Wilhelm Ostwald
Wilhelm OSTWALD (naskiĝis la 2-an de septembro 1853 kiel germana balto en Rigo, Latvio, mortis la 3-an de aprilo 1932 en Lepsiko) estis germana kemiisto, filozofo, sociologo, organizanto, teoriulo kaj historiisto de sciencoj. Ostwald kunfondis la fizikan kemion kaj instruis ĉe la universitato de Lepsiko. Sian laboratorion kaj la Wilhelm-Ostwald-Instituton pri Fizika kaj Teoria Kemio de la universitato, fonditan de li en 1898, li gvidis al la centro de nova scienca fako.
Per multaj artikoloj, prelegoj kaj publikigaĵoj, per eldono de popularaj lernolibroj, per fondo de gazetoj, libroserioj kaj organizaĵoj li elstare efike agadis kiel organizanto de scienco.
En la jaro 1909 li ricevis la nobelpremion pri kemio pro siaj sciencaj laboroj pri katalizo, kemia ekvilibro kaj reakcia rapido.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Wilhelm Ostwald naskiĝis kiel dua filo de barelfaristo en la tiama rusa Rigo (nuntempe Latvio). Liaj prauloj devenis el Hesio kaj Berlino, sed vivis jam de pluraj generacioj kiel german-balta familio en la rusa imperio.
De 1864 ĝis 1871 li vizitis la lernejon kaj fine abiturientiĝis post sep, anstataŭ kutime kvin jaroj.
En 1872 li ekis kemistudojn ĉe la universitato Dorpat (nuntempe Tartu, Estonio), kiujn li finis en 1875. Li fariĝis asistanto de Arthur von Oettingen ĉe la fizika instituto, poste de Carl Schmidt ĉe la kemia instituto.
En 1877 li publikigis sian magistrigan verkon[1] kaj en 1878 disertacion[2]. En 1880 Ostwald fariĝis privata docento ĉe la kemia instituto.
De 1882 ĝis 1887 Ostwald estis profesoro pri kemio ĉe la riga politekniko (nuntempe Teknika Universitato de Rigo). 1883 kaj 1887 li entreprenis studvojaĝojn tra la germanlingva mezeŭropo. En 1884 unuafoje Svante Arrhenius kaj Wilhelm Ostwald renkontiĝis en Stokholmo kaj fondis ilian dumvivan amikecon.
De 1887 ĝis 1906 li estis profesoro ĉe la Universitato de Lepsiko kaj prelegis pri kemio kaj filozofio.
En 1898 estis inaŭgurita lia nova Instituto pri Fizika kaj Teoria Kemio.
Inter 1887 kaj 1906 laboris ĉe Wilhelm Ostwald 352 sciencistoj el 30 nacioj. Li gvidis 148 doktoriĝojn kaj 10 habilitiĝojn. Interalie studis ĉe li: Georg Bredig (1868–1944), Theodor Paul (1862–1928), Paul Walden (1863–1957), Max Le Blanc (1865–1943), Arthur Amos Noyes (1866–1936), Theodore William Richards (1868–1928), Robert Luther (1868–1945), Werner von Bolton (1868–1912), Mordko Herschkowitsch (1868–1932), William Lash Miller (1866–1940), Alwin Mittasch (1869–1953), Fritz Pregl (1869–1930), Frederick George Donnan (1870–1956), Max Bodenstein (1871–1942), Eugene C. Sullivan (1872–1962), Carl Benedicks (1875–1958), Eberhard Brauer (1875–1958), Oscar Gros (1877–1947), Iwan Stepanowitsch Plotnikow (Johannes Plotnikow, 1878–1955), Niels Bjerrum (1879–1958), Hans Kühl (1879–1969), Herbert Freundlich (1880–1941), Alfred Genthe (1882–1943, Walther Nernst (1864–1941), Julius Eugen Wagner (1857–1924), James Walker (1863–1935).
En 1901 li aĉetis bienon kun somerdomo en Großbothen proksime de Lepsiko, poste nomita „Energie“ (energio). Samjare li faris siajn unuajn prelegojn pri naturfilozofio. Kadre de tio li ankaŭ komencis okupiĝi pri lingvistiko. La prelego estis translokigita al Auditorium maximum de la universitato pro la grandnombra aŭdantaro. En 1904 li estis invitita al Kongreso pri Scienco kaj Arto al St. Louis (Usono), sekcio filozofio.
