Modo

Spektakla prezentado en 2008 fare de Ed Hardy.

"Modo" alidirektas ĉi tien. Por la lingvistika termino pri formo de verbo, vidu la paĝon Gramatika modo.

Modo estas aktuala tendenco (daŭre ŝanĝiĝanta), preferata precipe de facilanimeco ol de praktikaj, logikaj aŭ intelektaj kialoj. Modo estas populara stilo aŭ praktiko, precipe en vestado, piedvestado, akcesoraĵoj, ŝminko, korpa traborado, aŭ meblaro. Modo estas karakteriza kaj ofte kutima tendenco en la stilo en kiu persono vestiĝas. Ĝi estas la dominaj stiloj en konduto kaj la plej novaj kreadoj de tekstilaj dezajnistoj. "Modo" estas "Nedaŭra, kaprica kutimo, moro aŭ maniero, koncernanta precipe vestadon".

Kvankam aspektoj de modo povas esti ĉu virinecaj aŭ viraj, kelkaj tendencoj estas androginaj aŭ indiferentaj. Ĉiuokaze la modo kiu vekas la atenton de amaskomunikiloj, komercan intereson kaj socian prestiĝon (vidu ekzemple manekenojn) estis disvastigitaj tutmonde almenaŭ dum la dua duono de la 20a jarcento kaj komenco de la 21a, ĉefe tiu porvirina.

Sferoj influitaj de modo

Moda dezajno de 1909.

Modo estas socie-psiĥologia fenomeno, kiu influas al diversaj homaj aktivaĵoj kaj pensadoj.

Plej okulfrape modo aplikiĝas ĉe vestoj kaj aliaj eroj de homa aspekto, sed ĝi ankaŭ influas al:

• muziko, arto, politiko, filozofio, distro,
• kaj eĉ al matematiko, per elektado de programadaj metodoj, instrusistemoj, ktp.,
• kaj ankaŭ al la sferoj de ekonomio kaj same al tiuj, kiuj okupiĝas pri ekonomiaj agoj surbaze de emocioj.

Modo balancas ĉe la limo de estetiko kaj novenkondukado, influita per detaloj kaj elspezoj.

Historio

Karikaturo de 1913 pri la diktatoj de modo el malnova gazeto "Life".

Fruaj okcidentaj vojaĝantoj, ĉu al Persio, Turkio, Hindio, aŭ Ĉinio, ofte rimarkis pri la foresto de ŝanĝo en modo tie, kaj observantoj de tiuj aliaj kulturoj komentis la malkonvenan rapidecon de la okcidenta modo, kiun multaj sentis kiel tendenco al malstabileco kaj al manko de ordo en okcidenta kulturo. La sekretario de la japana ŝoguno fanfaronis (ne tute precize) al hispana vizitanto en 1609, ke japana vestaĵaro ne ŝanĝiĝis dum miloj da jaroj. Tamen, ekzistas konsiderinda indico en Minga Ĉinio de rapida ŝanĝo de modoj en ĉina vestaĵaro. Ŝanĝoj en kostumo ofte okazis en tempoj de ekonomiaj aŭ sociaj ŝanĝoj, kiel okazite en antikva Romo kaj la mezepoka Kaliflando, sed post longa periodo sen gravaj ŝanĝoj tiuj ĉiuokaze okazas. En 8-a-jarcenta maŭra Hispanio la muzikisto Zirjab prezentis en Kordovon sofistikajn vestaĵo-stilojn surbaze de laŭsezonaj kaj ĉiutagaj modoj de lia indiĝena Bagdado, modifitaj memstare per propra inspiro. Similaj ŝanĝoj en modo okazis en la 11-a jarcento en la Proksima Oriento sekvanta la alvenon de la turkoj kiuj lanĉis vestantajn stilojn de Mezazio kaj de la Malproksima Oriento.

Carmen Miranda lanĉis la modon de la platformaj ŝuoj.

La komenco en Eŭropo de kontinua kaj ĉiam pli rapida ŝanĝo en vestado de stiloj povas esti ĝuste fidinde datita. Historiistoj, kiaj James Laver kaj Fernand Braudel, datas la komencon de okcidenta modo en vestado al la mezo de la 14-a jarcento. La plej spektakla frua ŝanĝo en modo estis subita drasta mallongigo kaj streĉiĝo de la maskla tro-vesto de suro-longo ĝis apenaŭ kovrado de la pugo, foje akompanitaj kun farĉo en la brusto por igi ĝin aspekti pli granda. Tio kreis la karakterizan okcidentan skizon de tajlorita brustoĉemizo portita super gamaŝoj aŭ pantalono.

