Vikipedio:Titoloj de artikoloj

	Ĉefaj reguloj; de Vikipedio
	Kvin principoj Vikipedio estas enciklopedio; Neŭtrala vidpunkto; Vikipedia libereco; Etika konduto; Ignoru regulojn; ; Menciindeco; Kontrolebleco; Aŭtorrajto kaj Justa uzo; Lingvaĵo kaj Titolado de artikoloj; Reguloj pri forigado; Biografioj de vivantoj;

Mallongigo VP:TAVP:TA

Ĉi tiu paĝo enhavas oficialajn regulojn pri la titoloj de artikoloj en la Vikipedio. Pri titoloj de kategorioj, legu jene.

Ĝenerale

Jen temas pri nomoj de ligiloj, t.e. tiuspeca nomo kiu aperas supre de krozila fenestro, la "ĉefa titolo" de iu artikolo. Apartaj reguloj ekzistas por artikolaj tekstoj.

Alfabeto kaj uskleco

Krom en tre specialaj kazoj, titoloj estu skribataj per la Latina alfabeto kaj ties diversaj aldonoj kaj per eŭropaj ciferoj.
Romiaj ciferoj (I, II, III, IV, V ktp.) laŭeble estas evitindaj, ĝuste do Vilhelmo la 2-a, malĝuste Vilhelmo II-a.

Majusklaj estu
- ĉiuj unuaj literoj de propra nomo: geografia Balta Maro, organiza Sennacieca Asocio Tutmonda, administra Mazovia Provinco, festa Tago de la Infano, kapsurskriba Pola Esperantisto, histori-eventa Oktobra Revolucio, ordena Honora Legio ktp., escepte de enaj konjunkcioj kaj prepozicioj.
- ĉiuj literoj de akronimoj (ekzemploj: UEA, SAT)
Minusklaj estu
- ĉiuj ceteraj literoj

Ekzemplo:

Tongo, insulo, UEA (akronimo) havas laŭregulan usklecon; tONGO, Insulo kaj uea havas kontraŭregulan usklecon.

Kio estas propra nomo?

Nomoj de tagoj kaj sezonoj ne estas propraj nomoj en Esperanto:

ĵaŭdo, vintro, pluvsezono

Nomoj de monatoj plejofte ne estas propraj nomoj en Esperanto:

januaro, ramadano

Sed: Originale en la Fundamenta vortaro kaj hodiaŭ daŭre en kelkaj verkoj oni trovas

Januaro, Ramadano

La Vikipedio ĉi-punkte sekvas la plej oftan lingvouzon.

Nomojn de etnoj kelkaj konsideras propraj nomoj, aliaj ne.

Kaj Zuluoj kaj zuluoj estas akceptataj en Vikipedio.

Notu ke kelkfoje konservo de majusklo povas malkonfuzi: Ili aŭdis la Kriojn klare indikas ke ili aŭdis Amerikajn tribanojn, kaj ne kriojn.

Nesubstantivojn el propraj nomoj oni povas uskligi laŭplaĉe, sed oni devas esti kohera, kaj ne miksi la sistemojn ene de unu artikolo:

Usona, Ĉine aŭ usona, ĉine

Notu ke kelkfoje konservo de majusklo povas malkonfuzi: Ŝi havas Kuban botelon klare indikas ke temas pri botelo el Kubo, dum ŝi havas kuban botelon povas pensigi pri la formo de la botelo.

Ĉe plurvortaj verko-titoloj kelkaj kulturoj kutime majuskligas la komencajn literojn de ĉiuj vortoj krom la plej malgrandaj (artikoloj, konjunkcioj ktp.) En Esperanto pli konvenas nur majuskligi la unuan komencliteron:

Kredu min, sinjorino! (kaj ne Kredu Min, Sinjorino!)

Esceptas se la verkotitolo estas fremdlingva, aŭ se esperantlingva verko jam havas plurmajusklan nomon: How to Dismantle an Atomic Bomb, Plena Vortaro

Nomoj kaj vortoj de aliaj skribsistemoj

Mallongigo VP:NELATINAVP:NELATINA

Uzu tradician Esperanto-lingvan (ekz. Tokio).
Uzu alilingvan akceptitan transskribon en latina alfabeto (kiel Yoko Ono). Kontrolu ĉu la respektiva retpaĝo kun la sama titolo jam ekzistas en Vikipedio en aliaj lingvoj (krom la origina lingvo, do la angla).
Uzu la latinliterumon jam sufiĉe ofte uzatan (kion oni povas rapide kontroli en la reto) aŭ mem elektitan de persono, grupo, aŭ loko.
Transliterigu la vorton.

