Gouveia (Guarda)
| Gouveia | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| municipo de Portugalio urbo de Portugalio  vd
| |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| |||||
| Poŝtkodo | 6290 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 14 046 (2011) [+] | ||||
| Loĝdenso | 47 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 40° 30′ N, 7° 36′ U (mapo)40.5-7.6Koordinatoj: 40° 30′ N, 7° 36′ U (mapo) [+] | ||||
| Alto | 650 m [+] | ||||
| Areo | 300,61 km² (30 061 ha) [+] | ||||
| Horzono | Okcidenteŭropa Tempo [+] | ||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Gouveia, Portugal [+]
| |||||
Gouveia estas portugala urbeto kaj centro de la samnoma municipo je la alteco de 650 m ene de la Distrikto Guarda. Ĝi situas ene de la granda urba aglomeraĵo de Granda Viseu. Laŭ la malnova administra divido, ĝi estis parto de la historia provinco de Beira Alta kaj nuntempe enkorporigita en la subregiono Serra da Estrela de la Centra regiono. Ĝi estas konata kiel urbeto kun vigla komerca vivo kaj kun belaj malnovaj konstruaĵoj kaj belaj vidoj al la montaro Serra da Estrela[1].
La municipo Gouveia, kun 300,61 km²[2] de areo kaj 12 222 loĝantoj (2023)[3] (la urbeto mem havas malgrandegan loĝantaron, proksimume 3,500[4]), subdividita en 16 tn. freguesias (kompareblaj al komunumoj)[1], limas norde al Fornos de Algodres, nordoriente alCelorico da Beira, oriente al Guarda, sudoriente al Manteigas, sudokcidente al Seia kaj nordokcidente al Mangualde. Kiel la plej multaj el la montaraj urbetoj en la regiono, ĝi spertis signifan malkreskon de la loĝantaro pro la malaperinta lanindustrio dum la 19-a kaj 20-a jarcentoj, precipe kun la evoluo de la tekstila industrio.
Historio
[redakti | redakti fonton]
La areo jam estis loĝata en la prahistoria epoko (dolmeno) kaj en la epoko de kastrumoj (Bronzepoko) kaj dum la Romia Imperio (oni trovis restaĵojn de romiaj vojoj, altaron, tombon de romia militisto). De visigotoj kaj islamanoj ne restis restaĵoj.
Fernando, reĝo de Leono, konkeris la areon pro kapitulaco de la islamanoj en 1055, kaj la plej frua referenco al la kastelo de Gouveia aperis en Bula Oficii nostri de la papo Inocento la 2-a, de 1135. La reĝino D. Teresa donis Gouveia en 1125 al la monaĥoj de la Ordeno de São João de Jerusalém, de la Monaĥejo de Águas Santas, en Maia. D. Sanĉo la 1-a, donis foruon en 1186, kaj D. Afonso la 2-a renovigis la foruon en 1217, kaj oni ricevis novan manuelinan foruon en 1510.
.jpg)
Oni konas la ekziston de loka fortikaĵo nur per dokumentaj registroj. Ĝi jam estis ruiniĝinta en la apoko de la franca invado kaj oni findetruis ĝin kadre de la retiriĝo de la trupoj de generalo Massena en marto 1811. Ankaŭ la judan komunumon de Gouveia en la Mezepoko oni konas nur pro la registro de nomoj kaj profesioj de kelkaj sefarditaj judoj de la 14-a kaj 15-a jarcentoj. En 1967 oni trovis hebrean skribaĵon kiu indikas ke ekzistis sinagogo en Gouveia, nome en Rua Nova (jaro 1496/7) eble lasta sinagogo konstruita en Iberio antaŭ la dekretoj por forpeloj. Ankoraŭ videblas kelkaj markiloj en la kvartalo Biqueira kaj aliaj lokoj de la historia zono, krom la skribaĵo en Casa da Vivência Judaica. Inter 1528 kaj 1531 oni persekutis anojn de la komunumo de novkristanoj (eks-judoj), oni ekzekutis tri anojn per brulŝtiparo kaj poste oni konstatis iliajn senkulpecon. Omaĝe al la franciskanoj de la Konvento de Espírito Santo oni konstruis kapelon.