La rapideco da ŝanĝo akceliĝis konsiderinde en la sekva jarcento, kaj virin- kaj vir-modo, precipe en la frizado kaj ornamado de la hararo, iĝis same kompleksa. Arthistoriistoj povas tial utiligi modon kun fido kaj precizeco por dati bildojn, ofte ene de kvin jaroj, precipe koncerne bildojn ekde la 15-a jarcento. Komence, ŝanĝoj en modo kaŭzis fragmentiĝon trans la superajn klasojn de Eŭropo de kio antaŭe estis tre simila stilo de frizado kaj la posta evoluo de karakterizaj naciaj stiloj. Tiuj naciaj stiloj restis tre malsamaj ĝis kontraŭmovado en la 17-a ĝis 18-a jarcentoj trudis similajn stilojn denove, plejparte originante de malnovreĝima Francio. Kvankam la riĉuloj kutime gvidis modon, la kreskanta bonstato de frua moderna Eŭropo kondukis la burĝaron kaj eĉ la kamparanojn sekvi tendencojn ĉe distanco, sed daŭre malagrable por la elitoj - faktoro kiun Fernand Braudel rigardas kiel unu el ĉefaj motoroj de varia modo.

La desegnaĵo de Albrecht Dürer komparas belforman ekstere burĝinon de Nurenbergo (maldekstre) al ŝia ekvivalento de Venecio. La altaj platformaj ŝuoj de la venecia sinjorino igas ŝin aspekti pli alta.

En la 16-a jarcento naciaj diferencoj estis ĉe sia plej okulfrapa pinto. Dek 16-a-jarcentaj portretoj de germanaj aŭ italaj sinjoroj povas montri dek totale malsamajn ĉapelojn. Albrecht Dürer ilustris la diferencojn en sia fakta (aŭ sinteza) kontrasto de modoj el Nurenbergo kaj Venecio ĉe la fino de la 15-a jarcento (ilustraĵo, dekstra). La "Hispana stilo" de la fino de la 16-a jarcento komencis la movon reen al sinkroneco inter superklasaj eŭropanoj, kaj post lukto en la mezo de la 17-a jarcento, francaj stiloj decide transprenis gvidadon, procezon kompletigitan en la 18-a jarcento.

Kvankam tekstilaj koloroj kaj padronoj ŝanĝiĝis de jaro al jaro, kaj la tranĉo de la mantelo de sinjoro kaj la longo de lia veŝtaro, aŭ la padrono laŭ kiu la robo de sinjorino estis tranĉata, ŝanĝiĝis pli malrapide. Virmodoj estis plejparte derivitaj de armeaj modeloj, kaj ŝanĝoj en eŭropa maskla silueto estis galvanizitaj en scenejoj de eŭropa milito kie sinjoroj oficiroj havis ŝancojn fari notojn de eksterlandaj stiloj kiel ekzemple la "Steinkirk" kravato.

Kvankam okazis distribuado de vestitaj pupoj de Francio ekde la 16-a jarcento kaj Abraham Bosse produktis kuprogravurojn de modo en la 1620-aj jaroj, la rapideco da ŝanĝo kolektita en la 1780-aj jaroj kun pliigita publikigo de francaj kuprogravuroj ilustrantaj la plej malfruajn parizajn stilojn. Antaŭ 1800, ĉiuj okcidenteŭropanoj vestiĝis egale (aŭ almenaŭ opiniis, ke ili vestiĝis egale); loka variaro iĝis unua signo de provinca kulturo kaj poste insigno de la konservativa kamparano.

Marie Antoinette, edzino de Ludoviko la 16-a, estro de modo.

Kvankam tajloroj kaj robofaristoj estis sendube respondecaj por multaj inventoj, kaj la teksa industrio certe gvidis multajn tendencojn, la historio de moda dezajno estas normale komprenita ĝis nun de 1858 kiam la angle-naskita Charles Frederick Worth malfermis la unuan veran artmodan domon en Parizo. La Alta modo estis la nomo establita fare de registaro por la modaj entreprenoj kiuj kontentigis la normojn de industrio. Tiuj modentreprenoj devos adheri al normoj kiaj ekzemple konservado de almenaŭ dudek dungitoj okupitaj pri farado de la vestaĵoj, montrado de du kolektoj ĉiujare, kaj prezentado de ia nombro da padronoj al konsumantoj. Ekde tiam, la profesia dezajnisto fariĝis ĉiam pli domina figuro, malgraŭ la origino de multaj modoj en strata modo. Por virinoj, la adoleskecaj stiloj de la 1920-aj jaroj markis la plej signifan ŝanĝon en okcidenta virinmodo en pluraj jarcentoj, kun drasta mallongigo de jupo-longoj kaj de vestaĵoj. Kun foja reanimado de longaj jupoj, varioj de la pli mallonga longo restis dominaj iam-ajna poste. Kvankam ekzistis multaj varioj, la "adoleskantina uniformo", konsistis el altkalkanumaj ŝuoj, kiuj ofte estis plibeligitaj per bukoj aŭ gemoj, signifaj kvantoj de juvelaĵoj, aparte pecoj ornamitaj per gemoj kaj perloj, kaj pli mallongaj roboj, kies supra parto povis esti aŭ loza aŭ formo-deca. Adoleskantinoj ankaŭ ofte eluzis vitrokloŝojn, malgrandajn ĉapelojn ofte havante mallarĝajn, malsupreniĝ-orientitajn randojn, por enkadrigi siajn mallongajn hararanĝojn. Adoleskantinoj estis viditaj kiel aparte sorĉaj figuroj, kaj ilia modo estis tiutempe kontestata de multaj.

