Petr Petroviĉ Trojanskij

Petr Petroviĉ Smirnov-Trojanskij (Orenburgo, januaro 1894 – 1950) estis rusa inĝeniero kaj investisto.

Li estis unu el la pioniroj de meĥanika tradukado . Li studis ĉe la Universitato de Sankt-Peterburgo, sed siaj studoj baldaŭ estis interrompitaj de la unua mondmilito. Post la rusa revolucio de 1917 li eniris la Instituton de Ruĝaj Instruistoj (Institut krasnoj professorij), fondita de Lenin kun la celo trejni kvalifikitan dungitaron por instrui apartajn ekonomiajn, filozofiajn kaj historiajn sektorojn. Kelkajn jarojn poste li kontribuis al la kompilaĵo de la Granda Sovetia Enciklopedio. Lia plej revolucia projekto estis tiu de la unua maŝino por aŭtomata tradukado, kiun li priskribis kiel "maŝino por elekti kaj skribi vortojn en traduko de unu lingvo en unu aŭ plurajn aliajn lingvojn". Ĝi estis patentita en Moskvo en 1933 sub la titolo de "nova tipografia kunmeta metodo", sed neniam konstruita. Simila projekto estis patentita en Parizo de G. B. Artsouni, armeno france naturaligita, kiu studis kune kun Trojanskij en Petrograd-Leningrad. En la fino de la 1950-aj jaroj, la intereso de Rusio pri maŝina tradukado donis al Trojanskij momenton faman kaj en 1959 la Akademio de Sciencoj de Sovetunio eldonis ĉiujn siajn artikolojn por laboro de Dimitrij Panov kaj Izabella Bel'skaja. Yehoshua Bar-Hillel raportis al li kiel la "Charles Babbage de meĥanika tradukado"

Maŝino de Trojanskij

La maŝino de Trojanskij ne estis simple meĥanika vortaro kunliganta la vortojn de diversaj lingvoj, sed vera tradukilo de tekstoj. Trojanskij loĝis en Rusio, kie oni parolis dekduojn da lingvoj kaj dialektoj, tial la malfacileco trovi dulingvan personon por traduki en iun ajn paron da lingvoj ekzistantaj sur la teritorio. La celo de la maŝino estis do traduki de unu lingvo en alian kun la sola helpo de du unulingvaj homoj. Krome, ĝi ebligus traduki tekston en plurajn naturajn lingvojn samtempe.

Scienca lingvistiko serĉis ŝlosilon por formaligi, kodigi naturajn lingvojn, por kompreni, preter surfacaj diferencoj, kiel funkcias la meĥanismoj de produktado de homa lingvo. Ekde la 17-a jarcento Descartes kaj Leibniz streĉiĝis por ligi la leksikon al nombraj kodoj kapablaj aŭtomate asocii signifon kun la respondaj vortoj de diversaj lingvoj. La supozo de Trojanskij estis, vere pionire, ke lingvoj estas kunigitaj de komuna logika strukturo, kion Chomsky nomus "universala gramatiko" poste. La logika lingvo por esprimi ĉi tiun strukturon funkcius kiel intera kodo inter unu natura lingvo kaj la alia: Sur ĉi tiu unueco mi elpensis solan formon, por tiel diri, de logika analizo, kiu konsistigas trairejan tekston en la tradukprocezo. La logika formo kontraŭis la koncepton de nacia-gramatika formo aŭ la apartan aspekton, kiun la logika formo supozas en difinita natura lingvo. La tradukprocezo devis uzi du unulingvajn homajn kunlaborantojn, sed tiamaniere estus eble traduki ajnan tekston en iun ekzistantan lingvon per simplaj parolantoj kaj ne kun dulingvaj tradukistoj.

La procedo devus estis la jena: en la unua fazo la nacia-gramatika teksto (A) estis transformita de la unua kunlaboranto en logikan formon (A'); en la dua fazo, la maŝino transformis A' en la logikan formon de la dua lingvo (B') per la uzo de Esperanto kaj glosaro inkluzive de sinonimoj, homonimoj kaj idiomatismoj; en la tria fazo la dua monolingva kunlaboranto transformis la tekston B 'al la responda naturlingva teksto (B). La kapabloj bezonataj de la du homoj estus limigitaj al logika analizo.

„ «Kompreneble, mi ne kontraŭas: ke la malnovaj dulingvaj tradukistoj tradukas sole eĉ sen la maŝino en la lingvojn kiujn ili konas! Sed estas lingvoj, kiujn ili ne scipovas. Por ĉi tiuj, la malnovaj tradukistoj haltas kvazaŭ antaŭ ŝtona muro. [...] Nun antaŭ ili estas unulingva metodaro, kiu malfermas la eblecon vaste uzi fremdajn lingvojn sen koni ilin. Ĉi tio ne malhelpos ilin studi lingvojn por kuniĝi kun iuj el ili sen la maŝino. Ĉi tio ne estos malpermesita al iu ajn kaj la studado de lingvoj daŭros » ”

La projekto malsukcesis i.a. pro la antaŭtempa morto de la aŭtoro, kaj estis forgesita post la kolapso de la tiel nomata meĥanika revo por esti retaksita nur en postaj ĵusaj tempoj. Kvankam la maŝino de Trojanskij neniam estis finita, la rolo de la inventisto estis grava por postaj studoj en la kampo de maŝina tradukado. Sen ia lingva preparo li estis senkonscia pioniro de transformaj teorioj.