13-a de novembro

novembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 13-a de novembro estas la 317-a tago de la jaro (la 318-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 48 tagoj restas.

Je la 13-a de novembro okazis, interalie:

Eventoj

1002: Masakro de Sankta Bricio: anglosaksa reĝo Ethelred la 2-a ordonis murdi danojn setliĝintajn en Anglio - inter viktimoj troviĝis filino de dana reĝo Sven la 1-a, kiu ĵuris venĝon kaj en 1003 atakis Exeter
1160: Reĝo de Francio Ludoviko la 7-a edziĝis al Adela de Ĉampanjo, kiu samtage kroniĝis
1239: Krucmilitoj: malvenko de krucistoj en la batalo kun egipta armeo apud Gaza-urbo
1308: Pollando: Ordeno de germanaj kavaliroj aneksis Gdańsk kaj masakris ties loĝantaron
1475: Venko de svisa armeo en batalo de Siono inter kantonoj de Svislando kaj Savojo
1493: Kristoforo Kolumbo malkovris insulon Saba
1642: Angla enlanda milito: venko de parlamenta armeo en batalo de Turnham Green
1775: Usona Milito de Sendependeco: usona armeo konkeris Montrealon
1805: Armeo de Napoleono Bonaparte sen batalo okupis Vienon
1817: En Lvovo fondiĝis scienca kaj kultura institucio Ossolineum - pola biblioteko, eldonejo kaj muzeo
1841: Esoterismo: skota kirurgo James Braid observis manifestiĝon de besta magnetismo (mesmerismo), kio inspiris lin studi la temon, kiun li fine nomis hipnoto
1864: Oni akceptis novan konstitucion de Grekio
1887: 3 personoj pereis kaj ĉirkaŭ 100 vundiĝis rezulte de dispelo fare de brita polico de la 10-mila manifestacio kontraŭ misuzoj en Irlando
1899: Unua publika prezento de la nacia himno de Litovio
1904: En Varsovio okazis armita manifestacio de la Batal-Organizaĵo de la Pola Partio Socialista, dum kiu okazis konfrontiĝoj kontraŭ la rusa polico kaj soldatoj
1905: Norvegoj dum du tagoj referendumis kontraŭ nuligo de monarkio
1907: Francio: unua sukcesa flugo de helikoptero kun Paul Cornu en Lisieux
1912: Unua Balkana milito: bulgaraj trupoj eniris al Aleksandropolo
1913: Pactraktato inter Grekio kaj Turkio estas subskribita - Grekio ricevis la insulon Kreto kun plimulto da insuloj sur Egea maro
1915: Unua Mondmilito: Unua belorusa bazlernejo malfermiĝis en Vilno
1916: Unua Mondmilito: Sanga batalo ĉe la Somme finita; ĉefministro de Aŭstralio Billy Hughes estis forpelita de Aŭstralia Laborista Partio pro apogo de deviga militservo
1917: Unua Mondmilito: En Finnlando komenciĝis ĝenerala striko
1918: reĝo de Aŭstrio-Hungario Karolo la 1-a deklaris cedon de ĉiuj siaj monarkaj kompetentoj kaj de regopovo super Hungario kaj samtage abdikis la lasta reĝo de Saksio; francaj kaj britaj trupoj invadis otomanan Konstantinopolon, komencante kvinjaran okupadon de la urbo; Konsilio de Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko unuflanke nuligis traktaton de Brest-Litovsk; la Pola Partio Socialista organizis en Varsovio grandan manifestacion kontraŭ regopovoj de la Regenta Konsilio
1921: Dua Pola Respubliko: en Krakovo estis publikigita forme de afiŝo la dua unutagaĵo de polaj futuristoj
1922 Litovio: unua kunsido de Seimas
1924: Sveda Akademio anoncis polan verkiston Władysław Reymont laŭreato de Nobel-premio pri literaturo pro la romano Kamparanoj
1924: Aŭtokefala Pola Ortodoksa Eklezio estis agnoskita de Konstantinopola Ortodoksa Eklezio
1924: Premiero de la germana horora muta filmo La vaksfigur-kabineto, reĝisorita de Paul Leni
1927: Malfermo de tunelo Holland en Nov-Jorko - unua subakva tunelo en la mondo por aŭtomobiloj, agnoskita unu el Naciaj Historiaj Lokoj