La kvar gravaj aktualmodaj ĉefurboj estas agnoskite Parizo, Milano, Novjorko, kaj Londono, kiuj estas ĉiuj ĉefsidejoj al la plej grandaj modfirmaoj kaj estas famaj pro sia plej grava influo en tutmonda modo. Modsemajnoj estas tenitaj en tiuj grandurboj, kie dezajnistoj elmontras siajn novajn vestajn kolektojn al spektantaroj. Heredo de gravaj dezajnistoj kiel ekzemple Coco Chanel kaj Yves Saint-Laurent konservis Parizon kiel la centro la plej multe observita de la cetero de la mondo, kvankam artmodo nun estas subvenciita per la vendado de pretkudritaj kolektoj, parfumoj kaj aliaj varoj uzantaj la saman markigon.

Gisele Bündchen parade en 2006.

Modernaj okcidentanoj havas larĝan nombron da elektoj haveblaj en la selektado de siaj vestaĵoj. Kion persono elektas por vestuzi povas reflekti sian personecon aŭ interesojn. Kiam homoj kiuj havas altan kulturan statuson komencas vestoporti novajn aŭ malsamajn vestaĵojn, aŭ uzi plej varian varon aŭ kutimon, modotendenco povas komenci. Homoj kiuj ŝatas aŭ respektas tiujn homojn iĝas influitaj per ties propra stilo kaj komencas porti similstilajn vestaĵojn. Modoj povas varii konsiderinde ene de socio laŭ aĝo, socia klaso, generacio, laborokupo, kaj geografio kaj ankaŭ povas varii dum tempo. Se pli maljuna persono vestiĝas laŭ la modo kiun junularoj utiligas, li aŭ ŝi povas aspekti ridindaj en la okuloj de kaj junaj kaj pli maljunaj homoj. La esprimoj modista kaj modviktimo rilatas al iu kiu sklavece sekvas aktualajn modojn.

Oni povas rigardi la sistemon de elmontrado de diversaj modoj kiel modlingvo asimilantaj diversajn moddeklarojn uzantajn gramatikon de modo. (Komparu iujn el la verkoj de Roland Barthes.)

En la lastaj jaroj, azia modo fariĝis ĉiam pli signifa en lokaj kaj tutmondaj merkatoj. Landoj kiaj ekzemple Ĉinio, Japanio, Barato, kaj Pakistano tradicie havis grandajn teksajn industriojn, sur kiuj ofte estis tiritaj fare de okcidentaj dezajnistoj, sed nun azianoj vestantaj stilojn ankaŭ akiras influon bazitan sur siaj propraj ideoj.

La efiko de la amaskomunikiloj

Gazeto Cosmopolitan, influa sur modo ankoraŭ hodiaŭ post pli ol unu jarcento de vivo.

La socio de amaskonsumado elkudis gravan rolon en la epoko en kiu la modo eketendiĝis kiel la neceso marki distingon inter ĉiuj individuoj, pro kio parolis Pierre Bourdieu kaj Jean Baudrillard. La modo formas parton de onia kunteksto kiel personoj, influas en diversaj aspektoj de oniaj vivoj, el tio kion oni manĝas kaj tio kion oni trinkas ĝis la lokoj kiujn oni devas viziti aŭ eĉ ofte aliri. Aktuale, la simpla fakto vesti iel kunportas faktorojn tiom diversajn kiel la memestimo, la sekureco, la estetika sperto, la praktikoj de konsumo kaj imitado kaj la deziro esti inkludita. Neniam oni forgesu, ke ĉiuj modoj estas danĝeraj, se ili iĝas ekstremaj, kaj trompemaj ĉar ili celas la amaskonsumadon super la dekomencaj voloj de la konsumantoj.

