Solomon Judah Loeb Rapoport

שלמה יהודה כהן רפאפורט (1790-1867)
Bildo de Solomon Judah Loeb Rapoport, el la Juda Enciklopedio.
Persona informo
Naskiĝo	1-an de junio 1790 en Lemberg, Reĝlando Galicio kaj Lodomerio, Ukrainio
Morto	16-an de oktobro 1867 en Prago, Ĉeĥio
Religio	judismo vd
Lingvoj	hebrea • germana vd
Ŝtataneco	Aŭstra imperio vd
Subskribo
Familio
Parencoj	Arnold Rappaport (en) (nepo) vd
Profesio
Okupo	rabeno verkisto vd
Laborkampo	Judismo vd
Postenoj Postenoj ĉefrabeno vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Solomon Judah Loeb Rapoport ankaŭ konata per sia akronimo Shi'r estis galicia kaj ĉeĥa rabeno, juda erudiciulo, pli konata pro lia akronimo "Shir". Li estas unu el la fondintoj de la movado konata kiel "Scienco de la Judismo". Rapoport estis influita de Nachman Krochmal (1785-1840), kiu estis sia profesoro dum kelka tempo. Rapoport estis aŭtoro de sennombraj kritikaj studoj pri famaj judaj erudiciuloj, tiel kontribuinte per la novaj sciencaj studoj pri la Juda historio. En 1837 li iĝis rabeno en Ternopilo kaj post tri jaroj (1840) en Prago, kie li restis ĝis sia morto.

Junaj jaroj

Solomon Juda Lœb Rapoport naskiĝis en 1790 en Lemberg, tiam aneksita al la Regno de Galegio kaj Lodomerio, dependa de Aŭstrio, en la fama Cohanim-familio. Lia patro, Rav Aharon Hayim Rapoport, viro sperta pri la studo de la Torao kaj la Talmudo, donis al li klasikan judan edukon. La infano, rapide enmemorigante la studon de la Talmudo kaj la decidantoj, akiras reputacion kiel ilouï (aŭ mirinfano).

Li dediĉis sin sole al siaj studoj ĝis la aĝo de 20, kiam li edziĝis. Kiel iluï, li rajtis al precipe avantaĝa shiddu'h (geedza aranĝo), edziĝante en 1810 kun la filino de Rav Aryeh Leib HaCohen Heller, aŭtoro de la Ktzot hahoshen, pri kiu lia bofilo skribis komenton, same kiel noveloj pri la Torao, presita ĉe la fino de lia kolekto, Avanei milouïm. Li daŭre manĝis ĉe la tablo de sia patro ĝis 1817.

Malkovro de alia mondo

La Shi'r malkovris la mondon de Haskala legante la Gvidilon de la Perdintoj fare de Maimonido, post per studado de la germana kaj la franca, kaj laika literaturo. Li ankaŭ iĝis engaĝita kun Nachman Krochmal, kiu vivis proksime de Lemberg.

Liaj ligoj kun la Maskilim, kaj lia kritiko de la ultra-ortodoksaj movadoj, kondukis lin al ekskomuniko fare de la rabeno de la urbo. La dekreto estis, aliflanke, baldaŭ nuligita fare de la konsilantaro de la Galicio, sekvante lian plendon. Ĝiaj ligoj kun la Haredim plimalboniĝis plu, dum tiuj kun la galega Maskilim, precipe Joseph Perl, plifortiĝis.

Devigita zorgi pri si mem ĉirkaŭ 1817, sekvante la financajn problemojn de sia patro, li iĝis la kolektanto de la viando-imposto sur farmistoj, malfacila tasko kiu ne estis farita por igi lin pli populara ĉe lokaj judoj. En la sama tempo, li establis sian reputacion en sciencaj rondoj, ekde 1824, iĝante ligita precipe kun Samuel David Luzzatto.

Kontestanto kaj kontestito

En 1832, viandbredado falis en la manojn de siaj kontraŭuloj. Sen enspezo, li sukcesas, kun la helpo de siaj amikoj Leopold Zunz kaj Samuel David Luzzatto, akiri postenon de rabeno en Berlino aŭ Italio, sed li ne sufiĉe prepariĝis por esti taŭga por la unua posteno, kaj ne havis la universitatan diplomon, postulatan por la alia.

La judaj intelektuloj de Brodi do kreis komercon por li, igante lin inspektoro. En 1837, li estis nomumita fare de la firmao de Joseph Perl kaj aliaj Maskilim, rabeno de Ternopilo. Tamen, la parokanaro, plejparte malfavora al la Haskala, ne donis al li bonan ricevon kaj, post la morto de Perl en 1839, li forlasis Ternopilon por iĝi rabeno de Prago en 1840.

