Saltu al enhavo

Nasir ad-Din at-Tusi

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Nasir ad-Din at-Tusi
Persona informo
نصيرالدین طوسی
Naskonomo مُحمد بن مُحمد بن الحسن الطُوسي
Naskiĝo 18-an de februaro 1201 (1201-02-18)
en Tuso,  Nizari Ismaili state
Morto 26-an de junio 1274 (1274-06-26) (73-jaraĝa)
en Kadhimiya, Bagdado,  Ilĥanlando
Tombo al-Kāẓimijja-moskeo 33° 22′ 48″ Nordo 44° 20′ 17″ Oriento / 33.38 °N, 44.338 °O / 33.38; 44.338 (mapo) Redakti la valoron en Wikidata vd
Religio Ŝijaismo vd
Lingvoj persaarabaOguzaj lingvoj vd
Loĝloko TusoMosulo • Quhistan • Maymun-Diz • Alamut Castle • Bagdado vd
Ŝtataneco Ilĥanlando (1256–)
Nizari Ismaili state (en) Traduki
Abasida Kaliflando
Ĥorezma imperio Redakti la valoron en Wikidata vd
Profesio
Okupo filozofo
marji' (en) Traduki
teologo
da'i (en) Traduki
poeto
verkisto
tradukisto
aŭtoro
kuracisto
universala klerulo
sciencisto
arkitekto
matematikisto
astrologo
astronomo
politikisto Redakti la valoron en Wikidata vd
Laborkampo Astronomio, Kalam, Islama filozofio, matematiko, kemio, biologio, fiziko, medicino, etiko, filozofio, historio, juro, teologio, geografio, muziko, optiko, mineralogio, okultismo kaj scienco Redakti la valoron en Wikidata vd
Verkado
Verkoj Zīĝ-i Īlĥānī ❦
Aĥlāq-i Nāsirī ❦
Ŝarḥ al-Iŝārāt ❦
Tajrīd al-Iʿtiqād ❦
meĥanismo de Tusi ❦
Sayr wa Suluk vd
vd Fonto: Vikidatumoj
vdr
Traktaĵo pri astrolabo de Tusi, Isfahano 1505.

Naṣīr ad-Dīn aṭ-Ṭūsī (arabe أبو جعفر محمد بن محمد نصیرالدین الطوسی, Abū Ĝaʿfar Muḥammad b. Muḥammad Naṣīr ad-Dīn aṭ-Ṭūsī, perse نصیر الدین طوسی, Naṣīr ad-Dīn-e Ṭūsī; naskiĝis la 18-an de februaro 1201 en Ṭūs, Ĥorasano, mortis la 26-an de junio 1274 en Kadimija, distrikto de metropola Bagdado), plej bone konata kiel Nasīr ad-Dīn Tūsī (perse نصیر الدین طوسی; aŭ simple Tusi en Okcidento), estis persa[1][2][3][4][5] multfakulo kaj fekunda verkisto: li estis ekzemple arkitekto, astronomo, biologo, kemiisto, matematikisto, filozofo, kuracisto, fizikisto, sciencisto, teologo kaj ajatolo. Li estis el la dekduimamisma ŝijaisma islama kredo.[6] La islama fakulo Ibn Ĥaldun (1332–1406) konsideris Tusi la plej granda el la lastaj persaj fakuloj.[7]

La cirkloj de Tusi el araba manuskripto de Vatikana Biblioteko n. 319.

Tusi havas ĉirkaŭ 150 verkojn, el kiuj 25 estas en persa kaj la cetero estas en araba,[8] kaj estas unu traktaĵo en persa, araba kaj turka.[9]

Liaj ĉefaj verkoj estas la jenaj:

  • Kitāb aŝ-Ŝakl al-qattāʿ Kvinvoluma resumo de trigonometrio.
  • Al-Tadhkirah fi ʿilm al-hī'ah – Memoro pri la scienco astronomio. Multaj komentarioj estis verkitaj pri tiu verko nome Ŝarḥ al-Tadhkirah (Komentarioj pri al-Tadhkirah) - Komentarioj estis verkitaj de al-Birĝandi kaj de Nazzam Niŝapuri.
  • Aĥlāq-i Nāsirī – Verko pri etiko.
  • Al-Risalah al-Asturlabiyah – Traktaĵo pri astrolabo.
  • Zīĝ-i Īlĥānī (Ilĥanaj Tabeloj) – Ĉefa astronomia traktaĵo, kompletigita en 1272.
  • Ŝarḥ al-Iŝārāt (Komentario pri Avicenna Iŝarat)
  • Awsaf al-Aŝraf mallonga mistika-etika verko en persa
  • Taĝrīd al-iʿtiqād (Kredoresumo) – Komentario pri ŝijaismaj doktrinoj.
  • Talĥis al-Mohassal (resumo de resumoj).