La amaskomunikiloj estas kaj estis ĉiam grava ilo en la kampo de la informado kaj la disvastigo de la modo, ĉar ili povas atingi ajnan parton de la mondo tuje pro la procezo de tutmondiĝo. Ili estas kreantoj de nova kulturo kaj tutmonda reorganizado de la merkato, generante milionulajn enspezojn je tutmonda nivelo kaj tian influon en la nuntempa socio ke malmultaj rimedoj povas egali la enorman povon kiun la amaskomunikiloj sukcesis atingi. La modo estas forte ligata al tiuj komunikiloj kaj estas kontrolata de ili, ĉar ili kontribuas al la procezoj de sociigo.

Oni vivas en la epoko de la komunikado: la komunikiloj faras la konsumantojn komplicaj de ajnatipa informado kaj estas respondecaj por la instruo modeli la perceptojn kiun oni havas de la realo. Tiuj komunikiloj bombardas la tutan loĝantaron, kvankam ties celo estas ĉefe adoleskuloj kaj junaj plenkreskuloj, per serioj, televida reklamado, programoj, reality shows, sociaj retoj kiel Instagram kaj Facebook, revuoj kaj muziko, inter aliaj. Ĉio tio kondukas al nova multkultura konsumismo. La efiko de la sociaj retoj kaj de la novaj teknologioj inter junuloj, baze sur la sociologiaj konceptoj de grupo kaj de unuarangaj rilatoj, generas inter junuloj neceson de identeco.

La influo de la markoj

H & M butiko en Jyväskylä, Finnlando. Sveda marko H&M atingas fortan sukceson en modo je internacia nivelo,

La modo kaj la vestomaniero montras kompleksan rilaton kun la identeco: la vestaĵaro kiun oni elektas povas esti maniero esprimi kiu kaj kia oni estas, havigi detalojn pri onia sekso kaj socia ĝenra rolo, socia klaso, pozicio aŭ posteno, por ekzemplo.

La nova generacio de konsumantoj ne ricevas pasive la rakontojn de la markoj rakontitajn de la entreprenoj, sed tiu mem estas kunkreanto de la direktoj de la modo. Por la vendistoj kaj reklamistoj, tio signifas, ke la malnova strategio distrumpeti la fantaston kaj mirindecon de marko aŭ ties uzado jam ne plu funkcias. Nuntempe plej esenca estas la taktiko aŭskulti (aŭ ŝajnigi aŭskulti) la junajn konsumantojn por kompreni kiel ili kongruigas la markojn en siaj vivostiloj kaj klopodi manipuli ilin.

En siaj sondesploroj Talk Track realigitaj al pli ol 2000 adoleskuloj en Usono de inter 13 kaj 17 jaroj, la grupo Keller Fay trovis, ke tiuj junuloj faras averaĝe 145 konversaciojn semajne pri markoj kaj ĉefe kompreneble pri tiuj kiuj plej plaĉas al ili.

Ankaŭ kompreneble, ĉiu lando kaj mondoregiono havas siajn lokajn preferatajn markojn. "Topshop" dominas la industrion en Granda Britio, Zara estas hegemonia en Hispanio kaj G-Star en Nederlando; sed, ĝenerale, estas H&M kiu atingas plej fortan sukceson je internacia nivelo en la merkato de junuloj de la Y-Generacio.

Koloro kiel grava parto de la modo

Oni scias, ke estas forta kongrueco inter emocioj, konsumo de modo kaj koloro, estu ajnaj la kulturaj radikoj aŭ la diversaj tipoj de loĝantaroj analizitaj; tio estas, la koloro montras korespondon kun signifoj kaj estas asocia al emocioj. Krome, el la analizo de la sondenketoj realigitaj en ununura regiono, oni povas konkludi, ke estas forta tendenco al sekvo al la preferoj de koloro kaj en la decidfarado eniri en butikojn kaj en la decidfarado de la aĉeto mem; tio venas al rezultoj kaj konkludaj kaj definitivaj plejparte, kio ebligas kompreni, ke la konsumo estas influita de la koloro kaj ke oni povas influi super la konsumanto ĝis tia punkto ke tiu rezignu pri la konsumo de varo se tiu ne trovas sian favoritan nuancon.

