Limbaži

	Limbaži
	Urbo
	Burtnieku strato.
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Limbaži
Lando	Latvio
Municipo	Limbaži
Historia regiono	Livonio aŭ Livlando (latve Vidzeme)
Rivero	Donaviņa
Koordinatoj	57° 30′ 41″ N 24° 43′ 09″ O / 57.51139 °N, 24.71917 °O (mapo)
Areo	9,3 km² (930 ha)
Loĝantaro	6 888 (29.01.2021)
Denseco	740,65 loĝ./km²
Urborajtoj	1385
Horzono	EET (UTC+2)
- somera tempo	EEST (UTC+3)
Poŝtkodo	LV-4001
	Vikimedia Komunejo: Limbaži
	Retpaĝo: limbazunovads.lv

Koordinatoj: 57° 30′ 41″ N 24° 43′ 09″ O / 57.51139 °N, 24.71917 °O (mapo)

Limbaži estas urbo en Latvia historia regiono Vidzeme, en la nordo de Latvio. Ĝi estas ĉefurbo de distrikto Limbaži kaj situas en centro de la distrikto. La distancoj al la plej gravaj centroj estas 45 km de Valmiera kaj 86 km de Rigo.^[1] Laŭ la stato de la jaro 2024 en la urbo vivis 6 613 personoj sur areo de 9,29 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 712 loĝantoj/km².

Historio

Ĝis la 13-a jarcento, en la placo de Limbaži situis livona kasteltumulo Lemisele, kiu estis la centro de la livona ŝtato Metsepole. En 13-a jarcento lando estis konkerita fare de la krucistoj, kaj eniris la parton de Arkidiecezo de Rigo. La unua mencio de Limbaži kastelo estis en 1224.^[2]

La establado de Limbaži kiel urbo estas ligita kun la konstruado de Limbaži kastelo fare de la Ĉefepiskopo de Rigo en la 13-a jarcento. Ekzistas indikoj en la literaturo ke episkopo Albert konstruis kastelon en Limbaži en 1223. Tiel, la tradicio konsideri tiun tempon kiel la fondjaron de la urbo.

En 1385 la ĉefepiskopo de Rigo, Johano la 4-a, donacis terpecon por la plua konstruado de la urbo, oficiale donante la urborajtojn, kaj fortikigis ĝin per muroj kaj ĉirkaŭfosaĵoj. La nombro da loĝkonstruaĵoj estas taksita je proksimume 400, sed laŭ populacio, en Latvio Limbaži postrestis nur Rigo. La urbo estis membro de la Hansa ligo kaj samtempe la ekonomia centro de granda distrikto de la Arkidiocezo de Rigo. Hejmaj varoj (mielo, vakso, ledo, greno) estis transportitaj de Limbaži tra rivero Svētupe ĝis la maro, kie ili estis transŝipitaj per maraj ŝipoj.^[2]

Komence de la 16-a jarcento, la graveco de la urbo kiel komerccentro malpliiĝis, ĉar Dūņezers kaj Svētupe ne plu povis esti uzitaj por rivertransporto. Krome, la urbo ofte estis forbruligita de la militantaj partioj ekde la komenco de la Livonia Milito en 1558, kaj en 1602 la svedoj konstante detruis la urbon kaj ĝiajn fortikaĵojn, kiuj ne estis rekonstruitaj.

Limbaži venis sub polan regon en Pārdaugava Duklando en 1566. Post nova longa milito, en 1629 Svedio konkeris regiono. Post la Granda Nordia Milito en 1721, Limbaži venis sub la kontrolon de la Rusia Imperio kaj apartenis al la Vidzeme (Livonia) provinco.

En 1918 Limbaži estis inkludita de la Respubliko de Latvio. La evoluo de Limbaži estis faciligita per la Riga-Limbaži fervoja linio konstruita en 1934 (trafiko ĉesis en 1999).

La rapida kresko de la urbo komenciĝis post 1967, kiam la distrikto Limbaži estis establita. Post 1989 la loĝantaro, kiel en preskaŭ ĉiuj latvaj urboj, komencis malkreski.

Geografio

Geografie, ĝi situas en la Limbaži ebenaĵo de la Idumeja altebenaĵo. La averaĝa aera temperaturo estas −5,5 °C en januaro kaj - +16,5 - +17 °C en julio. Da precipitaĵo falas 800 mm jare. La averaĝa daŭro de la senfrosta periodo estas ĉirkaŭ 145 tagoj.^[3] Sur la okcidenta flanko de Limbaži estas streĉitaj lagoj Lielezers kaj Dūņezers, kiuj estas ligitaj per la Donaviņa rivereto. Svētupe fluas de Dūņezers norde de Limbaži.

Ŝanĝo de loĝantaro

Jaro	1385	1622	1773	1800	1840	1863	1881	1897	1914	1920	1930	1943	1959	1970	1979	1989	1997	2004	2021
Loĝantaro	6000	12	549	600	877	1134	1814	2412	4700	2501	2935	2806	4823	5791	8257	9985	9522	8934	6888

Vidindaĵoj

Kastelruinoj (1223)
Lutera preĝejo (1680)
Malnovaj kaj novaj urbodomoj (18-aj kaj 19-aj jarcentoj)
Urbomuzeo (19-a jarcento)

Konataj urbanoj

Anta Eņģele, kantaŭtorino en la latva kaj ankaŭ en Esperanto

Bildoj

Akmeņainais placo kaj malnova fajrostacio.
Jūras strato.
Malnova urbodomo kaj Muzeo de Vivanta Arĝento.
Busa stacidomo.
Kastelruinoj.
Urbomuzeo.

Referencoj

↑ Toponavi.com. Distancoj.
↑ ^2,0 ^2,1 Latvijas PSR Mazā Enciklopēdija - Latva Malgranda Enciklopedio, v. 2, p. 382.
↑ Latvijas ģeogrāfijas atlants - Latvia geografia atlaso. "Jāņa sēta", 2020

Eksteraj ligiloj

Bildoj, sonoj kaj videoj pri temo Limbaži en Vikimedia Komunejo

Bibliotekoj

[1] Toponavi.com. Distancoj.

[LME-2] 2,0 ^2,1 Latvijas PSR Mazā Enciklopēdija - Latva Malgranda Enciklopedio, v. 2, p. 382.

[LGA-3] Latvijas ģeogrāfijas atlants - Latvia geografia atlaso. "Jāņa sēta", 2020

[1]

[2]

[3]