Post unujara restado en Usono en 1905, kiel unua germana interŝanĝprofesoro (universitato Harvard, MIT, Universitato Kolumbio) Ostwald emeritiĝis anticipe en 1906. Jam en 1905 la konfliktoj de Ostwald kaj la filozofia fakultato de la lepsika universitato ege akriĝis.
Li ekloĝis en Grossbothen en „Landsitz Energie“ (Bieno Energio – hodiaŭ Wilhelm-Ostwald-Park), kiun li aĉetis en 1901. Tie li laboris ĝis sia morto kiel libera esploristo.
Wilhelm Ostwald mortis en 1932 en Leipzig-a malsanulejo kaj estis entombigita en Grossbothen en ŝtonminejo sur lia bieno. Ekde 1880 li edziĝis al Helene von Reyher (1854–1946), kun kiu li havis du filinojn kaj tri filojn, inter ili la kemiistoj Wilhelm Wolfgang Ostwald (1883–1943) kaj Walter Ostwald (1886–1958).
Scienca verkaro en kemio
[redakti | redakti fonton]
En 1888 li publikigis la ostwaldan leĝon pri malkoncentrigo de acidoj. Pri elektrolitoj kaj disocio tiutempe ne ekzistis klaraj imagoj. Ostwald komune kun Svanthe Arrhenius en Upsalo faris eksperimentojn, kaj ambaŭ kune ellaboris la teorion de disocio, inkluzivante ekkonojn de Jacobus Henricus van ’t Hoff pri osmoza premo.,
Samtempe Ostwald fondis la fizikan kemion kune kun Svante Arrhenius, Jacobus Henricus van't Hoff kaj Walther Nernst.
En 1897 li priskribis la ostwaldan maturigon, memstare okazanta koloidkemia maturiga procezo de dispersa materio. Tiuj ekkonoj havas praktikan signifon por la produktado de emulsioj kaj ungventoj.
Samjare li ankaŭ starigis la ostwaldan ŝtupregulon, validan por kemiaj reakcioj kaj fizikaj procezoj, aldone ofte validas la regulo de Ostwald-Volmer.
Ekde 1894 li esploris katalizajn procezojn kaj tiurilate prilaboris neorganikajn, organikajn kaj biokemiajn demandojn. Lia ekkono: „Katalizanto estas ĉiu substanco, kiu ŝanĝas la rapidecon de kemia reakcio, sen aperi en la finprodukto de ĝi“ aktualas ĝis hodiaŭ.[3]
Li ellaboris la Ostwald-procedon por produkti nitratan acidon per oksidigado de amonio. Ĝi estis industrie aplikata.
En 1909 Ostwald ricevis la nobel-premion pri kemio por liaj laboroj pri „Katalizo kaj la kondiĉoj de kemia ekvilibro kaj rapideco de kemiaj reakcioj“. Lian akiritan rajton, proponi kandidaton por nobel-premio, li jam en 1910 uzis, por proponi Albert Einstein, kiu ricevis la premion en 1921.[4]
Ostwald efike agadis kiel sciencorganizanto, speciale per lia multflanka agado, por establi la fizikan kemion kiel novan sciencan fakon kontraŭ multe da rezisto.
Lia lernolibro „Lehrbuch der allgemeinen Chemie“ („Lernolibro de ĝenerala kemio“ - 1-a parto 1885, 2-a parto 1887) estis tradukita en kelkajn lingvojn, kelkfoje eldonita, vaste uzita kaj internacie rekonita. Li abunde kreis pliajn lernolibrojn. (Vidu: Verkoj).
De 1894 ĝis 1898 Ostwald estis prezidanto de Deutsche Elektrochemische Gesellschaft (Germana Elektrokemia Societo), kunfondita de li en 1894 (hodiaŭ: Deutsche Bunsen-Gesellschaft für Physikalische Chemie - Germana Bunsen-Societo pri Fizika Kemio).
En lia prelego „La scienca elektrokemio de nuntempo kaj la teknika de estonto“ li propagandis la estontan uzadon de fuelpiloj [5] kaj en la kontribuo „La energifontoj de estonto“ la utiligadon de sunenergio.[6]
De 1906 ĝis 1916 Wilhelm Ostwald kunagadis en la internacia komisiono por fikso de atomopezo (hodiaŭ atomomaso).