Notoj

Prioritate laŭ la numeroj.
Ĉiuj alternativaj skribmanieroj (ĉu fonetika transskribo, ĉu nomo en la origina skribsistemo, ĉu potencaj Esperantigoj de la nomo, se tiuj ne estas vaste uzataj) povas aperi kiel redirektiloj al la ĉefartikolo: per tio oni plifaciligas la trovon de la artikolo por uzantoj de Vikipedio.
La artikoloj por la fenomenoj, homoj kaj lokoj, kiuj origine estas skribitaj en nelatinigita skribsistemo, nepre enhavu klarigojn pri ĝusta prononco de tiuj. Por klarigi prononcon oni povas uzi la Internacian Fonetikan Alfabeton kune kun Esperanta transliterigo, se tiu estas taŭga. La ne-esperantigita vorto estu skribata kursive en la artikolo.
La artikolo adoptinta Esperantigitan vorton enhavu nelatinigitan skribsistemon kaj ĝian ĝustan prononcon.

(Vidu ekzemplojn.)

Kazo, vorteco, nombro

Titoloj estu nur nominativaj (baza o- aŭ oj-formo):

hundo, Ĝemelturoj (hundon kaj Ĝemelturojn estas kontraŭregulaj)

Fremdlingvaj nomoj laŭeble aperu en baza formo (nominativo en plej multaj kazolingvoj):

Carolus magnus aŭ Alcuinus kaj ne Carolum magnum/Alcuinum aŭ simile.

Evitu laŭeble nesubstantivojn.
Kelkfoje oni estas tamen devigita krei nesubstantivan artikol-titolon:

krokodili, beja, dek

Ofte eblas aldoni klarigan substantivon al adjektivo:

Franca lingvo

Uzu singularon. Pluralon uzu nur
- Kiam ĝi estas parto de memstara nomo: La Mastro de l' Ringoj, Ĝemelturoj
- Skribante pri aferoj kiuj nature apartenas al grupo aŭ aro, notinde
  - Geografiaj unuoj (insularoj, montaroj): Aleutoj, Bahamoj; Alpoj, Andoj
  - Etnoj: anglosaksoj, kurdoj
  - Zoologiaj unuoj superaj al la genroj: lacertuloj, reptilioj
Kelkfoje pli naturas uzi la sufikson -ar-: Hindeŭropa lingvaro.
Artikoloj en formo de listo aperu kiel Listo de (...) ekzemple: Listo de lingvoj de la mondo.

Variantoj de vortoj

Se iu vorto havas alternativan ortografion aŭ perfektan sinonimon, la artikolo kuŝu sub la ĉefa varianto. Ceterajn variantojn oni redirektu al la ĉefa.
La Vikipediistoj konsideras ĉefaj
- plejmultajn vortojn kun K kie ekzistas variantoj kun Ĥ:

artikolo pri ĥemio alidirektu al kemio

sensufiksajn titolojn antaŭ sufiksohavaj:

artikolo pri bestaĉo alidirektu al besto

Tamen notu ke:
- Se vi skribas pri procezo, povas esti aŭ ne esti sufikso -ad- - Naĝo kaj Naĝado ;
- Se vi skribas pri eco, povas esti aŭ ne esti sufikso -ec- - Rapido kaj Rapideco

Pri la kialoj por la ĉi-supraj elektoj, vidu la diskutpaĝon.

Esperantigo de nomoj

Vidu ankaŭ: Vikipedio:Diskutejo/ProprajNomojMevo, Projekta diskuto:Esperantigado, kaj VP:EN

Jenaj nomoj ĉiam estu Esperantigitaj:

nomoj de landoj (ĉu sendependaj, ĉu pridisputataj): Ganao, Tibeto
nomoj de subŝtatoj: Indianao, Panĝabo, Turingio
nomoj de landaj ĉefurboj: Dakaro, Pekino, Prago (ne Praha)
nomoj de lingvoj: Ajmara lingvo, Guĝarata lingvo
nomoj kiuj estas ofte Esperantigitaj: Alpoj, Saharo, Bonaero, Korano, Julio Cezaro

En duba kazo, konsultu la Tekstaron de Esperanto aŭ Guglon por ekscii ĉu esperantigita aŭ ne-esperantigita formo estas pli ofta.

titoloj de Esperantigitaj libroj, aŭ de Esperante subtitolitaj filmoj

(Titoloj de ne-Esperantigitaj verkoj povas esti Esperantigitaj aŭ lasitaj en la origina formo laŭ decido de la ĉefa verkinto de artikolo.)

Estas forte rekomendite uzi Esperantigojn kiuj aperas en Plena Ilustrita Vortaro (PIV), krom se iu prezentas bonajn kialojn por ne sekvi ilin. Tiu ĉi rekomendo validas kaj por lok-nomoj kaj por person-nomoj. Tiel ekzemple Cerbero, ne Kerbero.