La ligo de la koloro kun la konsumo de modo ne estas logike konsistanta kaj generas konfliktojn rilate al la signifoj de specifa koloro, sed oni konkludas, ke el la efikoj de la koloro en la emocioj de la individuoj, la vero devas sekvi la tendencojn kaj kolorajn gamojn el la perspektivo de la dezajno por povi kovri plej eble plej grandan kvanton de individuaj decidoj kaj elektoj. La plej rimarkinda fakto pri la modaj decidoj pri koloroj estas ke ĉiujare okazas du modoŝanĝoj en la favoritaj koloroj por la venonta sezono. Estas logiko, ke oni elektas malvarmigajn, helajn kaj brilajn kolorojn por printempo kaj somero (ekzemple rozaj, verdaj, ruĝaj, flavaj ktp.), kaj varmigajn, malhelajn kaj ebenajn kolorojn por aŭtuno kaj vintro (ekzemple brunaj, grizaj, nigraj ktp.). Tamen tute ne estas logika, ke tiu koloro (aŭ nuanckoloro) estas tute taŭga por iu jaro, sed tute ne por la venonta. Tamen la teksa kaj venda industrio bezonas produkti kaj vendi ĉiujare, do ili konstante devas ŝanĝi la preferojn de la publiko, kiu devos aĉeti novajn vestojn, eĉ se la ĵus aĉetitaj varoj apenaŭ estis uzitaj, eĉ ne eluzitaj. Tio estas profito por la industrio kaj la loĝantaroj kaj sektoroj kiuj dependas el tio, sed malprofita por la konsumantaro kaj la medio kiu devas suferi la negativajn konsekvencojn de la troa produktado kaj forĵetado.

Serĉado de identeco

Prezentaĵo de la moda marko Escada Sport en la Moda Semajno Berlino Printempo / Somero 2013.

La modo kaj la markoj ne nur enhavas la deziron imiti aliulojn aŭ eĉ difinitan komunumon, sed ankaŭ por esprimi individuecon; tio estas, kvankam la vestaro indikas la propran aliron al preciza komunumo kaj esprimas kunhavatajn valorojn, ideojn kaj vivostilojn, ĝenerale oni ne volas esti «klonoj» vestitaj laŭ identaj manieroj al la membroj de tiu komunumo. La vestaro kiun oni elektas reprezentas kompromiton inter la postuloj de la socia mondo, la medio al kiu oni apartenas kaj la individuaj deziroj.

Por ke modo estu sukcesa, ĝi devas kapti la «animstaton» aŭ la «plaĉoj» kiuj estas aperantaj. La modo, kiel diskurso kaj kiel praktiko, direktas sin al la korpo, farante ĝin socia kaj identigebla kaj klarigas kiel tiu konstruo de la korpo tra la vestaĵaro estas de konsiderinda gravo por la disvolvigo de la nuntempa socio.

Laŭlonge de la historio, la diversaj kulturoj, urboj kaj sociaj grupoj estis uzante vestaĵaron apartenanta al la modo kiel subteno por fari publikan montron de la simbola partikulara mondo, tio estas, la ideologioj, kredoj, emocia kulturo, tradicioj, ktp.; same kiel komunika elemento por informi pri la grupo kiu kreis ĝin. «Ankaŭ la individuoj, konsideritaj en terminoj de persona identeco, perceptas, ke “la vesto parolas” kaj plenumas sociigan funkcion pri tio kion oni vestas kontribuas al la procezo de la kreado de onia figuro, komprenita en terminoj, ne de tio kio reale oni estas, sed de kiel la aliuloj perceptas onin.»

Tiel, la modo iĝis kultura esprimo de gustoj, vivostiloj aŭ persona identeco, alivorte, metakulturo kapabla etendiĝi per la helpo de la sociaj amaskomunikiloj, kiuj pere de la reklamado kaj marketing, segmentigas la merkaton kaj direktas sin al la homamasojn laŭ ŝajnigite personigita maniero; ekspluatante la rolon de akiro kaj konstruado de la personeco esprimita pere de konsumvaroj kiuj iĝas etendo de tio kio oni estas, pro la signifo kion oni havigas en la amaskomunikiloj, ĉu heredita, ĉu tradicia aŭ ĵus aperinta. «La modo utilus kiel efika kontraŭpesilo por stimuli la personan enton kaj per tio nian kondiĉon de personoj».

Novaj defioj de la modo

Aktuale, la industrio de la modo ricevas fortajn kritikojn el diversaj vidpunktoj kaj partikulare pro ties produkta procezo kaj pro ties konsumo en la nuntempa konsumsocio.

Junulinoj kaj virinoj estas la plej oftaj laboristoj de la tekstila industrio, tre ofte destinita al riĉaj landoj; tiuj el Bangladeŝo.