1928: Laŭ decido de la Konsilio de Popolkomisaroj oni fondis Instituton pri Cerbo, nuntempe parto de la Rusia Akademio de Sciencoj
1928: Altlernejo pri aktorado kaj reĝisorado de la Universitato de Muziko kaj Interpretaj Artoj en Vieno, hodiaŭa Max-Reinhardt-seminario, estis fondita per iniciato de la direktoro kaj teatra direktoro Max Reinhardt
1940: Premiero de la unua stereofonia desegnita muzika filmo Fantazio de Walt Disney Company
1943: 25-jaraĝa Leonard Bernstein dirigentis koncerton en Novjorka Filharmonio kiel anstataŭanto de la malsana Bruno Walter kaj tiel komencis sian mondan karieron
1939: Germana okupado de Pollando: post enkorpigo de Lodzo al Tria Regno kaj foriro de Hans Frank al Krakovo okazis formala translokigo de Ĝenerala Gubernio kaj Oficejo de ĜG; en Kastelo de Lublin okazis unua grupa ekzekuto de 11 enprizonigitoj; en Lodzo kreiĝis konspira Legio de Liberigo; en Parizo estis fondita Asocio de Armita Batalado, transformiĝonta al Pola Enlanda Armeo
1940: Japana Imperiestra Konsilio akceptis "programon por reguligi ĉinan incidenton"
1941: La Usona Domo de Reprezentantoj aprobis registaran projekton de leĝo pri neŭtraleco de Usono; aviadila ŝipo HMS Ark Royal estis torpedita de U-81, sinkante la postan tagon; Orienta Fronto: en Sebastopolo sinkis post bombado de la pasinta tago fare de germana aviado la krozŝipo Ruĝa Ukrainio; Britio: Bomba Komando ricevis ordonon malpligrandigi noktajn atakojn al Germanio
1942: Operaco Reinhardt: de Mława foriris transporto de judoj al koncentrejo en Aŭŝvico kaj polico forveturigis de Varsovio al ĝi 76 virojn; Volinia masakro: ukraina polico bruligis polan vilaĝon Obórki apud Lucko kaj murdis parton de loĝantoj; Nord-Afrika kampanjo: 10-a Armea Korpuso de brita 8-a Armeo okupis Tobrukon; Francio: germanaj sekurecaj servoj arestis kaj deportis al Germanio generalon Maxime Weygand
1943: Orienta Fronto: trupoj de 1-a Ukraina Fronto atingis Żytomierz; Sudokcidenta Pacifiko: usona 7-a Aviada Armeo komencis ataki celojn sur Gilbertoj kaj Marŝala Insularo
1944: Balkana Fronto: sub premo de bulgaroj kaj jugoslavoj ariergardoj de germana Armea Grupo "E" evakuiĝis de Skopjo kaj sekvan tagon retiriĝis de Makedonio; Jugoslavaj Partizanoj liberigis Skopjon; en Montenegro Nacia Armeo de Jugoslavi-Liberigo liberigis Cetinjon; generalo Harold Alexander alvokis Italan Reziston rompi agadon ĝis printempo 1945; Birma Fronto: en nord-okcidenta Birmo barata 5-a Infanteria Divizio okupis Kalemyo
1945: Pollando: Władysław Gomułka ekposteniĝis kiel ministro de la Regajnitaj Teritorioj en la Provizora Registaro de Nacia Unueco
1953: Unua aŭtomobilo de SEAT forlasis muntoĉenon
1954: Regiona ĉampioneco pri rugbeo gajnita de Britio, kiu venkis Francion en la finalo en Parizo; Pollando: Brzeg Dolny, Dęblin, Świdnik kaj aliaj setlejoj ricevis urborajtojn
1956: Senstalinigo: Konstantin Rokosovski estis maldungita kiel pola ministro pri nacia defendo kaj forveturis al Moskvo; Supera Kortumo de Usono anoncis segregaciajn kontraŭkonstituciajn leĝojn koncerne busajn pasaĝerojn, kio kaŭzis busbojkoton en Montgomery
1960: Gvatemala Enlanda Milito komencita - en Gvatemalo okazis sensukcesa puĉo de oficiroj simpatiantaj kun la Kastrisma revolucio
1962: En Pola Popola Respubliko fondiĝis Ligo de Land-Defendo
1964: Arabaj-israelaj militoj: Araba-israela batalo pri akvo komenciĝis
1966: Arabaj-israelaj militoj: Israela armeo faris grandan transliman atakon kontraŭ vilaĝo Samu kontrolata de Jordanio en Cisjordanio, responde al incidento de Fatah kun tera mino du tagojn antaŭe