Por lok-nomoj, kiuj ne plenumas la ĉi-suprajn kriteriojn, la ĉefa verkinto de artikolo povas elekti, ĉu Esperantigo estu uzata aŭ ne. Sed oni ankaŭ konsideru la preferojn de lokaj Esperantistoj.

Esperantigo de personaj nomoj

En la kazo de nomoj de Esperantistoj, oni uzu la formon, kiun tiu Esperantisto preferas uzi en Esperanto.

Nomojn de ne-Esperantistoj, kiujn oni kutime ne Esperantigas ekster la Vikipedio, oni ankaŭ ne Esperantigu en la Vikipedio. Sed Esperantigoj de nomoj el kategorioj, ĉe kiuj oni kutime uzas Esperantigojn ankaŭ estas permesataj (eĉ se temas pri nova Esperantigo). Tiaj kategorioj estas ekzemple nomoj de

antikvaj grekoj kaj romianoj kaj tiuepokaj dioj
historiaj regantoj (reĝoj, imperiestroj ktp., Francisko la 1-a, Vilhelmo la 2-a)
renesancaj humanistoj, kiuj latinigis siajn nomojn (Komenio, ne Komenský)
sanktuloj (Sankta Georgo, ne Άγιος Γεώργιος, Saint Georges aŭ Heiliger Georg)

Ĉiam, kiam oni uzas Esperantigon, oni menciu la originan nomon komence de la artikolo, kaj kreu alidirektilon el ĝi.

Kiam titoloj "kolizias"

Kiam pli ol unu afero havas la saman nomon, faru la jenon:

Kio nature elstaras kiel bazaĵo, havu la titolon. Ceteraj artikoloj havu interkrampan klarig-aldonon, laŭeble simplan.

Ekzemple: Aŭdante la numeron 1984 la plejmulto da homoj unuavice pensas pri jaro. Tia do estu la artikolo sub 1984. La artikolo pri la libro 1984 (romano de George Orwell) kuŝu sub 1984 (romano). Tiel simple. Nepre ne 1984, romano, 1984 (romano de Orwell) aŭ simile.

Se iu temo ne nature elstaras kiel pli baza ol la aliaj, ĉiuj artikoloj troviĝu sub titolo kun parentez-aldono. Sub la baza titolo estu apartigilo.

Ekzemploj: Roko - Michael Jackson

Se la temo sufiĉe mallonge estas priskribebla, aŭ se ĝi esence samas kun alia temo, oni povas enmeti du artikolojn sub la sama titolo. Ekzemple: Aŭstralio

Datoj

Titoloj de artikoloj pri unuopaj datoj kaj jaroj kaj simile:

tago	la 28-a de decembro kun streketo (28-a ne 28a); minuskla monata nomo (decembro)
monato	decembro de 2024
jaro	2024
jaro antaŭ la komuna erao	-480
jarcento	21-a jarcento kun streketo (21-a ne 21a)
jarcento antaŭ la komuna erao	5-a jarcento a.K. kun streketo (5-a ne 5a)

Artikoloj pri personoj

Familia nomo kaj nomordo

La nomordo estas la ordo uzata de la popolo en internacia medio. Ĉinoj, japanoj, koreoj, hungaroj kaj pluraj afrikaj popoloj uzas unue la familian nomon, dum en la landoj de kristana kaj islama kulturoj estas ĝenerale inverse (unue la persona nomo, poste la familia). Kvankam hungaroj enlande kutime uzas unue la familian nomon, ili sekvas la eŭropan kutimon en internacia medio.

Historiaj personoj

Historiaj personoj plej ofte ne havas modernan familian nomon.

Regantoj

Por regnestroj en monarĥioj (reĝoj, imperiestroj, emiroj, dukoj, princoj-elektistoj, ktp.), la artikola titolo normale estas la persona nomo, eventuale kun 'la' kaj regantnumero, kaj aldone la regata lando inter parentezoj, ekz-e Maria la 1-a (Anglio), Nikolao la 2-a (Rusio), Mohamedo la 1-a (Kordovo), Viktoria (Britio), Maŭrico (Saksio), Filipo (Palatinato), Gustavo la 2-a Adolfo (Svedio), ktp.

Por papoj la aldono estas "(papo)", ekz-e Nikolao la 2-a (papo), Francisko (papo).
La aldono en parentezoj estas vikipedia distingilo (vidu #Kiam titoloj "kolizias"). Ĝi nur necesas kiam estas kolizioj, do pluraj artikoloj kun sama nomo. Kiam reganto ne havas distingilon, ekz-e papo Stefano la 6-a, sed aliaj regantoj en la sama serio ja havas, tiam estas bone krei alidirektilon, ekz-e Stefano la 6-a (papo), kiu redirektas al la artikolo sen distingilo, Stefano la 6-a.

