Kalipo de Sirakuzo
| Κάλλιππος Συρακούσιος (390 a. K. - 352 a. K.) | ||
|---|---|---|
 Sirakuzo, sieĝita de la Atenanoj
| ||
| Persona informo | ||
| Κάλλιππος | ||
| Naskiĝo | 340 a. K. en Ateno, Grekio | |
| Morto | 285 a. K. en Reggio Calabria, Italio | |
| Mortis per | Pikvundo  vd
| |
| Lingvoj | antikva greka vd | |
| Ŝtataneco | Antikva Ateno vd
| |
| Profesio | ||
| Okupo | filozofo vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Kalipo de Sirakuzo estis greka platona filozofo, retorikulo, politikisto, amiko kaj murdinto de Diono, tirano de Sirakuzo. Kalipo estis tirano de Sirakuzo kiu regis dum 13 monatojn el 354 a. K. kaj 352 a. K. Li estis devena el Ateno, kaj vojaĝis kun Diono al Sicilio por kaptado de Sirakuzo, kie Diono iĝis tirano. Kalipo tiam gajnis potencon per murdado de Diono, sed regis mallonge antaŭ ol esti mem elpelita el la povo. Poste li komandis grupon de solduloj, kiuj pli malfrue mortigis lin per la sama glavo kiun li uzis por mortigi Diono.
Vivo en Ateno
[redakti | redakti fonton]Kalipo venis el Ateno. Li estis triarko[1] ĉirkaŭ 366/365 a.K. Li estis subkomandanto de la atena generalo Timomaĥo[2], pro kies nomo li batalis en 361 a.K. Kalistrato, bofrato de Timomaĥo, estis venigita de Metono sur batalŝipo kaj alportita al Thasos. Ĉar Kalistrato estis en ekzilo tiutempe, tiu rimedo estis kontraŭleĝa. Tial, kaj eble pro aliaj kialoj, Kalipo estis akuzita fare de Apolodoro de Akarnaso (394 a. K. - 343 a. K.).
Verŝajne por eviti proceson, li kaj lia frato Filostrato aliĝis al la soldula forto de Diono, kiu vojaĝis al Sicilio en 357 a. K. por faligi la tiranon Dionizo la 2-a de Sirakuzo. Diono ludis elstaran rolon en la kortego de la tirano en lia hejmurbo Sirakuzo, sed estis forigita de Dionizo la 2-a en 366 kaj vivis en Grekio poste iom da tempo. En Ateno, kie Diono restis longan tempon, Kalipo fariĝis lia gasto. La du estis iniciatitaj kune pri la malgrandaj kaj grandaj Eleŭzisaj Misteroj. Ambaŭ apartenis ankaŭ al la Akademio de Platono. Poste, Platono emfaze neis en sia Sepa Letero ke iam ekzistis iu filozofia interkonsento inter Diono kaj Kalipo.
Partopreno en la kampanjo de Diono
[redakti | redakti fonton]Kiel oficiro kaj proksima konfidulo de Diono, Kalipo ludis gravan rolon en la kampanjo kontraŭ la tirano. Ĉar la loĝantaro de Sirakuzo leviĝis kontraŭ Dionysius la 2-a, la atakantoj rapide atingis sian celon. Kiam Diono eniris Sirakuzon kaj estis entuziasme bonvenigita de la loĝantoj, Kalipo estis ĉe sia flanko. Tiraneco estis aboliciita, demokratio estis reestabligita, kaj Diono estis elektita ĉefkomandanto de la sirakuzaj trupoj.
Post la venko, grava konflikto ekis inter la aristokrati-inklina Diono kaj la flotkomandanto (navarko[3]) Heraklido. Heraklido agitis kontraŭ Diono kaj fidis je la potencaj demokrataj fortoj. Kiam la anoj de Diono murdis Heraklidon kun lia aprobo en 354 a. K., la sirakuzanoj konvinkiĝis ke Diono volis iĝi la nova tirano. Tial, forta opozicio kreskis kontraŭ li. Sub tiuj cirkonstancoj, Diono povis nur fidi je siaj solduloj kaj iliaj oficiroj.
Li precipe fidis Kalipon, kiu donis al li neniun kialon por suspekto. Tamen, la financado je la salajroj el kiuj dependis la fidindeco de la solduloj iĝis ĉiam pli malfacila ĉar la civitanoj rifuzis pagi por ili. Tio malfortigis Dionon kaj metis lin en tre malfirman pozicion. En la sama tempo, aliflanke, la demokratoj estis lasitaj sengvidantoj per la morto de Herakleido. Kalipo uzis tiun potencvakuon por prepari puĉon.
Ĉar Diono ankaŭ konfidis al li spionajn taskojn - li laŭsupoze esploris la humoron inter la solduloj por denunci ribelantojn - li estis plenpova en sia laboro, parte konspira, parte incita. Diono estis avertita plurfoje sed ne ekagis. Diono jam tiom malfortiĝis, ke Kalipo povis kuraĝi malkaŝe rezigni pri li. Finfine, Kalipo donis al siaj homoj ŝlosilajn poziciojn en la grandurbo kaj Diono estis murdita en sia domo fare de la solduloj.
