Liebe deinen Nächsten

Liebe Deinen Nächsten
skribita verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Erich Maria Remarque
Lingvoj
Lingvo	germana lingvo
Eldonado
Eldondato	septembro 1939
Eldonejo	Little, Brown and Company
Ĝenro	militromano

Amu vian proksimulon (germane Liebe deinen Nächsten) estas romano de Erich Maria Remarque kiu sekvas la sorton de germanaj rifuĝintoj kiuj estis senigitaj de siaj identigiloj kaj havis nek atestilojn nek permesilojn por setli kaj labori en alia lando.

Remarque komencis la verkadon pri la romano en 1938, en Svislando, sed la romano unue estis publikigita, en daŭrigoj, en Usono sub la titolo Flotsam (signifante "Flosantaĵo"), en la gazeto Collier's Weekly, komence de julio 1939 kaj en 1941 aperis en libroformo publikigita fare de la eldonejo Little, Brown kaj Kompanio.

Laŭ la romano, usona filmo nomita So Ends Our Night estis produktita fare de direktoro John Cromwell kaj ĉefrolita de Frederick March, Margaret Solaban kaj Glenn Ford.

La intrigo kaj priskriboj multflanke retroviĝas nuntempe je aliaj enmigrintoj el multaj landoj al Eŭropo.

La dediĉo

Erich Maria Remarque, en 1929.

Post kiam Remarque forlasis Nazian Germanion, liaj familianoj restis tie, inkluzive de lia kara fratino Elfriede Scholz. La fratino estis suspektita de la aŭtoritatoj pri deklaroj kontraŭ la reĝimo, juĝita, kondamnita al morto kaj en 1943 ekzekutita per senkapigo. Tiuj ĉi detaloj iĝis konataj al Remarque nur post la fino de la Dua Mondmilito kaj tiam li dediĉis al sia fratino tiun ĉi romanon.

Historia fono

La romano priskribas malfacilan tempon ĵus antaŭ la eksplodo de la Dua Mondmilito en Eŭropo, kiam la NSDAP potenciĝis en Germanio. La tragedio de la juda loĝantaro de Germanio montriĝas nekredeble, profunde kaj realisme - subite ili estis konsiderataj la plej malalta klaso, maldungitaj de siaj laborpostenoj, senigitaj de siaj rajtoj, iliaj dokumentoj konfiskitaj kaj ili senditaj eksterlanden. La sistemo de denuncoj kaj provoko por persona gajno frakasas justecon. Pli kaj pli grandegaj armeoj de elmigrintoj estas devigitaj forlasi sian patrujon kaj serĉi rifuĝon eksterlande. La akre pliigita enfluo de elmigrintoj al eŭropaj landoj kondukas al streĉiĝo de rimedoj por kontraŭbatali la kontraŭleĝan novloĝantaron. Homoj estas devigitaj vagi de unu lando al alia, kaj ĉiam kaŝiĝi de la polico, pro la sola kulpo de siaj ekzisto kaj identeco. Akiri restadpermeson ofte estas neebla tasko, estas eĉ pli malfacile akiri laborpermeson. Sur la fono de la ĝenerala frenezo de la sistemo, krevanta ĉe la kudroj, la aŭtoro montras la malfacilan sorton de la tiamaj homoj, kiuj ne perdis la kapablon ami la vivon.

Intrigo

En la centro de la intrigo estas tri roluloj, Josef Steiner, germano kaj emerita veterano de la Unua Mondmilito kiu estis persekutita en Nazia Germanio pro siaj opinioj, deviginte postlasi sian amatan edzinon, li fuĝis kaj vojaĝas sen pasporto; kaj Ludwig Kern, dudek-jaraĝa medicina studento duonjuda kiu estis senigita de siaj civitaneco kaj pasporto pro sia deveno de juda patro, kaj Ruth Holland, orfigita juda studentino, kies patro perdis sian vivon en milito por Germanio, kiu estis devigita eskapi Germanion pro sia judismo post kiam ŝia germana fianĉo forlasis ŝin kiam lia nomo estis publikigita en la gazeto pro lia persona rilato al judino.

La roluloj klopodas pluvivi de tago al tago kaj en la procezo iliaj vivvojoj intersekcas kaj ili kunrilatiĝas unu la alian - Ruth kaj Ludwig enamiĝas. La intrigo, sekvante la protagonistojn, transsaltas inter Germanio, Ĉeĥoslovakio, Svislando, Aŭstrio kaj Francio, landoj al kiuj rifuĝintoj alvenas kaj el kiuj ili estas deportitaj. Tiu nervŝiriga procezo de musa-kata luktado kun la malbonvenigaj aŭtoritatoj ofte okazas multfoje kiam, havante neniun alian esperon por pluvivi, la rifuĝintoj denove ŝtele preterpasas la landlimon kaj denove estis kaptitaj, kondamnitaj al malliberejo kaj deportitaj.

