Retoriko (libro)

Retoriko
literatura verko
Aŭtoroj
Aŭtoro	Ivo Lapenna
Lingvoj
Lingvo	Esperanto
Eldonado
Eldondato	1950
Loko	Parizo
	v • d • r

Ĉi tiu artikolo temas pri esperantlingva libro. Por arto paroli kaj konvinki mem rigardu la paĝon Retoriko.

Retoriko estas verko de Ivo Lapenna eldonita en Parizo (1950), dua kaj tria eldonoj en Rotterdam (1958 kaj 1971).

Konsisto

La libro prezentas fundamentojn de la parolarto, nomata retoriko, por la esperantista publiko, ĉar preskaŭ ĉiu aktiva esperantisto de tempo al tempo devas fariĝi oratoro. La lingvaĵo estas klara, eleganta, bone komprenebla.

La libro konsistas el du ĉefaj partoj: la unua prezentas la fundamentojn de lingvistiko, ĉar oratoro devas unue ekkoni sian instrumenton, la lingvon. La dua parto poste priskribas la efikan uzadon de tiu instrumento en la parola praktiko, kiel ankaŭ en la skriba.

La unua parto prezentas ankaŭ teoriojn pri la ekesto de la homa lingvo en la praepoko kaj klarigas la faktorojn, kiuj disigas la lingvojn aŭ male kunigas ilin, kio okazas samtempe. Ekz. latino disfalis je latinidaj lingvoj (itala, franca, hispana, kataluna, portugala, rumana), sed samtempe ĝi lingve unuecigis grandan parton de Eŭropo, kie origine estis parolataj tute malsamaj lingvoj (ibera, gaela, slava). Per tiuj faktoroj la aŭtoro eksplikas ankaŭ la tendencon de la lingvoj uzi komunan internacian vortostokon, kiu kondukas rekte al formiĝo de internaciaj lingvoj.

La dua parto de la libro okupiĝas pri fizikaj, intelektaj kaj moralaj ecoj de la oratoro, pri la intelekta kaj morala nivelo de la aŭskultanta publiko (diference oni prelegas al infanoj, studentoj, laboristoj, sciencistoj), priskribas vortofigurojn, pensofigurojn kaj unuopajn partojn de klasika prelego, klarigas diferencojn inter paroladoj scienca, eklezia, politika, juĝeja kaj soldata. Fine prezentas konkretajn ekzemplojn (Brutus kaj Antonio laŭ Ŝekspiro, paroladojn de L. L. Zamenhof, Edmond Privat kaj Ivo Lapenna mem.

Enhavo de la libro

ĈAPITRO I

Enkonduko

Unua parto: Lingvo

ĈAPITRO II

EKESTO DE LA LINGVO

1. En plena mallumo

2. Komenciĝoj de scienca praktiko

3. Ĉu unu aŭ pluraj pralingvoj?

4. Diversaj opinioj pri la lingvoformiĝo

5. De multlingveco al unulingveco

6. Kion diras la antropologio?

ĈAPITRO III

LINGVO KIEL SOCIA FENOMENO

1. Pri la naturecaj-biologiaj konceptoj

2. Lingvo kaj socio

3. Natura kaj socia ĉirkaŭaĵoj

ĈAPITRO IV

FAKTOROJ INFLUANTAJ LA LINGVOEVOLUON

1. Diferencigaj faktoroj

(a) Geografia faktoro

(b) Ekonomiaj sociaj faktoroj

*(i) Kasta aŭ klasa faktoro

*(ii) Profesia faktoro

*(iii) Seksa faktoro

*(iv) Religia faktoro

2. Unuecigaj faktoroj

(a) Ekonomiaj-sociaj faktoroj

*(i) Divido de la laboro

*(ii) Priegalecaj ideoj

(b) Teknikaj faktoroj

(c) Klerigaj faktoroj

3. Individuo aŭ kolektivo?

ĈAPITRO V

FORMIĜO DE GRANDAJ KOMUNAJ LINGVOJ

1. La greka lingvo

2. La latina lingvo

3. Ankoraŭ kelkaj ekzemploj

ĈAPITRO VI

LA INTERNACIA LINGVO

1 Formiĝo

2. Internacieco

3. Socia portanto

4. Unueco

5. Forto

ĈAPITRO VII

LINGVO KAJ PENSO

Dua parto: Retoriko

ĈAPITRO VIII

ELOKVENTECO KAJ RETORIKO

ĈAPITRO IX

FIZIKAJ ECOJ DE LA ORATORO

1. Aspekto

2. Voĉo

*(a) Alteco de la voĉo

*(b) Rapideco de la parolado

*(c) Intenseco de la voĉo

*(d) Koloro de la voĉo

*(e) Interpunkcioj

3. Gestoj

4. Vestaĵo

ĈAPITRO X

INTELEKTAJ ECOJ DE LA ORATORO

1. Ĝenerala kaj speciala kulturoj

2. Lingva kulturo

*(a) Vortofiguroj

*(b) Pensofiguroj

3. Triobla intelekta aktiveco

ĈAPITRO XI

MORALAJ ECOJ DE LA ORATORO

1. Honesteco

2. Kuraĝo

ĈAPITRO XII

PUBLIKO

1. Fizikaj kondiĉoj

2. Intelekta nivelo

3. Moralaj kvalitoj

4. Tri ĉefaj kategorioj

ĈAPITRO XIII

PAROLADO

1. Diversaj specoj

(a) Profesiaj paroladoj

*(i) Scienca, instrua kaj eduka parolarto

*(ii) Eklezia parolarto

*(iii) Politika parolarto

*(iv) Juĝeja parolarto

*(v) Soldata parolarto

(b) Neprofesiaj paroladoj

*(i) Prelegoj

*(ii) Okazaj paroladoj

2. Paroladpartoj

*Enkonduko (I)

*Ĉefparto (II)

*Fino (III)

3. Preparado kaj elokucio

ĈAPITRO XIV

KONKLUDO

Aldono

I PAROLADO DE BRUTUS

II PAROLADO DE ANTONIO

III PAROLADO DE D-RO ZAMENHOF

IV PAROLADO DE PROF. PRIVAT

V PAROLADO DE LA AŬTORO

INDEKSO

Recenzoj

„ La libro estas originale verkita en Esperanto; ĝi aparte konsideras la parolarton. La unua parto pritraktas lingvajn problemojn : ekesto, evoluo, formiĝo, rilatoj inter lingvo kaj penso. La dua parto estas dediĉita al elokventeco, fizikaj, intelektaj, moralaj ecoj de la oratoro, al la publiko, al la parolado mem. En la eldono troviĝas kelkaj paroladoj, inter aliaj la parolado kiun la aŭtoro eldiris dum In malferma kunsido de la 35a Universala Kongreso en Parizo. Ĉiuj ĉeestantoj certe volos ĝin relegi; la aliaj volos ĝin ekkoni. ”

— Belga esperantisto n304 (apr 1951)

Eksteraj ligiloj

Katalogo de Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj
Katalogo de Heredaĵbiblioteko Hendrik Conscience
Katalogo "Erfgoedbib" en LibraryThing
Podkasta.net: Luis Jorge Santos Morales kaj Daniel Araque legas partojn el la libro Retoriko de D-ro Ivo Lapenna. Redaktis Daniel Araque