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. a) "Tusi, Nasir al-Din. " Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 27a de Decembro 2007 <http://www.britannica.com/biography/Nasir-al-Din-al-Tusi>. b)Arthur Goldschmidt, Lawrence Davidson. "A Concise History of the Middle East", Westview Press, 2009. naŭa eldono, p. 127: "Hulegu, contrite at the damage he had wrought, patronized the great Persian scholar, Nasiruddin Tusi (died 1274), who saved the lives of many other scientists and artists, accumulated a library of 400000 volumes, and built an astronomical ..."; [1] d) Nanne Pieter George Joosse, Bar Hebraeus, "A Syriac encyclopaedia of Aristotelian philosophy: Barhebraeus (13th c.), Butyrum sapientiae, books of ethics, economy, and politics: a critical edition, with introduction, translation, commentary, and glossaries", Publikigita de Brill, 2004. elcitaĵo: " the famous Persian scholar Naslr al-Dln Tusi "; e)Seyyed Hossein Nasr," Title Islamic philosophy from its origin to the present: philosophy in the land of prophecy", Publisher SUNY Press, 2006. pp 167: "In fact it was common among Persian Islamic philosophers to write few quatrains on the side often in the spirit of some of the poems of Khayyam singing about the impermanence of the world and its transience and similar themes. One needs to only recall the names of Ibn Sina, Suhrawardi, Nasir al-Din Tusi and Mulla Sadra, who wrote poems alongs with extensive prose works"
  2. Rodney Collomb, "The rise and fall of the Arab Empire and the founding of Western pre-eminence", Publikigita de Spellmount, 2006. p. 127: "..Khawaja Nasr ed-Din Tusi, the Persian, Khorasani, former chief scholar and scientist of ";
  3. a)Seyyed Hossein Nasr, Islamic Philosophy from Its Origin to the Present: Philosophy in the Land of Prophecy, SUNY Press, 2006, ISBN 0-7914-6799-6. paĝo 199.; b) Seyyed H. Badakhchani. Contemplation and Action: The Spiritual Autobiography of a Muslim Scholar: Nasir al-Din Tusi (In Association With the Institute of Ismaili Studies. I. B. Tauris (3a de Decembro 1999). ISBN 1-86064-523-2. paĝo 1: ""Nasir al-Din Abu Ja`far Muhammad b. Muhammad b. Hasan Tusi:, the renowned Persian astronomer, philosopher and theologian"
  4. Medieval Science, Technology, and Medicine: An Encyclopedia, p. 415, Routledge, 2005, Google Books p. 415: "drawn by the Persian cosmographer al-Tusi."
  5. M.A. Al-Bakhit, L. Bazin, S.M. Cissoko, Volume 4 of History of humanity : scientific and cultural development Routledge, 2000. [2] pg. 908: "the Persian astronomer and philosopher Nasir al-Din Tusi."
  6. Ṭūsī, Naṣīr al-Dīn Muḥammad ibn Muḥammad; Badakchani, S. J. (2005), Paradise of Submission: A Medieval Treatise on Ismaili Thought, Ismaili Texts and Translations, 5, London: I.B. Tauris in association with Institute of Ismaili Studies, pp. 2–3, (ISBN 1-86064-436-8) 
  7. James Winston Morris, "An Arab Machiavelli? Rhetoric, Philosophy and Politics in Ibn Khaldun’s Critique of Sufism", Harvard Middle Eastern and Islamic Review 8 (2009), pp 242–291. [3] Arkivigite je 2010-06-20 per la retarkivo Wayback Machine excerpt from page 286 (footnote 39): "Ibn Khaldun’s own personal opinion is no doubt summarized in his pointed remark (Q 3: 274) that Tusi was better than any other later Iranian scholar". Original Arabic: Muqaddimat Ibn Khaldūn : dirāsah usūlīyah tārīkhīyah / li-Aḥmad Ṣubḥī Manṣūr-al-Qāhirah : Markaz Ibn Khaldūn : Dār al-Amīn, 1998. ISBN 977-19-6070-9. Elcitaĵo el Ibn Ĥaldun troviĝas en la parto: الفصل الثالث و الأربعون: في أن حملة العلم في الإسلام أكثرهم العجم (pri kiel majoritato kiu havis progresan sciaron en Islamo estis persoj) En tiu parto, vidu la frazon kie li mencias Tusi kiel pli koninda ol aliaj postaj persaj ('Ajam) fakuloj: . و أما غيره من العجم فلم نر لهم من بعد الإمام ابن الخطيب و نصير الدين الطوسي كلاما يعول على نهايته في الإصابة. فاعتير ذلك و تأمله تر عجبا في أحوال الخليقة. و الله يخلق ما بشاء لا شريك له الملك و له الحمد و هو على كل شيء قدير و حسبنا الله و نعم الوكيل و الحمد لله.
  8. H. Daiber, F.J. Ragep, "Tusi" in Encyclopaedia of Islam. Eldonita de: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel kaj W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill rete. Citaĵo: "Tusi's prose writings, which number over 150 works, represent one of the largest collections by a single Islamic author. Writing in both Arabic and Persian, Nasir al-Din dealt with both religious ("Islamic") topics and non-religious or secular subjects ("the ancient sciences")."
  9. Seyyed Hossein Nasr. The Islamic Intellectual Tradition in Persia. Curson Press, 1996. Vidu p. 208: "Nearly 150 treatises and letters by Nasir al-Din Tusi are known, of which 25 are in Persian and the rest in Arabic. There is even a treatise on geomancy which Tusi wrote in Arabic, Persian, and Turkish, demonstrating his mastery of all three languages."

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]
  • Encyclopædia Iranica, "AḴLĀQ-E NĀṢERĪ", G.M. Wickens [4]
  • Encyclopædia Iranica, "AWṢĀF AL-AŠRĀF", G.M. Wickens [5]
  • Encyclopædia Iranica, "Nasir al-Din al-Tusi" George Saliba [6]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
  • “Ṭūsī: Abū Jaʿfar Muḥammad ibn Muḥammad ibn al‐Ḥasan Naṣīr al‐Dīn al‐Ṭūsī”, The Biographical Encyclopedia of Astronomers.
(PDF version)
  • “Al-Ṭūsī, Muḥammad Ibn Muḥammad Ibn Al-Ḥasan Usually Known as Naṣir Al-Dīn”, Complete Dictionary of Scientific Biography.