La agado de la romano komenciĝas en Vieno. Grupo de enmigrintoj-rifuĝintoj de Germanio estas arestita kaj prenita al arestejo. Steiner kaj Kern estas inter ili. Ili baldaŭ estas forpelitaj el Aŭstrio. Ili transiras la limon kun Ĉeĥoslovakio. Kern iras al Prago kaj Steiner revenas la saman nokton trans la verdan limon al Aŭstrio. Li provas akiri pasporton. Por povi kontraŭleĝe aĉeti ĝin, li uzas siajn plej akrajn kapablojn, kaj mensajn kaj fizikajn. Interalie li laboras kiel kelnero kaj poste kiel cirka klarvidisto. Kern kontentiĝas pri provizora loĝpermeso en Ĉeĥoslovakio. Tie li renkontas junan judinon - Ruth Holland. Post revenado al Aŭstrio, li trovas Steiner, kiu helpas al Ludoviko kaj Ruth pluvivi en malfacila situacio. La sortoj de tiuj tri interplektiĝas kaj kuras ĉie en la romano. La intrigo de la romano moviĝas sinsekve al Svislando, Francio, kaj tiam al Berlino. Kun sia falsa aŭstra pasporto, Steiner finfine iras reen al Germanio por diri adiaŭon al sia forvelkanta edzino. Post ŝia morto, li estas arestita kaj torturita fare de Gestapo. Dum daŭre en la hospitalo, Steiner rapidas for el fenestro kaj mortigas sian torturiston kun li. Holando kaj Kern ricevis bienon kaj kun ĝi la ŝancon forlasi Eŭropon al Meksiko.

La herooj provas malsukcese ekloĝi ie ajn, sed ĉar ili ne havas la rajton resti laŭleĝe, ofte sen laboro, en ĉiu el tiuj lokoj ili alfrontas indiferentecon, perfidon kaj ekspluaton – kontraŭe al la biblia ordono laŭ kiu la romano estas nomata. En ekstremaj situacioj homa vivo montriĝas kaj altvalora kaj delikata. En situacioj kiuj ofendas la homan dignon, la herooj de la romano provas konservi lojalecon, amon kaj solidarecon. Krom la ĉeffiguroj, la romano prezentas tre diversan galerion de aliaj rifuĝintoj, la plekton de iliaj vivoj, ilian lukton por pluvivi, plejofte en teruraj kondiĉoj, farante malnoblajn kaj noblajn farojn, sur la fono de realisma priskribo de la periodo ĵus antaŭ la Dua Mondmilito.

La rakonto de la libro estas tiel rapida kaj dependiga ke la romano preskaŭ ŝajnas aventurlibro. Tamen, ĉi tio ne estas pura fikcio, ĉar la aŭtoro surpaperigis la sortojn de multaj elmigrintoj el Nazia Germanio kaj iliajn provojn resti tiel nomata flosante. La spertoj kaj pensoj de la roluloj estas same interesaj kiel la rakonto. Kiel kutime okazas ĉe Remarque, kio okazas en la mensoj de la herooj estas pli grava ol iliaj aventuroj.

Esperanto

• Amu vian proksimulon! (revuo Esperanto, 1942, p. 3-4, tr. François Hayotte)

Eltiraĵoj

"Al Ĝojo," Vogt diris distrite, kvazaŭ parolante al si mem. “Jes, ĝojo estas la forlasita filino de pacienco kaj toleremo. Sed bedaŭrinde ĝi iĝis viktimo de nia tempo. Kaj multaj pliaj aferoj; scio, humileco kaj trankvila kapitulaco al neebleco ĉiuj suferis la saman sorton. Ĉiuj ĉi eskapis el la baraka idealo, kiu hodiaŭ senlace klopodas ripari la mondon. Oni ne forgesu, ke ĝis nun tiuj, kiuj volis ripari la mondon, povis fari nenion krom detrui ĝin tute. Krome, diktatoroj neniam estis bonkoraj.”

Kvazaŭ Kern ne komprenis: "La gastejo?" ŝi demandis. “Mi tiel diras. Nu, ni povas nomi la malliberejon tiel. Morgaŭ mi iros al la polico kaj diros, ke mi sekrete loĝas en Svislando dum du monatoj. Mi estis kondamnita al kelkaj semajnoj en malliberejo pro esti deportita dufoje antaŭe. Sed li devas diri, ke li plurfoje estis en Svislando por akiri ĉi tiun registaran gastejon. Alie, vi estos kondamnita al malpermeso eniri la svisan landlimon kaj ili lasos vin nur ĉe la landlimo» (Konversacio de Kern kun germana fuĝinto nomata Vogt)

Eksteraj ligiloj

• Liebe Deinen Nächsten germane