Gvidado, falo kaj morto
[redakti | redakti fonton]Kun la morto de Diono, Kalipo, kiu prezentiĝis kiel savanto de la reganta tiraneco, iĝis la domina viro en la grandurbo. La solduloj, kiuj nun estis financitaj fare de la civitanoj denove, estis subigitaj al li. Li transprenis la superan komandon en la kadro de la demokrata ŝtatordo kaj arestigis Aristomakan, la fratinon de Diono kaj Aretan, lian gravedan vidvinon. En malliberejo, Areta naskis filon. Malliberigante la virinojn, Kalipo verŝajne volis malhelpi eblajn dinastiajn repostulojn de la Diona familio.
Malgraŭ sia pozicio de potenco, Kalipo ne estis tirano; La tradicio, kiu estas malamika al li, ankaŭ ne asertas tion. Prefere, li konservis demokration en Sirakuzo kaj entreprenis armeajn agojn por elimini tiranecon en aliaj grandurboj en Sicilio.
La anoj de Dion forlasis Sirakuzon kaj kolektis en la urbo de Leontinoi. Ilia gvidanto estis Hiparino, duonfrato de la senpovigita tirano Dionizo la 2-a kaj nevo de Diono. En 353 a.K. Kalipo entreprenis kampanjon kontraŭ la urbo Katanio, kiu ŝajne ankoraŭ estis regata de garnizono de la tirano Dionizio la 2-a. Hiparino profitis de lia foresto por preni Sirakuzon per puĉo kaj fari sin tirano.
Kalipo, tiel forpelita, transiris al la kontinento, al Kalabrio kun siaj solduloj. Tie li ankaŭ batalis kontraŭ la tirana regado. En Reggio di Calabria li sukcesis forpeli la garnizonon postenigitan tie fare de Dionizo la 2-a, kaj post tio li donis al la civitanoj aŭtonomion. Sed tia kia Diono, lia falo estis ke li ne plu havis la necesajn rimedojn por kontentigi la postulojn de la solduloj. Li estis mortigita en Reggio en 352 a. K. aŭ 351 a.K. Mortigita de du el siaj oficiroj, Leptino kaj Poliperkonto (394 a. K. - 303 a. K.).
Fontoj
[redakti | redakti fonton]La ĉeffontoj pri Kalipo estas la Sepa Letero de Platono, la biografioj de Diono fare de Plutarko kaj Kornelio Neposo kaj la "Historia Biblioteko" de Diodoro. En antikva posteularo, la bildo de Kalipo estis ĉefe formita per negativaj juĝoj. La oratoro Demosteno priskribis lin kiel malagrablan homon, kies karaktero estis konata. La amiko de Diono, Platono, kaj la tradicio kiun li influis, inkluzive de Plutarko aparte, vidis Kalipo ĉefe kiel fripona perfidulo kaj murdinto de heroo. Laŭ la raporto de Plutarko, Kalipo eĉ ĵuris falsĵuro por liberigi sin je suspekto. Aristotelo, aliflanke, substrekis ke Kalipo jam malkaŝe agnoskis sian sintenon antaŭ la morto de Diono; tial lia kulpo estas tre malgranda.
En moderna esplorado, opinioj pri Kalipo multe varias. Li estis parte vidita, en la opinio de Plutarko, kiel "krimulo" kiu agis pro pura povosoifo, kaj parte kiel vera ĉampiono de la demokratio kiu, pro konvinkiĝo, savis la demokratian ŝtatordonon de la malhelaj intencoj de Diono kaj volis liberigi la tutan Sicilion elde la arbitra regado. Kio estas precipe polemika estas ĉu Kalipo turnis sin kontraŭ sia antaŭa amiko pro sinceraj demokratiaj sentoj aŭ nur pro ambicio. Helmut Berve (1896-1979) kredas ke Kalipo rekonis la pozicion de Diono kiel netenebla post la murdo de Herakleido kaj tial prenis la iniciaton malhelpi ke la malnova tirandinastio revenus al potenco meze de la intensa kaoso.[4]
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Kalistrato de Afidna (410 a. K. - 355 a. K.) greka oratoro, politikisto kaj generalo
- Diono tirano de Sirakuzo (408 a. K. - 354 a. K.)
- Eforo de Kumo (400 a. K. - 330 a.K.)
- Hiparino de Sirakuzo (385 a. K. - 351 a. K.), tirano de Sirakuzo
- Apolokrato de Sirakuzo (375 a. K. - 347 a. K.) filo de Dionizo la 2-a aŭ Dionizo la Juna, tirano de Sirakuzo (397 a. K. - 343 a. K.)
- Jean le Rond d'Alembert (1717-1783)
- Félix Vicq-d'Azyr (1748–1794)