Fotoniko
Fotoniko aŭ optoelektroniko estas inĝenieristiko, kiu traktas la interagon inter lumo (fotonoj) kaj elektronoj (elektroniko). Fotoniko fokusas la studon de la produktado, detektado kaj manipulado de elektromagneta radiado per emisio, dissendado, modulado, signal-prilaborado, ŝanĝado kaj plifortigo[1].
Multe da esplorado en fotoniko rilatas al la interagado inter videbla lumo (spektro) kaj elektra kurento. Kelkaj elementoj kapablas konverti elektran kurenton en lumon ( lumfonto), aliaj elementoj kapablas konverti lumon en elektran kurenton (lumdetektilo).
Historio
[redakti | redakti fonton]Ĝis ĉirkaŭ 2001, fotoniko ĉefe limiĝis al telekomunikado. Ekde 2001 ĝi ankaŭ komencis inkluzivi:
- laserproduktadon,
- biologian kaj kemian esplorojn,
- klimatan ŝanĝon kaj vivmedian monitoradon,
- medicinan diagnozon kaj terapion,
- ekranan kaj projekcian teknologion,
- optikan komputadon.
Trajtoj
[redakti | redakti fonton]Trajto de fotoniko estas la ofta uzo de 3-5 kaj 2-6 duonkonduktantoj anstataŭ la klasika silicio (kaj germaniumo). Silicio kaj germaniumo apartenas al la grupo 4 de la perioda tabelo de elementoj. Fotoniko uzas kunmetaĵojn kiel ekzemple galiumarsenido (GaAs) kaj aluminio-galiumarsenido (AlGaAs). Ĉi tiuj estas kunmetaĵoj de elementoj de grupo 3 kaj grupo 5 de la tabelo de Mendelejev (la perioda tabelo). indiumtelurido (InTe) kaj zinksulfido (ZnS) ankaŭ trovas aplikojn. Ĉi tiuj estas kunmetaĵoj de elementoj de grupoj 2 kaj 6 de la tabelo de Mendelejev.
Moderna optiko
[redakti | redakti fonton]La esprimo "fotoniko" en ĉi tiu kampo estas proksimume sinonima al la esprimoj "kvantuma optiko", "kvantuma elektroniko", "elektro-optiko" kaj "optoelektroniko". Tamen, ĉiu termino estas uzata de diversaj sciencaj rondoj kun malsamaj aldonaj signifoj: ekzemple, la esprimo "kvantuma optiko" ofte indikas bazan esploradon, dum la esprimo "fotoniko" ofte indikas aplikatan esploradon.
Aplikoj
[redakti | redakti fonton]Integrita fotoniko
[redakti | redakti fonton]En la fruaj 1980-aj jaroj, la nederlanda esploristo Meint Smit ĉe la Teknika Universitato de Delft (Nederlando), komencis pioniri en nova fako, integrita fotoniko. Ĉi tio nun kreskigis rapide kreskantan industrion. Integrante fotonajn funkciojn en integritan cirkviton (mikroĉipon)eblas evoluigi novajn, pli rapidajn, pli malgrandajn kaj pli energiefikajn aparatojn. Ĉi tiu 'lumĉipo' estas nomata fotonika integrita cirkvito. Utiligante la potencon de lumo, fotonikaj ĉipoj estas tre efikaj en la prilaborado kaj sendado de datumoj kaj detektado de objektoj kun alta precizeco.
Lumĉipoj baldaŭ ludos gravan rolon por novigaj sensiloj, kiuj povas esti amasproduktataj. Ekzemplo estas la fotona biosensilo, kiu estas uzata por frua detektado de ekzemple kancero, kardiovaskulaj kaj infektaj malsanoj. Alia apliko de integrita fotoniko estas mikro-spektroskopo, kiu uzas lumon por analizi la kunmetaĵon de materialoj. Ĉi tio inkluzivas analizi la maturecon de tomatoj, analizi drogojn kaj klasifiki malsamajn specojn de plasto. Krome, lumĉipoj estas nuntempe evoluigitaj por sistemoj de lidaro kaj fotonaj kvantumkomputiloj.
Noto kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]Tiu ĉi artikolo estas parta aŭ tuta traduko de la artikolo Fotonica en la nederlandlingva vikipedio, listo de kontribuoj.
- ↑ (en) (en) Richard S. Quimby (2006). Photonics and Lasers: An Introduction. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-79158-4. Arkivite de la originalo, la 14-an de januaro 2023.