• Kelkaj markoj tre konataj internacie en la etoso de modo estis ofte denuncitaj ĉar ili ne havigas taŭgajn laborkondiĉojn al siaj laboristoj. Tio estas eĉ pli partikulare kondamnebla kiam temas pri virinoj kaj infanoj kaj precize en landoj de la Tria mondo, kiuj produktas varojn por la luksa vivmaniero de la vendistoj kaj konsumantoj de la unua mondo.
• Multaj produktaj procezoj procesos okazigas damaĝojn al la medio kaj interesiĝas nur pri la tre variebla peto fare de la konsumantoj manipulitajn de la reklamado kaj de la komplicaj amaskomunikiloj. En tiu afero estas granda tasko realigenda; oni devas konsideri, ke la novaj generacioj estas pli kaj plu pli fluktuaj en siaj plaĉoj kaj modoj. La sociaj retoj havigas tro multan informadon al ĉiuj anguloj de la mondo, kio okazas, ke ankaŭ novaj tendencoj estas disvastigitaj, amasigitaj kaj kondukitaj al eksmodo pli kaj pli rapide.
• Aktuale kelkaj sektoroj de la tekstila industrio kaj malmultaj amantoj de la modo elstarigis la estetikan kaj etikan valoron de la jam uzitaj vestaĵoj kaj eĉ preferis modifi siajn proprajn vestojn aŭ tiujn de aliuloj kongrue kun la enmodaj stiloj, kontribue al reciklado de la vestoj. Aliflanke, tio malfermis novan sektoron de la vestokomerco kaj eĉ modojn kiuj estus estintaj konsiderataj kiel bizaraj ekstravagancaj aŭ eĉ sensencaj, kiel tiu de ĵinzaj pantalonoj disrompitaj kaj artefarite eluzitaj kun eĉ iom absurda industria produktado de rompitaj kaj eluzitaj vestaĵoj, foje eĉ pli multekostaj ol tiuj similaj vestoj nedifektitaj.

Paĝo el la katalogo de Lane Bryant printempo/somero de 1954 kie jam aperas grandaj modelgrandoj.

• Laŭlonge de la historio de la modo estis disvastigita plej ofte distordita bildo de la beleco, de la korpo kaj partikulare de virinoj, foje ankaŭ de viroj. En la lasta kvarono de la 20-a jarcento hegemoniis en modo modeloj kaj vestaĵoj plej enkadrigitaj en tre maldikaj grandoj kio rezultis en troa restrikto en la produktado de la plej "prestiĝaj" varoj kaj kondamno de pli dikaj virinoj al niveloj "ekster la modo". Aparte, pli grava rezulto venis al gravaj malsanoj kaj en modeloj kaj en ties sekvantoj, tro ofte ĉe junulinoj kaj adoleskulinoj suferantaj pro mensaj kaj nutrokutimaj malsanoj. Reage kontraŭaj kampanjoj emfazis pli etikan ideon, ke tute ne estas ununura formo de perfekta korpo aŭ grando, kaj ankaŭ ne preferinda raso, haŭtkoloro aŭ pezo. Tiu tendenco, jam hegemonia ĉefe komence de la 21-a jarcento malfermis la vojon al modeloj pli dikaj kaj grandaj, de aliaj rasoj krom tiu nomita de "kaŭkazaj blankuloj", permesis la aliron de konsumantoj ne enkadritaj en la iamaj normigaj grandoj al konsumo de varoj kaj trankviligis la iom nervozigan etoson de la modo.

Socio, politiko kaj modo

Laŭlonge de la historio, la modo kaj ties ŝanĝoj estis forte influitaj kaj foje eĉ rekte okazigitaj de specifaj sociaj aŭ politikaj faktoroj. Ekde prahistoriaj tempoj, plej verŝajne la kontaktoj inter popoloj kun diversaj kutimoj devis okazigi foje ŝanĝojn en kutimoj, same kiel okazis pri la alpreno de artefaktoj. Migradoj kaj komerco nepre rezultis en la fakto, ke arkeologoj ofte trovis varojn el fora deveno en precizaj kuŝejoj. Ekzistas dokumentoj kiuj pruvas, ke romianoj alprenis multajn kutimojn el konkeritaj aŭ kontaktitaj popoloj, ekzemple grekajn instruistojn, orientajn religiojn, ktp. En mezepoka Al Andalus estas dokumentita, ke gravaj nordaj kristanoj foje uzis islamajn vestomanierojn, same kiel aliajn aferojn; logike pro la alta kultura prestiĝo de la islama civilizo.

Keĉua virino portas hispanan ĉapelon laŭ modo de jarcentoj.