En 1759 okazis proceso kontraŭ la familio Távora, de kiu la duko de Aveiro estis tiam senjoro de Gouveia, kiu tial venis al posedo de la krono. Historie funkciis transmigra brutobredado, kio rezultis en industrio de lano. En 1870 el 57 mekanikaj teksiloj funkciantaj en Portugalio, en Gouveia estis 20. En 1873 estis 23 fabrikoj funkciantaj en la municipo kaj fine de la 19-a jarcento ĝi estis la sesa plej grava urbo kaj industria centro en Portugalio.[5] En Aŭgusto 1902 okazis grava striko, unu el la plej fruaj strikoj de la laborista movado en Portugalio.[6]
En 1917 Gouveia estis la dua urbo kun plej granda nombro da laboristoj en la lanindustrio de la regiono de la Serra da Estrela, nome totalo de 1037, superita nur de Covilhã. Gouveia estis altigita al la kategorio de cidade (urbo pro leĝo de 1a de Februaro 1988.
La loĝantaro de la municipo atingis pli ol 27 000 loĝantoj en la 1950-aj jaroj, sed poste malpliiĝis pro elmigrado ĝis la nunaj 12 000 loĝantoj kio signifas ke la municipo perdis pli ol duonon de ĝia loĝantaro.
Submunicipoj
[redakti | redakti fonton]
Gouveia havas la jenajn loĝlokojn:
- Aldeias kaj Mangualde da Serra
- Arcozelo
- Cativelos
- Figueiró da Serra e Freixo da Serra
- Folgosinho
- Gouveia
- Melo e Nabais
- Moimenta da Serra e Vinhó
- Nespereira
- Paços da Serra
- Ribamondego
- Rio Torto e Lagarinhos
- São Paio
- Vila Cortês da Serra
- Vila Franca da Serra
- Vila Nova de Tazem
Kulturo
[redakti | redakti fonton]La municipo fieras pri la ĉiujara literatura kaj pentraĵa premio nomitan laŭ du el la plej grandaj 20-jarcentaj portugalaj verkistoj kaj artistoj naskitaj en Gouveia: Vergílio Ferreira (1916-1996), verkisto, filozofo, kaj instruisto kaj Abel Manta (1888-1982), pentristo. Inter konataj lokaj personecoj mencieblas ekzemple
- Isaura (kantistino kiu reprezentis Portugalion dum la Eŭrovizia kantfestivalo (2018) en Lisbono)
- Vergílio Ferreira, verkisto kaj profesoro (1916-1996)
- António I. Mendes Bello (1842-1929)
Turismo
[redakti | redakti fonton]Integrita sur la okcidenta deklivo de Serra da Estrela, en Gouveia oni povas ĝui mirindajn vidojn, kun vastaj horizontoj kaj preskaŭ 180º panoramajn vidojn de ĝiaj belvidejoj kiel Paixotão kaj Monto Calvário, proksime al la urbocentro.
Gouveia estas la centro de la Natura Parque de Serra da Estrela, la plej granda protektita areo en Portugalio. CERVA (Centro de Ecologia, Recuperação e Vigilância de Animais Selvagens) estas Centro por ekologio, restaŭrigo kaj monitorado de faŭno en la nacia parko de Serra da Estrela, administrita de Asocio ALDEIA.
De speciala intereso ene de la parko estas:
- "Vale Glaciario de Zězere" glacia valo kovrita per arbustoj,
- "Penhas Douradas" enormaj rokformacioj je altitudo de 1668 m,
- "Cântaro Magro" (1940 m) kaj la "Poço do Inferno" (1066), kanjono kun la torento Liandros ĉe la fundo kiu formas malgrandajn akvofalojn.
Kampara turismo
[redakti | redakti fonton]La regiono estas konata pro "turismo rural", turisma koncepto en Portugalio kiu povas simple esti difinita kiel domoj en kamparaj lokoj kiuj ĉu ofertas gastejajn servojn kun tranoktado, ĉu gastejoj por turistoj kie ne loĝas la posedanto mem (por pli preciza distingo, ĝi ankaŭ povas esti referita kiel "Casas do Campo" (Domoj en "kamparaj lokoj" difinitaj kiel "ĉiuj lokoj kun tradicia graveco por loka agrikulturo aŭ kun klare kampara atmosfero kaj pejzaĝo").