Regnestroj do normale ne havas 'de' en la artikola titolo. (En artikola teksto tamen oni skribu libere "'de' + lando", ekz-e "caro Nikolao la 2-a de Rusio".)

Ne-regantoj, nobeloj

Ne-regnestroj ofte havas 'de' en la artikola titolo, kun malsamaj signifoj.

Interalie tio povas esti neregantaj familianoj de monarĥoj, kiel edzinoj, filinoj, plijunaj filoj, ekz-e: Elizabeto de Hungario, Rania de Jordanio, Maŭrico de Saksio, Filipo de Palatinato (notu: jen du aliaj personoj ol tiuj supre menciitaj!), Eŭgeno de Savojo, Anna Amalia de Saksio-Vajmaro-Eisenach. En iuj kazoj necesas aldoni distingilon, ekz-e Margareto de Aŭstrio (1480-1530) kaj Margareto de Aŭstrio (1584-1611), aŭ Ernesto de Bavario (Salcburgo) kaj Ernesto de Bavario (Kolonjo), sed tio estas malofta. Plej ofte distingilo ne estas bezonata.
Simile, 'de' povas indiki nobelan familion, ekz-e Konrado de Hanstein, Ernesto de Pardubice.

Lokoj en nomaldonoj

Tamen tre ofta estas alia uzo de 'de', kiu havas neniun rilaton al familio, nobeleco aŭ monarĥio, sed nur esprimas iun ĝeneralan rilaton al lando aŭ loko, kutime la loko de deveno aŭ loĝado aŭ aktivado, ekz-e Jesuo de Nazaret, Maria de Francio, Hildegard de Bingen, Marteno de Tours, Diogeno de Apollonia, Nikolao de Kuzo, Eŭzebio de Verĉelo.

Aliaj nomoj

Aparte de tiuj reguloj, la artikola titolo povas esti simple la nomo per kiu la persono estas plej bone konata, ĉu reganto aŭ ne, ekz-e Katerina la Granda, Carmen Sylva, Eduardo la Konfesanto, Henriko la Navigisto, Ladislao la Ulnolonga, Bede la Honorinda.

Titoloj

Ĝenerale la titolo de artikolo pri persono ne enhavu titolojn (nom-aldonaĵojn) de la persono (kiel papo, reĝino, caro, pastro, Sir, Damo aŭ Don):

En tre maloftaj kazoj oni bezonas tamen aldoni ĝin kiam ekzistas du regnestroj kun samaj nomo, numero kaj lando, sed malsama rango, ekz-e Venceslao la 1-a (duko de Bohemio) kaj reĝo Venceslao la 1-a (Bohemio).

Alia malofta escepta kazo estas religia aŭ artista nomo kiu havas titolon kiel nemalhavebla parto, ekz-e Abbé Pierre, Patrino Teresa, Frato Roger, Don Bosco; Lady Gaga, DJ Abdel, Dr. Alban.

Esperantigo

Esperantigu tiujn nomojn kiujn oni kutime esperantigas, vidu #Esperantigo de personaj nomoj.

Artikoloj pri fikciuloj

Por literaturaj kaj aliaj fikciaj roluloj necesas iomete aliaj reguloj.

Artikolo pri fikcia persono havu la nomon per kiu la fikciulo estas plej ofte konata. Tre ofte tiu nomo enhavas titolon, ekz-e:

Ofte ilia "civila" nomo estas malbone aŭ tute ne konata, ekz-e "Archibald Haddock". Se konata, ĝi estu menciata en la artikolo mem.

La ĉefrolulo de iu verko (libro, filmo, bildstrio, televida serio, ...) ofte havas la saman nomon kiel la verko mem, ekz-e Doktoro Glas, Doctor Who. Tiam unu sama artikolo ofte servas samtempe kiel artikolo pri la rolulo kaj kiel artikolo pri la verko, sed oni uzu malsamajn alfabetigojn por malsamaj kategorioj. En kategorioj pri verkoj, la alfabeta ordigo estu laŭ la plena artokolnomo:

[[Kategorio:Svedlingva literaturo|Doktoro Glas]]

[[Kategorio:Britaj televidaj serioj|Doctor Who]]

En kategorioj pri fikciuloj, la alfabeta ordigo estu laŭ la nomo kun postmetita titolo:

[[Kategorio:Fikciaj svedoj|Glas, Doktoro]]

[[Kategorio:Fikciaj kosmoveturantoj|Who, Doctor]]

Kelkfoje povas esti esceptoj, ekzemple Donkiĥoto kun tiu unuvorta nomo laŭ PIV, kiu alie laŭ tiuj reguloj ja estus Don Kiĥoto.

Vidu ankaŭ