La epoko de malkovroj akcelis la alprenon de kontaktitaj popoloj kaj inverse: ekde la epoko de la Konkero de Ameriko fare de eŭropanoj diversaj popoloj inter indianoj de la tuta kontinento ekuzis la modon uzi ĉapelojn imitante la eŭropanojn, por akiri ilian prestiĝon. Tiu modokutimo ankoraŭ ekzistas en grandaj areoj de Andoj. Komence de la 17a jarcento la moriska loĝantaro en Hispanio, posteuloj de islamanoj grandparte konvertitaj al kristanismo, pli ol unu jarcenton post la konkero ankoraŭ uzis la islamajn vestomanierojn, ĉefe virinoj, kio estis unu el la ekskuzo por forpeli ilin el la lando. Fine de la 18-a jarcento la Franca revolucio interalie rezultis en abandono de kelkaj el la vesto- kaj kutim-manieroj de la aristokrataro, venkita en la revolucio. Tiukadre, en Hispanio, jam en 1766 okazis la Tumulto de Eskilaĉo kiam ministro klopodis reguli la vestomanieron de la madridanoj, kaj specife mallongigi la mantelojn kiujn laŭmode uzis ili.

Laŭlonge de la 19-a jarcento, unu el la multaj rezultoj de koloniismo estis la adopto, tre ofte deviga aŭ perforta, de la vestomaniero de okcidentanoj fare de indiĝenaj popoloj. En multaj areoj, kristanaj misiistoj devigis uzi vestojn al popoloj kiuj ĝis tiam kutimis vivi nude aŭ preskaŭ nude; tio oftiĝis partikulare ĉe virinoj. Kaj ĝenerale kiel unu el la plej fruaj elementoj de tutmondiĝo, la eŭropa vestomaniero disvastiĝis tra la tuta mondo: Japanio, Sudameriko, Egipto, ktp. En Turkio la adopto de okcidenta vestomaniero estis ligita al la turka reformo promociita de Kemal Ataturk (1925). En 1936 en Hispanio, je la eksplodo de la enlanda milito, la maldekstra flanko en sia teritorio iel trudis la vestomanieron de laboristoj, kontraste kun la burĝa vestomaniero de vesto, kravato plus ĉapelo. Tiu distingo foje estis uzata por identigi supozitajn klassociajn malamikojn. Post la fino de la milito, je la venko fare de dekstruloj, la industrio de ĉapeloj uzis la sloganon "La ruĝuloj ne uzis ĉapelon", por reverti la situacion kaj profiti la diktaturon persekutadon fare de la faŝisma reĝimo kiel trudo al modo de ĉapeloj por eviti denove identigon kiel supozita politika malamiko.

Mao Zedong en 1935 kun la fama "Mao uniformo".

Ankaŭ aliaj proletaraj revolucioj rezultis en simpligo de la modo. En Ĉinio kaj ĉefe en la kadro de la Kultura Revolucio, sed fakte el la epoko de Sun Jatsen, la nomita "Mao uniformo" populariĝis kaj eĉ trudiĝis kiel nura vestomaniero en Ĉinio, do plej forta apliko de la modo. Kaj tio transiris ankaŭ al aliaj mondopartoj. Alia revolucia modo estis tiu de la palestina kapotuko popularigita de Jaser Arafat en la lasta kvarono de la 20-a jarcento. Pli amplekse, sociaj ŝanĝoj, foje ligitaj al la hipia movado kaj al la studentaj movadoj ĉefe post Majo de 1968, rezultis en pli komforta vestomodo, ekzemple per ĵinzoj, T-ĉemizoj kaj senkravate.

Modaj ĉefurboj

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Moda ĉefurbo.

Moda ĉefurbo estas urbo kiu havas gravan influon sur tendencoj de internacia modo, kaj en kiu la dezajno, produktado kaj vendado de modaj produktoj - plus okazaĵoj kiel modaj semajnoj, premioj kaj komercaj foiroj - ekonomie aparte signifas. La tutmondaj urboj konsideritaj la "kvar grandaj" modaj ĉefurboj de la 20-a jarcento estis Parizo, Milano, Londono kaj Novjorko; tamen la moda scenejo iĝis pli multpolusa en la 21-a jarcento kun aliaj gravaj centroj kiaj Berlino, Barcelono, Tokio, Sao-Paŭlo kaj Los-Anĝeleso. Modaj ĉefurboj kutime havas larĝan miksaĵon de komerco, financo, distro, kulturaj kaj libertempaj aktivecoj kaj estas internacie rekonataj pro la ĝuado de forta kaj specialan identecon. Oni notu ankaŭ, ke la statuso de moda ĉefurbo fariĝis pli kaj pli ligata al la enlanda kaj internacia "profilo", renomo, de la koncerna urbo. Modaj ĉefurboj estas ankaŭ aparte forta parto de pli larĝa dezajna scenejo, kun dezajnaj lernejoj, primodaj revuoj kaj surloka forta merkato de konsumantoj.