Li dediĉis sin al verkado, sed liaj multaj polemikoj deviis lin de esplorado, kaj malpliigis lian metodon kaj liajn opiniojn en la okuloj de liaj kolegoj.

Lastaj jaroj

En 1860, al li estis ofertita specialeldono okaze de lia 70-a naskiĝtago. En siaj lastaj jaroj, li ankoraŭ sukcesis influi la junan Peretz Smolenskin, pasante tra Prago, kie li mortis en 1867. Plejparto de lia korespondado estis publikigita postmorte.

Verko

"Erekh Millin", unu el liaj plej gravaj verkoj, restis nefinita. Solomon Judah Löb Rapoport komencas la saman kritikan esploron de la fontoj kiel Leopold Zunz, Isaac Markus Jost kaj Nachman Krochmal, kiuj antaŭis lin sur tiu ĉi vojo, sed de kiuj li prezentiĝas tute sendependa. Krome, ĝi diferencas de la du unuaj per la profundeco kaj konsumiteco de sia esplorado, same kiel per sia precizeco kaj zorgemeco.

Unuaj verkoj

Liaj unuaj skribaĵoj estis poemoj kaj tradukoj, precipe de Ester de Racine kaj la poezio de Schiller.

En 1824, li skribis artikolon por Bikkoure ha'Ittim, gazeto prizorgita fare de la Maskilim, pri la sendependaj judaj triboj de Saud-Arabio kaj Abisinio. Kvankam tiu ĉi artikolo gajnis al li certan reputacion, tio nur definitive konstatiĝos per liaj biografioj pri mezepokaj judaj saĝuloj.

Biografioj

Per sia artikolo pri Saadia Gaon, publikigita en la sama gazeto en 1829, li estis la unua kiu povis fiksi datojn kaj doni klarigojn pri la vivo de Saadia Gaon kaj liaj tempoj. Li faros la saman por Nathan ben Yehiel, Haï Gaon, Eleazar HaQalir, Rabbenou Hananel kaj Rabbenou Nissim.

Polemiko

La Shi'r, ortodoksa kaj strikte observa sed sekvanto de Haskala, trovas sin ĉe la vojkruciĝo de multaj padoj, kaj konservis korespondadon (plej ofte polemikan) kun la radikala kaj reformita Maskilim, kun S.D. Luzzatto, Zvi Hirsch Chajes, Eliakim Carmoly kaj aliaj.

Li apogas, kvankam varme, Zacharias Frankel kontraŭ la atakoj de Samson Raphael Hirsch, reprezentanto de moderna ortodokseco, en sia "Dibre Shalom we-Emet" (Prago 1861).

Aliflanke, li forte atakas la Hasidim, kiuj malaprobas la studon, kaj la Mitnagdim, kiuj limigas ĝin al la domajno de la Talmudo kaj la pilpulo, en pamfleto titolita Ner Mitzva, kaj en unu el sia Nahalat Yehuda (1861).

Tamen, estis kiel defendanto de juda tradicio ke li skribis "Torah Or" kaj alian "Nahalat Yehuda" (Krakovo 1868), en reago al la radikalaj opinioj esprimitaj fare de Abraham Geiger en lia "Urschrift", kritikante Isaac Markus Jost en sia "Tokahat Megula" (malferma letero al la rabena asembleo en Frankfurto ĉe Majno en 1845, publikigita kun germana traduko de Raphael Kirchheim, Frankfurto ĉe Majno, 1846) por sekvi la saman vojon, kaj malkaŝe kontraŭbatalis tiun ĉi rabenan kongreson en Frankfurto ĉe Majno en 1845, kie la bazoj de la reformo de la judismo en Germanio estis ĝeneraligitaj.

Li publikigis sian korespondadon kun S.D. Luzzatto (kies artikolo pri la Ĥazaroj, la Dek Perditaj Triboj kaj la Karaitoj permesis al li reakiri sian amikecon) sub la titolo de Zikkaron la-Aharonim (Vilno, 1881), kaj aliajn teatraĵojn sub la titolo de Iggerot Shir (Przemysl, 1885)

Aliaj

Inter liaj aliaj verkoj, la plej gravaj estas:

• liaj notoj al la angla traduko de la Vojaĝoj de Benjamin de Tudèle (Londono, 1840-41).
• Erekh Millin, enciklopedieca vortaro pri judismo (parto I., Prago, 1852), restis nefinita.
• Nahalat Yehuda, amendoj al Ben Yoḥai de M. Kuniz (Lemberg, 1873)

Vidu ankaŭ

• Samuel David Luzzatto (1800-1865) itala-aŭstra erudiciulo, poeto kaj membro de la movado "Scienco de la Judismo".
• Meyer Kayserling (1829-1905)
• Nathan ben Jechiel (1020-1106)
• Hai Gaon (939-1038)
• Saadia Gaon (882-942)
• Leopold Zunz (1794-1886)