Ekzistas ankaŭ la konceptoj de
- “Turismo de Aldeia” (vilaĝa turismo), kiu estas difinita kiel loĝservo kun tranoktado en almenaŭ 5 individuaj privatdomoj, situantaj en vilaĝo kaj funkciigata en integra maniero, sendepende ĉu ili estas. ankaŭ mem-okupata aŭ ne de la posedanto aŭ laŭleĝa loĝanto.
- "Turismo habitação" (loĝturismo) fokusanta grandbienojn (portugale: "solares"), vilaoj aŭ arkitekture interesaj domoj, ĉiu kun taŭgaj dimensioj kaj sufiĉe altnivelaj dekoracio kaj mebloj.
Vidindaĵoj
[redakti | redakti fonton]Notu la Casan da Torre , konstruaĵon de la 16-a jarcento kiu enhavas la informcentron de la natura parko Serra, la Paço do Concelho, antikva jezuita kolegio de la 18-a jarcento, la Museu Municipal de Arte Moderna kiu konservas grandan grupon de verkoj de la pentristo Abel Manta (1888-1982) naskita en Gouveia kaj aliaj verkoj de modernaj kaj nuntempaj portugalaj artistoj.
- Kastelo de Folgosinho
- Pilorio de Melo
- Kapelo de Santa Marta
- Dolmeno de Pedra da Orca
- Preĝejo de antikva Konvento de Madre de Deus aŭ preĝejo de Vinhó
- Casa da Torre - Nacia Monumento
- Peço de romia vojo de Galhardos, kaj arkeologiejo Outeiro en Folgosinho
- Pilorio, Kapelo de Santa Marta, iama urbodomo kaj palaco de Melo
- Preĝejo de Nabais
- Biblioteko-Muzeo Fundação Laura Santos
- Muzeo de Miniaturaj Aŭtoj
- Espaço Arte e Memória
- Municipa Muzeo de Moderna Arto Abel Manta
- Casa Museu d'Avó - Etnografia Muzeo
- Etnografia Muzeo de Freixo da Serra
- Muzeo de Religia Arto de Misericórdia de Gouveia
- Casa da Vivência Judaica
Bildgalerio
[redakti | redakti fonton]-
Vido de la vilaĝo de Folgozinho, proksime de Gouveia -
Valo Mondego -
Valo de Rossim-sjön -
Grandbieno Serpa-Pimentel (nuna urba biblioteko Vergílio Ferreira) -
Kastelo de Folgosinho. -
Dolmeno de Pedra da Orca. -
Preĝejo de antikva Konvento de Madre de Deus aŭ preĝejo de Vinhó. -
Ekologia parko DE Gouveia - Cerca dos Veados
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Noto
[redakti | redakti fonton]En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Gouveia (Portugal) en la portugala Vikipedio.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 (pt) "Gouveia", Infopedio. Postage Editora. Alirite la 19-an de aŭgusto 2022
- ↑ (pt) Instituto Geográfico Português (2013). «Áreas das freguesias, municípios e distritos/ilhas da CAOP 2013». Carta Administrativa Oficial de Portugal (CAOP), versão 2013. Direção-Geral do Território. Alirite la 28-an de novembro 2013. Arĥivite de la originalo (XLS-ZIP) la 9-an de decembro 2013
- ↑ (pt) «População residente (N.º) por Local de residência (NUTS - 2013), Sexo e Grupo etário (Por ciclos de vida); Anual». INE. Allirite la 2-an de julio 2024
- ↑ (pt) "Pordata - Ambiente de Consulta Arkivigite je 2022-04-21 per la retarkivo Wayback Machine" www.pordata.pt
- ↑ Iva Pires (1986). «Génese e evolução de um centro produtor têxtil. A indústria de lanifícios em Castanheira de Pêra.» (PDF)
- ↑ «Vidas Por Maria Filomena Mónica»
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Oficiala retejo de Gouveia: http://www.cm-gouveia.pt/
- Birdobservado en Serra da Estrela
- GeObserver
- CERVAS
- European Federation of Rural Tourism - RURALTOUR - Eŭropa Federacio de kampara turismo