Abdulkadir Inan
| Abdulkadir Inan | |
|---|---|
 Zeki Velidi Togan, Abdulkadir Inan kaj Galimyan Girfanovich Tagan (1956). | |
| Persona informo | |
| Plumnomo | Abdulkadir Inan |
| Vera nomo | baŝkire Фәтҡелҡадир Мостафа улы Сөләймәнов |
| Dato de naskiĝo | 29-a de oktobro 1889 |
| Naskiĝloko | Verĥneuralska, Rusia imperio |
| Dato de morto | 26-a de julio 1976 |
| Mortoloko | Istanbulo, Turkio |
| Aĝo je morto | 86 |
| Okupoj kaj profesioj | |
| Okupoj | lingvisto, verkisto kaj folkloristo |
| Geografio | |
| Ŝtato | Baŝkira |
| Lingvoj | |
| Parolata lingvo | baŝkira lingvo, turka lingvo [+] |
| Portalo pri Homoj | |
Abdulkadir Inan (naskiĝis la 29-an de oktobro 1889 en Verĥneuralska, Rusia imperio, mortis la 26-an de julio 1976 en Istanbulo, Turkio; vera nomo baŝkire Фәтҡелҡадир Мостафа улы Сөләймәнов) estis Baŝkira lingvisto, verkisto kaj folkloristo.
Biografio
[redakti | redakti fonton]Fathelkadir Suleymanov (en ekzilo prenis la pseŭdonimon Abdulkadir Inan) naskiĝis en la Baŝkira vilaĝo de Ŝiga (nun Sary Kuldyak Ĉelabinska provinco). Sia patro, Mustafa, instruis en la madrasoj, kaj sia patrino, Zakia, kiu naskiĝis en la vilaĝo de Bulatov (Argayashsky Distrikto, Ĉelabinska provinco), havas en lia genealogia arbo kiel unu el la prapatroj Bikkulov Galikeeva - la baŝkira heroo Salavat Julajev. Li iris al lernejo ĉe la loka moskeo, kaj poste en Ĉelabinska. Fathelkadir Suleymanov ĉeestis en la madraso Rasul en Troick. [1]
De 1913 ĝis 1916 estis la plej fekunda en verkado de biografio, poemoj kaj artikoloj eldonitaj en la ĵurnalo de la Triunuo "Vakyt" - "Sekva", tiam Ĉelabinska, Ufa kaj Sterlitamak. Li estas eldonita sub la pseŭdonimo "Inan" (signifas mi kredas) kaj klarigas lin kiel sekvas:
«Mi kredas je tri aferojn. La unua - la religio de Islamo, la dua - la scienco, la tria - la granda turklingva nacio. Familia nomo Inan estas mia kredo en ĉi tiuj tri fortoj.»
Post la Unua Mondmilito, li estis kunvokata al la fronto. Post la Februara revolucio, li estis elektita delegito al la soldatoj en la Dua Kongreso de Laboristoj, Kamparanoj kaj soldataj deputitoj de la Uraloj. En la unuaj jaroj post la Oktobra Revolucio Abdulkadir Inan estis aktiva membro de la Baŝkira nacia liberiga movado. [2]
En la printempo de 1918 kiel delegito de Metelevsky paroĥo (nun kun. Meteleva Argayashsky Chelyabinsk regiono) partoprenis en la Kongreso de la islamanoj de la Uraloj, en Chelyabinsk. Post la eliro la registaro Aŭtonoma Respubliko de Baŝkirio de Orenburgo, en Chelyabinsk li estis nomumita la eldonista estro de la baŝkiria registara ĵurnalo Baŝkort. " En 1919-1920, kiel membro de Baŝkira Registaro prenis aktivan parton en la politika sistemo de la Baŝkira Respubliko, laborante en Sterlitamak, Ufa kaj Moskvo. [3]
Ekde aprilo de 1920, Inan estas membro de la estraro de la ŝtata eldonejo de Baŝkira ASSR. Nekonsentita kun la limigo de la rajtoj de la Respubliko, por protesti kontraŭ la decido de la Centra Plenuma Komitato kaj SNK de la RSFSR "Sur la ŝtata sistemo de la Aŭtonoma Sovetia Baŝkira Respubliko" datita la 19-an de majo 1920, forlasis lian postenon kaj iris al Centra Azio, kaj poste en 1923 kune kun Zeki Velidi Togan forlasis la Sovetunio.