Bildaro

• 
  Ekzemplo de vira modelo.
• 
  Modeloj, dum parado pri modo.
• 
  Modeloj dum parado por modo de aŭtuno 2007 de Michon Schur.
• 
  Modelo de nomita "alta vestaĵaro".
• 
  Modparado en Novjorko.
• 
  Printempo 2007, Novjorko.
• 
  Viraj modeloj en Moskvo 2007.
• 
  Vira modo 1948 en Los Angeles.
• 
  Modparado en Niĝerio.
• 
  Viraj modeloj en modparado.
• 
  Naomi Campbell, unu el plej famaj supermodeloj.
• 
  Tyson Beckford pozanta por Ralph Lauren.

Gravuloj

• Giorgio Armani
• Coco Chanel
• Christian Dior
• Givenchy
• Ralph Lauren
• Mary Quant
• Gianni Versace

Literaturo

• Braudel, Fernand Civilization and Capitalism, 15th–18th Centuries, Vol 1: The Structures of Everyday Life," William Collins & Sons, London 1981 ISBN 0-520-08114-5
• Breward, Christopher, The culture of fashion: a new history of fashionable dress, Manchester: Manchester University Press, 2003, ISBN 978-0-7190-4125-9
• Cumming, Valerie: Understanding Fashion History, Costume & Fashion Press, 2004, ISBN 0-89676-253-X
• Hollander, Anne, Seeing through clothes, Berkeley: University of California Press, 1993, ISBN 978-0-520-08231-1
• Hollander, Anne, Sex and suits: the evolution of modern dress, New York: Knopf, 1994, ISBN 978-0-679-43096-4
• Hollander, Anne, Feeding the eye: essays, New York: Farrar, Straus, and Giroŭ, 1999, ISBN 978-0-374-28201-1
• Hollander, Anne, Fabric of vision: dress and drapery in painting, London: National Gallery, 2002, ISBN 978-0-300-09419-0
• Kawamura, Yuniya, Fashion-ology: an introduction to Fashion Studies, Oxford and New York: Berg, 2005, ISBN 1-85973-814-1
• Lipovetsky, Gilles (tradukita de Catherine Porter), The empire of fashion: dressing modern democracy, Woodstock: Princeton University Press, 2002, ISBN 978-0-691-10262-7
• McDermott, Kathleen, Style for all: why fashion, invented by kings, now belongs to all of us (An illustrated history), 2010, ISBN 978-0-557-51917-0 — Multaj man-faritaj kolorilustraĵoj, etenda notita bibliografio kaj legogvidilo
• Perrot, Philippe (tradukita de Richard Bienvenu), Fashioning the bourgeoisie: a history of clothing in the nineteenth century, Princeton NJ: Princeton University Press, 1994, ISBN 978-0-691-00081-7
• Steele, Valerie, Paris fashion: a cultural history, (2a eld., rev. kaj ĝisdatigita), Oxford: Berg, 1998, ISBN 978-1-85973-973-0
• Steele, Valerie, Fifty years of fashion: new look to now, New Haven: Yale University Press, 2000, ISBN 978-0-300-08738-3
• Steele, Valerie, Encyclopedia of clothing and fashion, Detroit: Thomson Gale, 2005

Libroj

• Fakvortaro de Rebmann, Gerhard, Gerhard Rebmann, teksaĵo kaj modo, angle-germane-france-itale, Langenscheidt Praxiswörterbuch, Textil und Mode, Englisch-Deutsch-Französisch-Italienisch. 3-a eldono; Langenscheidt Praxiswörterbuch Textil und Mode; Langenscheidt Fakeldonejo; Aŭgusto 2010; 271 paĝoj kun bildoj; ISBN 3861173123 EAN: 9783861173120
• Rebmann, Gerhard fakvortaro pri vestaĵo - germane, angle, france, itale, hispane, Bekleidungs-Wörterbuch : deutsch, englisch, französisch, italienisch, spanisch = Dictionary of garment terminology : English, German, French, Italian, Spanish = Dictionnaire de l’habillement : français, allemand, anglais, italien, espagnol = Dizionario della terminologia nell’abbigliamento : italiano, tedesco, inglese, francese, spagnolo = Diccionario de la confección : español, alemán, inglés, francés, italiano / Rebmann, Hertel 3-a eldono, Berlino : Eldonejo: Schiele & Schön, jaro 2000; 1079 paĝoj ISBN 3-7949-0654-3

Vidu ankaŭ

• Alta modo
• Modelo
• Modparado
• Tekstila industrio
• Vestfasono
• Vesto
• Pudoro
• La Sapeo
• Modo kaj Esperanto

Eksteraj ligiloj

Listo Arkivigite je 2021-07-11 per la retarkivo Wayback Machine de la plej bonkvalitaj dezajnistoj de modo de la historio. En hispana.

• En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Moda en la hispana Vikipedio.