Michael Gaismair
| Michael Gaismair | |
|---|---|
 Tombo de Michael Gaismair en Padovo. | |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 1-an de januaro 1490 en Sterzing |
| Morto | 15-an de aprilo 1532 (42-jaraĝa) en Padovo |
| Lingvoj | germana |
| Ŝtataneco | Aŭstrio 
|
| Okupo | |
| Okupo | politikisto
|
Michael Gaismair, (naskiĝinta en 1490 en Tschöfs apud Sterzing, mortinta la 15-an de aprilo 1532 en Padovo) estis la filo de minentreprenisto.[1] Li iĝis sekretario de la potenca episkopo de Brixen kaj kamparana gvidanto dum la Germana Kamparana Milito.
Biografio
[redakti | redakti fonton]En 1525 Gaismair venis en kontakto kun la ideoj de la anabaptistoj Felix Mantz kaj Jörg Blaurock, kiuj laboris en la Eisack-valo kaj en la kantono Grizono, kaj baldaŭ poste, en majo, li ricevis novaĵon de la germana kamparana ribelo en Germanio, komandita fare de alia reformacianto, revoluciulo, kaj rebaptisto Thomas Müntzer.
Baldaŭ, la sama Tirolo (sub la regado de Habsburg) iĝis pulvbarelo da popolaj ribeloj, precipe en la Eisack-valo kaj Puster-Valo. Tiuj kamparanaj ribeloj estis komanditaj fare de iu Peter Passler kaj Gaismair: Brixen kaj Neustift estis okupitaj kaj prirabitaj. La ribelantoj, plifortigitaj fare de lokaj ministoj kaj pluvivantoj de la batalo de Frankenhausen, rezistis la armeajn kontraŭatakojn de la Habsburgoj.
Gaismair sonĝis fondadon de demokrata respubliko en la regiono, li antaŭvidis la forigon de la Romkatolika Eklezio kaj ĝiajn ritojn, anstataŭigitajn per kredo bazita sur rekta kontakto kun dio, per persona interpretado de Biblia historio. Li ankaŭ antaŭvidis utopian eliminon de titoloj de nobelaro, la ŝtatigon de tero kaj minoj, la establado de lernejoj, hospitaloj, maljunulejoj ktp.
Por superi la diferencojn, la gvidantojn de la ribelo estis invititaj al la landa parlamento de Innsbruck (junio 1525) fare de kronprinco Ferdinando de Habsburgo (nask. 1503, imperiestro 1558-1564). Gaismair ankaŭ iris tien, sed en aŭgusto li estis malliberigita pro ŝtatperfido. Post du monatoj, li sukcesis eskapi, kaj vojaĝis al kantono Grizono, Svislando.
Gaismair establis kontakton kun la svisa reformacianto Ulrich Zwingli, por la plano de nova demokrata ordo en Tirolo kaj Salzburg laŭ la ekzemplo de Grizonoj kaj Venecio. Interalie, pro la seniluziiga travivaĵo de la parlamentaj debatoj, Gaismair evoluis de reformanto (somero 1525) al revolucia socia ribelanto (1526). En lia malneto de nova ordo de Tirolo en majo 1526 Gaismair koncipis egalrajtecan, demokratan, kristanan ŝtaton.
Gaismair denove akiris anojn, kaj en printempo de 1526 helpis la ribelon de la kamparanoj en Salzburg. Malgraŭ la venkoj sur la kampo, Gaismair kaj sia armeo estis devigita retiriĝi tra la teritorio de la Venecia respubliko, tiam en milito kontraŭ la Habsburgoj. La Bauernführer (gvidanto de la terkultivistoj), kiel Gaismair estis nomita, tiam turniĝis al la doĝo Andrea Gritti (1523-1538) por konvinki lin apogi armean ribelon en Tirolo, sed li malsukcesis en sia intenco.
Li mortis en 1532 en Padovo, en Prato della Valle (kie ekzistas plakedo por lia memoro) murdita de du soldatoj, kiuj volis kolekti la premion metita sur lian kapon fare de Ferdinando la 1-a. Tiam la movado de Gaismair finiĝis, sed ne la religiaj tumultoj de Tirolo, kiu en la samaj jaroj vidis la evoluon de la rebaptistoj de Jakob Hutter.
Historiografio
[redakti | redakti fonton]Pro lia lukto kontraŭ eklezio kaj monarkio, Gaismair estis ignorita fare de historiistoj de sia tempo. En la 20a jarcento, lia figuro ricevis pli da aprezo, unue de la komunistoj (pro la socialista inspirado de liaj statutoj, kaj tio estis substrekita ankaŭ de Friedrich Engels), kaj paradokse de la germanaj nazioj (kiuj emfazis lian batalon kontraŭ la Grafo de Salamanko, juda konsultisto de Ferdinando).
Nur ekde la dua duono de la 20a jarcento, sciencistoj provas esplori la agadoj de Michael Gaismair de ne-ideologia vidpunkto. Tio estas aparte antaŭenigita fare de la Michael Gaismair Gesellschaft (societo Michael Gaismair), fondita en 1976.
Verkoj inspiritaj fare de la figuro de Michael Gaismair
[redakti | redakti fonton]En 1899 Franz Kranewitter, tirola verkisto de (ŝajne) patriotismaj dramoj, verkis samnoman dramon. En la somero de 2001, ĉe la teatrofestivalo Tiroler Volksschauspiele, dramo dediĉita al la supreniĝo kaj falo de Gaismair estis enscenigita fare de la aŭstra verkisto Felix Mitterer.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Aldo Stella,Il Bauernführer, Michael Gaismair e l'utopia di un repubblicanesimo popolare, il Mulino, 1999 (ISBN 88-15-07191-1)
- Jürgen Bücking: Michael Gaismair, reformers, social rebel, revolutionary. HIS role in the Tyrolean " Peasants' War " (1525/32). Stutgarto 1978.
- Josef Macek: La tirola kamparanomilito kaj Michael Gaismair Berlino 1965.
- Hans Benedikter: Rebell im Land Tirol. (Resonorilo mi estas Land Tirol.) Wien 1970.
- Fridolin Dörrer (Hg. ): Die Bauernkriege und Michael Gaismair. Protokoll des internationalen Symposions-vom 15-a - 19-a novembro 1976 en Innsbruck-Vill, Innsbruck 1982.
- Walter Klaassen: Michael Gaismair: Revolutionary and Reformer. Leiden 1978.
- Karl Springenschmid: Die Gaismair Saga - Lebensbild eines Revolutionärs. Graz 1980
- Angelika Bischoff-Urack: Michael Gaismair. Ein Beitrag zur Sozialgeschichte des Bauernkrieges. Innsbruck 1983.
- Werner Legère: The dreaded Gaismair. Berlin 1981
- Ralf Höller; Eine Leiche en Habsburgs Keller - Der Rebell Michael Gaismair und sein Kampf für eine Gerektererando; Otto-Müller-Verlag; Salzburg-Wien; 2011.
- Hans-Jürgen Goertz. (1982) Profiles of Radical Reformers. Scottdale, Pennsylvania: Herald Press.
- B.A. Gerrish. (1967) Reformers Profile. Philadelphia: Fortress Press.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Informoj pri Michael Gaismair en katalogo de la Germana Nacia Biblioteko (germane)
- Michael Gaismairs Tiroler Landesordnung Februar / März 1526
- Michael-Gaismair-Gesellschaft
- Geschichte-Tirol: Michael Gaismair und der Bauernkrieg
Fonto
[redakti | redakti fonton]En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Michael Gaismair en la angla Vikipedio.
