995, la nomon de Kazimierz Pużak ricevis salono, kiu en la fruaj 1990-aj jaroj estis la kunsidejo de Senato.
Stratoj Kazimierz Pużak troviĝas en jenaj urboj: Bjalistoko[12], Częstochowa, Krakovo, Krosno, Mława, Opole, Poznań, Rawicz kaj Varsovio[13].
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Stanisław Dzięciołowski, Parlament Polski Podziemnej 1939-1945, Warszawa 2004, s. 12.
- ↑ Biogram Pużaka w Bazie Bibliotek Sejmowej[rompita ligilo].
- ↑ Ryszard Nazarewicz, Armii Ludowej dylematy i dramaty, Warszawa: Oficyna Drukarska, 1998, s. 39, ISBN 83-909166-0-6, OCLC 69278377.
- ↑ Dorota Urzyńska. Socjaliści Ruchu Mas Pracujących Wolność Równość, Niepodległość (WRN) w wyzwolonej Polsce. „Słupskie Studia Historyczne”. 2, s. 83, 1993
- ↑ Liaj lastaj vortoj estis: Por homo staranta super sia tombo, kiel mi, estus ridinde kaj patologie malkonfesi ion ajn pri sia vivo. Jen sinteno digna por romiano. Maria Dąbrowska, Dzienniki powojenne t.1., wstęp i przypisy Tadeusz Drewnowski. Wybór Warszawa 1996 Wyd. Czytelnik, (ISBN 83-07-02409-9) s.331, por. Bohdan Urbankowski, Czas bez honoru Arkivigite je 2019-02-17 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne. Arkivita el la originalo je 2020-09-30. Alirita 2020-08-07 .
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 listopada 1996 r. Monitor Polski z 1997 r. Nr 14, poz.123.
- ↑ Remigiusz Okraska, Kazimierz Pużak na stronie Polskie Radio Online (data dostępu 27 grudnia 2009) Arkivigite je 2015-04-11 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ Order Orła Białego dla Kazimierza Pużaka na stronie Prezydent.pl (data dostępu 11 kwietnia 2013) Arkivigite je 2009-09-21 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ Zbigniew Puchalski; Tadeusz Wawrzyński: Krzyż i Medal Niepodległości, Varsovio: Bellona 1994
- ↑ Józefa Huchlowa, Mieczysław Huchla: Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach. T. 6, Cz. 3. s. 556.
- ↑ Ulica Kazimierza Pużaka w Białymstoku. Czy PPS-owiec zasłużył na nazwę ulicy?, Kurier Poranny, 25.04.2017
- ↑ Rejestr TERYT
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Memuaroj de Kazimierz Pużak 1939–1945 . "Historiaj Kajeroj". 41, Parizo 1977, Eld. Literatura Instituto.
- Biografio en la datumbazo de la Biblioteko de Sejmo[rompita ligilo]
- Pużak Kazimierz. En: Pola Biografia Vortaro. Vol. XXIX / 3, numero 122. Ossolineum, 1986.