1970: Naturkatastrofo: tropika ciklono Bhola je 200 km/h kolizias kun enloĝata delta Gango en Orienta Pakistano - en unu el la plej grandaj naturaj katastrofoj de la 20-a jarcento, duonmiliono da homoj mortis dum unu nokto
1974: Oni finis konstruon de Meteologia Observatorio sur Śnieżka
1975: Arabaj-israelaj militoj: Palestinaj teroristoj de organizaĵo Fatah eksplodigis bombon centre de Jerusalemo - 6 israelanoj pereis kaj 40 vundiĝis
1977: Arabaj-israelaj militoj: Palestinaj teroristoj de Fronto Demokrata por Liberigo de Palestino eksplodigis bombon proksime al lernejo en Malnova Urbo de Jerusalemo – 1 lernanto pereis kaj 4 personoj vundiĝis, krom tio post 3 horoj laŭvica bombo en juda kvartalo mortigis 1 personon kaj 1 vundigis
1980: Vojevodia Juĝejo en Varsovio reĵetis proponon registri Sendependan Asocion de Studentoj, argumentante ke sindikatoj estas por laboristoj aŭ labordonantoj - la rifuzo kaŭzis studentajn strikojn
1985: Kolumbio: laharo, kaŭzita de la erupcio de vulkado Nevado del Ruiz, detruis urbon Armero (departemento Tolimo) - 28 700 viktimoj
1989: Hans Adam la 2-a iĝis princo de Liĥtenŝtejno
1990: TTT-paĝo lanĉita - unu el la plej gravaj interretaj servoj, kiu permesas al ni vidi multajn retejojn
1993: Supera Soveto de Belorusio aprobis leĝon "Pri protekto de historia kaj kultura heredaĵo"
1994: Svedoj referendumis pri aliĝo al Eŭropa Unio
1995: En Los-Anĝeleso okazis premiero de la brita filmo Ora okulo pri aventuroj de James Bond
1999: Ĉilio kaj Peruo subskribis interkonsenton finantan pli ol 100-jaran disputon pri landlimoj
2001: Soldataro de Nord-alianco konkeris Kabulon
2002: Hispanio: petrolŝipo "Prestige" sinkis apud la marbordo de Galegio kaŭzante vastan naftan poluadon
2002: Irako akceptis kondiĉojn de UN-Rezolucio 1441
2004: Colin Powell rezignis esti usona ministro pri eksteraj rilatoj
2005: Oficanta prezidento de Burkino elektiĝis por sekva oficperiodo
2010: Birma politikistino Aung San Suu Kyi estis liberigita de hejma aresto post preskaŭ 15 jaroj
2012: Plena suna eklipso videbla super norda Aŭstralio kaj suda Pacifiko
2015: Internacia Asocio de Atletikaj Federacioj senkvalifikis Rusion por nedifinita tempo pro sistemaj misuzoj de dopado; Milito kontraŭ la Islama Ŝtato: fino de Sinĝar-batalo (Gubernio Ninivo) kun venko de peŝmergoj kaj araba-okcidenta koalicio; Atencoj de novembro 2015 en Parizo fare de Islama Ŝtato: en serio de atencoj en Parizo 137 personoj pereis, 413 vundiĝis (post 3 eksplodoj kaj 6 pripafoj); Beata Szydło nova ĉefministro de Pollando
2016: Prezidentan baloton en Bulgario gajnis generalo Rumen Radev, kaj en Moldavio Igor Dodon

Naskiĝoj

354: Aŭgusteno de Hipono, frua kristana filozofo, doktoro de eklezio kaj patro de la Eklezio, sanktulo (m. 430)
1312: Eduardo la 3-a, angla reĝo (m. 1377)
1468: Johannes Eck, germana romkatolika teologo (m. 1543)
1504: Filipo la 1-a, germana reformaciisto, hesia landgrafo (m. 1567)
1595: Georgo Vilhelmo, elektoprinco de Brandenburgio, duko de Prusio (m. 1640)
1710: Charles-Simon Favart, franca opera kaj komedia verkisto (m. 1792)
1715: Dorothea Christiane Erxleben, germana kuracistino (m. 1762)
1715: Isidorus Keppler, germana teologo kaj profesoro (m. 1792)
1761: John Moore, brita generalo, reformisto (m. 1809)
1789: Johann Friedrich Möller, germana teologo, superintendanto (m. 1861)
1806: Emilia Plater, pola grafino kaj kapitano, nacia heroino de Belorusio, Litovio kaj Pollando, simbolo de la batalo pri sendependeco (m. 1831)