Ekde 1912 Wilhelm Ostwald agadis kiel prezidanto de „Internationale Assoziation der chemischen Gesellschaften“ (Internacia asocio de kemiaj societoj), kiu okazigis inter 1911 kaj 1913 kelkajn internaciajn kunvenojn.
Al Ostwald oni atribuas la ekuzon ĉirkaŭ 1900 de la vorto molo, kiun li difinis kiel la molekula maso de substanco en gramoj. Kurioze, la disvolvo de tiu uzo estis farita por kontraŭi la atomteorion, kiun Ostwald oponis. Li estis unu el la lastaj sciencistoj kontraŭantaj ĝin, ĝis kiam la ekspliko fare de Albert Einstein de la broŭna movado fine konvinkis lin.
Scienca verkaro en aliaj fakoj
[redakti | redakti fonton]Aparte de lia scienca kariero en kemio, Ostwald interesiĝis pri multaj aliaj kampoj de scio. Lia verkaro, inklude de liaj filozofiaj verkoj, ampleksas pli ol kvardek mil paĝojn.
Ostwald ellaboris sian filozofion nome Energetiko kaj reage al la mekanike komprenita atomhipotezo kaj konklude el propraj esploroj kaj influita de filozofio de Ernst Mach kaj de la pozitivismo de Auguste Comte. Laŭ Energetiko ĉiu okazado estas ŝanĝo de energio. La plej grava konkludo de Ostwald estis: „Ne malŝparu energion, uzu ĝin!“
De 1901 ĝis 1921 Ostwald eldonis la "Analojn de naturfilozofio" ("Annalen der Naturphilosophie", volumoj 12f 1913/14 kaj 1914/17 sub la titolo "Annalen der Natur- und Kulturphilosophie"). La saksa sciencakademio planis projekton pri la ostwalda sciencfilozofio, finiĝinta en 2008.
Ostwald pli kaj pli intense okupiĝis pri teorio kaj historio de sciencoj kun aktualaj konkludoj ekzemple por moderna kleriga sistemo.[7]
Li esploris la evoluon de sciencoj kaj la rilatojn inter diversaj sciencaj fakoj kaj prezentis “piramidon de sciencoj”, kies bazo estas matematiko (logiko, aroteorio) sekvas supren fiziko, kemio, biologio, medicino, psikologio, sociologio, tekniko kaj plej supre la etiko kun la „energetika imperativo“. La filozofio staras super ĉio kaj unuigas ĉion.[8]
La Energetiko estis bazo de la naturscience klarigita mondkoncepto de Ostwald kongrua kun monismo. Laŭ peto de Ernst Haeckel (1834-1919) Ostwald fariĝis ties posteulo kiel prezidanto de Deutscher Monistenbund (Germana Monisma Asocio) de 1911 ĝis 1915. Ostwald postulis la forigon de ŝtata eklezio, rifuzis la intervenon de eklezio en la esplor- kaj instruliberon kaj kontraŭis la devigon al konfesia religiinstruado. La tri kongresoj de la asocio sub lia prezidanteco estis internaciaj aranĝoj. De 1911 ĝis 1915 li publikigis unue ĉiusemajne poste ĉiun duan semajnon monisman dimanĉan predikon kaj eldonis la gazeton “Das monistische Jahrhundert“ (La monisma jarcento).[9] [10]
Ostwald reeldonis gravajn verkojn de naturscienculoj per siaj „Klasikuloj de ekzaktaj sciencoj“, por certigi la publikan aliron. Li prezentis siajn ekkonojn pri rilato inter aĝo kaj produktiveco de scienculo kaj prezentis personectipologion de sciencistoj.
Li estis kunfondinto (kun Karl-Wilhelm Bührer kaj Adolf Saager) kaj unu el la direktoroj de la Instituto Die Brücke – Internationales Institut zur Organisation der geistigen Arbeit (La Ponto – Internacia Instituto por Organizado de la Mensa Laboro) en Munkeno, fondita en 1911 cele al katalogigo kaj organizado de la tuta konata scio. Por tio estis uzata la dekuman klasifikon, kreita de Melvil Dewey (1851–1931). Die Brücke propagandis la mondformaton por presaĵoj, la bazon por paperformato DIN 476, la unuecigon de mezurunuoj kaj masoj kaj la enkondukon de universala valuto surbaze de oro, kalendaran reformon kaj simpligon de germana ortografio.
