Hana lingvo
| Hana lingvo | |
| Hän | |
| lingvo • moderna lingvo | |
|---|---|
| Northern Athabaskan | |
| Parolata en | Kanado, Usono |
| Regiono | Jukonteritoria Teritorio, Alasko |
| Parolantoj | malpli ol 15 |
| Skribo | Latina (variaĵo Dené) |
| Lingvistika klasifiko | |
Na-Dené | |
| Lingva statuso | 5 krize endanĝerigita |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-2 | ath |
| ISO 639-3 | haa |
| Glottolog | hann1241 |
| Angla nomo | Hän |
| Franca nomo | han |
La Häna Lingvo estas aŭtoĥtona amerika endanĝerigita lingvo parolata en nur du lokoj: Aglo, Alasko kaj Dawson-Urbo, Jukonteritorio. Restas nur kelkaj fluaj parolantoj (eble ĉirkaŭ 15), ĉiuj el ili kadukuloj.
Ĝi estas membro de la Atabaska lingva familio, kiu estas parto de la pli granda Na-Denéa familio. La nomo de la lingvo estas derivita de la nomo de la popolo, "Hän Hwëch'en", kiu en la lingvo signifas "popolo kiu loĝas laŭ la rivero", kiu rivero estas la Jukono. Estas nun klopodoj revigliĝi la lingvon loke.
Fonologio
[redakti | redakti fonton]Konsonantoj
[redakti | redakti fonton]La konsonantoj de la hana en la norma ortografio estas listitaj sube (per IFA-notacio en krampoj):
| Konsonantoj de la hana lingvo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bilabialo | Interdentalo | Alveolaro | Lateralo | Postalveolaro | Retroflekso | Velaro | Glotalo | ||
| Plozivo | senvoĉa | b [p] | d [t] | dr [ʈ] | g [k] | ’ [ʔ] | |||
| aspiracia | (p) [pʰ] | t [tʰ] | tr [ʈʰ] | k [kʰ] | |||||
| ejectiva | t’ [tʼ] | tr’ [ʈʼ] | k’ [kʼ] | ||||||
| Afrikato | senvoĉa | ddh [tθ] | dz [ʦ] | dl [tɬ] | dj [ʧ] | ||||
| aspiracia | tth [tθʰ] | ts [ʦʰ] | tl [tɬʰ] | ch [ʧʰ] | |||||
| ejectiva | tth’ [tθʼ] | ts’ [ʦʼ] | tl’ [tɬʼ] | ch’ [ʧʼ] | |||||
| Frikativo | voĉis | dh [ð] | z [z] | zh [ʒ] | zr [ʐ] | gh [ɣ] | |||
| senvoĉa | th [θ] | s [s] | ł [ɬ] | sh [ʃ] | sr [ʂ] | kh [x] | h [h] | ||
| Nazalo | voĉis | m [m] | n [n] | ||||||
| senvoĉa | nh [n̥] | ||||||||
| voĉa plozivo | mb [mb] | nd [ⁿd] | |||||||
| voĉa afrikato | nj [ⁿʤ] | ||||||||
| Alproksimanto | voĉis | w [w] | l [l] | y [j] | r [ɻ] | ||||
| senvoĉa | wh [ʍ] | yh [j̊] | rh [ɻ̥] | ||||||
Vokaloj
[redakti | redakti fonton]La vokaloj de la hana en la norma ortografio estas listitaj sube (per IFA-notacio en krampoj):
| Vokaloj de la hana lingvo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Mallonga | Longa | Diftonga, j | Diftonga, ŭ | ||
| Alta | antaŭa | i [i] | ii [iː] | iw [iu] | |
| malantaŭa | u [u] | uu [uː] | |||
| Meza | antaŭa | e [e] | ee [eː] | ey [ei] | ew [eu] |
| centra | ë [ə] | ëë [əː] | |||
| malantaŭa | o [o] | oo [oː] | oy [oi] | ||
| Malalta | antaŭa | a [a] | aa [aː] | ay [ai] | aw [au] |
| malantaŭa | ä [ɑ] | ää [ɑː] | äw [ɑu] | ||
- nazaj vokaloj estas markita per ogoneka diakrito, ekz., ą
- malalta tono estas markita kun maldekstra korno, ekz., à
- pligrandiĝanta tono estas markita kun ĉapela supersigno, ekz., â
- falanta tono estas markita kun (hoketo (supersigno), haĉeko) (aŭ háček), ekz., ǎ
- alta tono estas neniam markita, ekz., a
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Nova vortaro strebas konservi endanĝerigitan HAN-lingvon Arkivigite je 2007-09-28 per la retarkivo Wayback Machine
- Hän Arkivigite je 2007-07-10 per la retarkivo Wayback Machine (Jukonteritoria Aŭtoĥtona Lingva Centro - inkluzivas alfabeto)
- HAN Arkivigite je 2010-02-03 per la retarkivo Wayback Machine (ANLC)
- Ethnologue: HAN
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Alaska Aŭtoĥtona Lingva Centro. Alaska Aŭtoĥtona Lingva Centra tTT-ejo: http://www.uaf.edu/anlc/ (atingita 24-a de julio, 2005).
- Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Lingvoj de la mondo (15-a ed.). Dallas, TX: SIL internacia. ISBN 1-55671-159-X. (Surlinia versio: http://www.ethnologue.com).
- Mithun, Marianne. (1999). La lingvoj de Aŭtoĥtona Nordameriko. Kembriĝo (Britio): Cambridge (Britio) University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.