1818: Ladislao Magyar, hungara vojaĝisto kaj esploristo (m. 1864)
1831: Hermann Behmer, germana pentristo (m. 1915)
1848: Alberto la 1-a, princo de Monako, spertulo pri oceanografio (m. 1922)
1850: Robert Louis Stevenson, skota verkisto, poeto, raportisto, vojaĝisto (m. 1894)
1854: George Whitefield Chadwick, usona komponisto (m. 1931)
1855: Gerhard Maier, germana teologo kaj cistercia abato (m. 1926)
1857: Szilárd Sztura, hungara estetikisto, filozofia verkisto, tradukisto (m. 1925)
1862: József Gabriel, rumania hungara, germana redaktoro (m. 1950)
1875: Kunó Klebelsberg, hungara grafo, politikisto, ministro, akademiano (m. 1932)
1881: József Csiky, hungara kuracisto, profesoro (m. 1929)
1883: Zoltán Jakab, hungara pentristo (m. 1919)
1887: Nikolaj Vavilov, rusia, soveta geobotanikisto kaj genetikisto, viktimo de stalinismo (m. 1943)
1889: Ostap Viŝnja, ukraina verkisto, satiristo kaj humuristo (m. 1956)
1895: Aurél Bernáth, hungara pentristo, grafikisto (m. 1960)
1895: Rinaldo Orengo, itala inĝeniero, fondinto de E-grupoj en Brindisi kaj La Spezia, krome de la oficejo E-Centro Itala en Milano, vicprezidanto de IEF, membro de Lingva Komitato, kunredaktoro de interlingvistika kaj esperantologia "Lingva Kritiko", teknika kaj beletra tradukisto (m. 1991)
1899: Iskander Mirza, unua prezidento de Pakistano (m. 1969)
1899: Martin Bodmer, svisa kolektisto kaj filantropo (m. 1971)
1899: Huang Senfan, ĉina historiisto kaj antropologo, aŭtoro de libro "Mallonga historio de ĝŭangoj", kunkreinto de la moderna ĉina etnologio (m. 1982)
1909: Lajos Kovács, rumania hungara unitariisma episkopo (m. 1994)
1909: László Sztojka, rumania hungara ĵurnalisto, verkisto (m. 1986)
1912: Endre Horváth, rumania hungara kuracisto, universitata profesoro (m. 2002)
1914: Julio Caro Baroja, hispana antropologo, historiisto, lingvistikisto, folkloristo kaj eseisto (m. 1995)
1914: Győző Határ, hungara poeto, verkisto, tradukisto, laboranto en la hungara dissendo de BBC (m 2006)
1921: Miklós Fehér, hungara poeto, tradukisto, publikiginta tradukitan poezion en "Hungara Vivo", "La KancerKliniko" kaj en memredakta Eŭropa Poezio en Esperanto, membro de Budapeŝta Medicina Esperanto-Fakgrupo (n. 2000)
1922: Oskar Werner, aŭstra aktoro (m. 1984)
1932: Miklós Szabó, rumania hungara historiisto (m. 2016)
1933: Peter Härtling, germana ĵurnalisto kaj verkisto (m. 2017)
1938: Jean Seberg, usona aktorino kaj reĝisorino (m. 1979)
1939: Hans Spatzenegger, aŭstra juristo, ĵurnalisto kaj historiaĵ-publicisto
1943: Zoltán Dézsi, rumania hungara pedagogo, poeto, politikisto
1943: Mustafa Ĝemilev, ukraina politikisto, membro de Verĥovna Rada, soveta disidento, prezidanto de la meĝliso de la krime-tataroj
1945: Vladislav Aĉalov, soveta kaj rusia oficiro, komandanto de mararmeo (m. 2011)
1947: László Barabás, rumania hungara etnografo
1953: Andrés Manuel López Obrador, meksika guberniestro kaj politikisto
1955: Whoopi Goldberg, usona aktorino
1957: Stephen Baxter, brita verkisto, matematikisto kaj inĝeniero
1962: Arkadiusz Bagłajewski, pola kritikisto kaj historiisto de literaturo
1969: Ayaan Hirsi Ali, nederlanda politikistino somaldevena
1969: Gerard Butler, skota aktoro, produktoro kaj kantisto
1974: Arkadiusz Protasiuk, pola armea piloto kaj politologo (m. 2010)
1977: László Katona, hungara aktoro, liberprofesiulo
1977: Zsuzsanna Tódor, rumania hungara grafikistino
1979: Subliminal, israela kantisto