Ostwald estis amatora pentristo, kreis siajn proprajn pigmentojn, publikigis en 1904 siajn Malerbriefe (Leteroj al pentristo) kaj ekde 1914 por Deutscher Werkbund (Germana Asocio de Metiistoj) faris kolorteoriajn studojn laŭ ordosciencaj, fizikaj, kemiaj, psikologiaj kaj fiziologiaj vidpunktoj, el kio estiĝis la teorio de koloroj de Ostwald.
Li multe eksperimentis kaj kreis la „Ostwaldscher Doppelkegel“ (Ostvalda Duobla Konuso) kun difino de la koloroj per nombro de plenkoloro kaj du literoj por aro da blanko kaj aro da nigro (kolornormigo).
Surbaze de tio li publikigis en 1916 Die Farbenfibel ("Aboco de koloroj"), kelkfoje reeldonita, kaj eldonis ekde 1921 la gazeton „Die Farbe“ (La koloro). En Großbothen li fondis la uzinon Energie-Werke GmbH, Abteilung Farbenlehre por produkti kaj vendi instruilojn kaj farbproduktojn (1920–1923).
Lia verko pri teorio de koloroj estis influita de Albert Henry Munsell, kaj siavice influis al Paul Klee kaj membroj de De Stijl, inklude de Piet Mondrian.
Mondlingvo – Esperanto – Ido - Interlingvistiko
[redakti | redakti fonton]
Ostwald regis la germanan, anglan, francan lingvojn[11] kaj kompreneble sed ne tre bone la rusan[12].
Problemojn de internacia komunikado li tre bone konis, ne laste pro lia internacia lernantaro kaj kolegaro. Paul Walden poste rememoris: „La laboratorion karakterizis plena internacieco; filoj de Ameriko kaj Japanio, de Malnov-Anglio kaj Francio, de Skandinavio kaj Ruslando, de Italio kaj de la Balkano… pace laboris unu apud la alia....“[13]
Sisteme Ostwald okupiĝis pri lingvistikaj demandoj kaj apogis la ideon de internacia lingvo ekde 1901[14].
En somera semestro Ostwald en siaj prelegoj pri naturfilozofio, menciante muzikan notacion kaj lingvon de kemiaj formuloj, parolis pri la „demando pri ĝenerala arta lingvo“ kiel „scienc-teknika tasko“, kies solvo alportos „al la laboranta homaro“ „neantaŭvideblan senŝarĝigon“ kaj atentigis pri la „Delegacio por alpreno de internacia helplingvo“, fondita sekve de la mondekspozicio en Parizo en 1900 fare de la francaj sciencistoj Louis Couturat (1868–1914) kaj Leopold Leau (1868–1943). [15]
Vigle interŝanĝante la pensojn kun Couturat[16], sed ankaŭ kun Wilhelm Förster (1832–1921), Adolf Schmidt (1860–1944), Ludwig Zamenhof (1859–1917) kaj aliaj[17] [18] Ostwald publike sin engaĝis por la celoj de la „Delegacio“, la ideo de neŭtrala mondhelplingvo por la scienco kiel mondvasta normo kaj ĝis 1907 por la internacia planlingvo Esperanto, ekzemple en 1903 en Munkeno antaŭ la Bayrischer Bezirksverein des Vereins Deutscher Ingenieure (Bavaria Distrikta Unuiĝo de Asocio de Germanaj Inĝenieroj), en 1904 ĉe lingvista konferenco en Bern[19], en 1906 en Romo dum la VI-a Internacia Kongreso pri Aplikata Kemio.[20]
Samjare li prelegis en Berlino antaŭ ĉirkaŭ 600 aŭdantoj pri "La internacia helplingvo kaj Esperanto"[21] en la aŭlo de la ĵus nove malfermita Komerca Altlernejo. Invitis lin la prezidanto de la Berlina Esperanto-Societo – la fama geofizikisto Adolf Schmidt. La aranĝon gvidis la astronomo Wilhelm Förster. Ĉeestis sciencaj kaj komercaj rondoj de Berlino. Ostwald argumentis kontraŭ Hermann Diels (1848–1922), la rektoro de la berlina universitato, kiu postulis la regon de la tri lingvoj angla, franca kaj germana por solvi problemojn de internacia komunikado kaj rifuzis artan lingvon. Ostwald elstarigis la avantaĝojn de arta lingvo, kiu estu neŭtra kaj internacia. Li klarigis: „…kaj tiel postulas la internacieco de la scienco nerezisteble la internaciecon de la lingvo“ kaj eksplikis, ke „la arta lingvo estas pli simpla kaj pli oportuna ol natura“. Li prezentis Esperanton kiel plej bonan ĝistiaman solvon kaj kontraŭe al Diels rigardis la lingvon ne kiel sanktaĵon, sed kiel rimedon ŝanĝeblan kaj plibonigeblan.[22]
En 1907 dum la 2-a Germana Esperanto-Kongreso en Dresdeno Ostwald paroladis pri „Der Kulturwert der Hilfssprache“ (La kultura valoro de la helplingvo).