Post du jaroj da vagado en Afganio, Irano, Barato kaj Eŭropo, en 1925 Inan restis en Turkio, kie li pasigis la reston de sia vivo. Li laboris ĉe Instituto de Turklingva Studoj, en 1933-1944, en Turka Lingvistika Societo - 1955-1961 kaj en Universitato de Ankaro - 1964-1971. Li laboris ĉe la Instituto de turklingva Studoj en Istambulo kaj en la Turka Lingva Socio, Sekcio de Religio kaj Kultura Instituto. Ĉe la universitato, li instruis Altay-n, Sakha-n, Tuvio-n kaj Ĥakasa lingvojn. Poliglotulo, konis ne nur la turkan, sed ankaŭ la araban, germanan kaj persan. Laborante kun verkoj en tiuj lingvoj al li permesis atingi la profundecon de etnologio, popolaj tradicioj, folkloro kaj antaŭ-islamaj kredoj de multaj Tjurkaj popoloj.
Scienca aktiveco
[redakti | redakti fonton]Dum pli ol 60 jaroj de sia scienca kariero li kreis pli ol 300 ŝlosilaj verkoj pri turka historio, etnografio, folkloro, lingvistiko kaj literaturo kaj filozofio. En la verkoj de Abdulkadir Inan "Bashkort moңo", "Akshay Batyr", "Monlam tan" (malĝoja nokto) laŭdis la heroan pasintecon de la Baŝkira popolo. La historia dramo "Salauat Batyr" eniris al la repertuaron Baŝkira teatro dramo.
Lia esplorado temigis la historion, antropologion kaj lingvistikon de la turka popolo, la problemoj de antaŭ-islama kredoj kaj la disvastiĝo de Islamo en la regiono de Volgo-Uralo kaj Siberio.[4]
Memoro
[redakti | redakti fonton]En Turkio, Abdulkadir Inan estas konsiderita lumaĵo de hejma scienco, kaj ankaŭ en la mondo de turklingva
En sia patrujo, la nuntempa vilaĝo Sary Kuldyak (Ĉelabinska provinco, Rusio) Abdulkadir Inan havas memoraĵan platon.[5]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2021-01-16. Alirita 2017-05-20 .
- ↑ http://www.promegalit.ru/publics.php?id=846 Arkivigite je 2021-01-16 per la retarkivo Wayback Machine Abdulkadir Inan. Baŝkira yaylyau. Trans. L. Aralbaeva
- ↑ http: //www.book-chel.ru/ind.php?what=card&id=388 Inan Abdulkadyr
- ↑ В Кунашакском районе Челябинской области сегодня проходит конференция, посвященная 120-летию Абдулкадыра Инана // ПОЛИТИКА | новости башинформ.рф (Konferenco dediĉita al la 120-a datreveno de Abdulkadyr Inan okazas hodiaŭ en la distrikto Kunashaksky de la Ĉeljabinska regiono // POLITIKO | novaĵoj bashinform.rf) (ruse). bashinform.ru (2009-12-11). Arkivita el la originalo je 2019-09-08. Alirita 2024-03-15 .
- ↑ А. Вайнгардт (A. Weingardt) (2001-05-28). В Кунашакском районе состоялся курултай башкир (Kurultai de Baŝkiroj okazis en Kunashak-distrikto) (ruse). Урал-пресс-информ (Ural-gazetaro-informi). Arkivita el la originalo je 2016-03-05. Alirita 2024-03-15 .
Bibliografioj
[redakti | redakti fonton]- Abdulkadir Inan. Bibliografia indekso. "Guillem" redaktoro. Ufa, 1996. 62 p.
- A. Inan Ŝamanismo tarihta һәm bөgөn. Ufa, 1998.
- Tarihte ve samanizm Bugün. Materyaller ve Arastirmabar. Baski III. Abdulkadir Inan. Ankara, 1986 - 8:64.
- El la historio de rusa elmigrado: leteroj A.-Z. Validova kaj M. Chokaeva (1924-1932 gg.). - Moskvo, la rusa Akademio de Sciencoj, 1999.
- Sorto kaj heredaĵoj de Baŝkira sciencistoj-elmigrintoj. Ufa 1995.
- Baŝkirio: Mallonga Enciklopedio. Ufa 1996.
- Shakur R. Abdulkadir Inan // Famaj Baŝkiroj. Ufa, 1998.
- Kalendaro Habirov MM Inan Abdulkadyr // de grava kaj memorinda datoj, 1999. Chelyabinsk regiono.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Konferenco pri 120° Naskiĝdato de Abdulkadir Inan Arkivigite je 2019-09-08 per la retarkivo Wayback Machine
- Kunashaksky distrikto[rompita ligilo]
- La valoro de la sciencaj ideoj de Abdulkadir Inan en la evoluo de etnologio, religiaj studoj kaj jurisprudenca scio / Damir Valeev[rompita ligilo]
- Portalo Kafo de la Eŭrazio Arkivigite je 2021-01-16 per la retarkivo Wayback Machine
- Abdulkadir Inan kaj la religio de la antikvaj turkoj / Baynazarova RA Arkivigite je 2016-03-05 per la retarkivo Wayback Machine
- Enciklopedio de Chelyabinsk