Al la temo "La internacia helplingvo" Ostwald dediĉis 75-paĝan ĉapitron en sia kolekto de paroladoj kaj artikoloj „Die Forderung des Tages“ (La postulo de la tago).[23]
Internacia neŭtrala lingvo estis por Ostwald gravega. En letero de 1906 li skribis, ke li "forlasis la profesorecon kaj ĉiujn oficialajn taskojn" por povi dediĉi siajn tempon kaj energion "por la disvastigo de la ideo de internacia helplingvo"[24] Tiutempe li ankoraŭ favoris Esperanton. Dum sia restado en Usono kiel interŝanĝa profesoro en 1905 li plu varbis por Esperanto; sekve de lia agado fondiĝis diversaj Esperanto-kluboj (laŭ lia propra informo, pli ol cent dum ses semajnoj)[25].
Ĝis 1907 pli ol 300 societoj kaj ĉirkaŭ 1000 sciencistoj aliĝis al la „Delegacio”, kiu nun petis la kunvenon de „Assoziation der Akademien“ (Asocio de Akademio) en Vieno, elekti internacian lingvon. Sed la asocio deklaris sin nekompetenta, pro kio estis fondita „Komitato de la Delegacio“, kunveninta en oktobro 1907 en Parizo sub prezido de Ostwald kaj interalia kunagado de la lingvistoj Jan Baudouin de Courtenay (1845–1929), Otto Jespersen (1860–1943) kaj Hugo Schuchardt (1842–1927). Post ekspertizo pri diversaj projektoj de mondhelplingvoj ĝi elektis Esperanton kun kelkaj ŝanĝoj laŭ la reformesperanto (Ido), prezentita al la komitato de Louis de Beaufront (1855–1935). Postaj esploroj montris Louis Couturat mem kiel Ido-aŭtoron.[26]
Ostwald nun troviĝis inter Couturat, kiu volis disvastigi Idon entute, kaj la Lingva Komitato kaj L. L. Zamenhof (1859–1917), kiuj rifuzis reformojn en Esperanto kaj defendis la neŝanĝeblon de la „Fundamento de Esperanto“.
Ostwald kritikis la diakritajn signojn de la Esperanto-alfabeto, kiujn li volis anstataŭigi, la akuzativon kaj la kongruon de adjektivo kaj substantivo en Esperanto, kiujn li volis forigi. Aliflanke li kritikis la „romanikan superecon“ en Ido. Li postulis bijekcion (neniuj homonimoj, neniuj sinonimoj), maksimuman internaciecon kaj fonetikan ortografion de la mondhelplingvo.[27] Ostwald precipe celis al lingvo por la scienco.
En perado inter la „Delegacio“ kaj la Esperanto-movado Ostwald ne sukcesis. Li en 1908 malaliĝis el la „Delegacio“. Malentuziasmigita de ambaŭ flankoj, li kelkan tempon tute retiriĝis el la afero, sed poste ĝis la vivofino li apogis la Ido-movadon, al kiu li donis parton de la mono gajnita el la Nobel-premio.[28]
En 1909 estis fondita la Ido-organizaĵo Uniono dil Amiki di la Linguo Internaciona (Asocio de la Amikoj de la Lingvo Internacia) kun Ostwald kiel Honora Prezidanto, Leopold von Pfaundler (1839–1920) kiel prezidanto de la Gvida Komitato kaj Otto Jespersen kiel prezidanto de la Ido-Akademio, en kiu Ostwald kunagadis. Samjare aperis la verko „Weltsprache und Wissenschaft“ (Mondlingvo kaj scienco) kun kontribuoj de Couturat, Jespersen, Richard Lorenz (1863–1929), Ostwald kaj Pfaundler.[29]
Ostwald subtenis la eldonon de la teknikaj Ido-vortaroj de Alfred Schlohmann (1878–1952)[30] kaj prezentis en la Zeitschrift für Physikalische Chemie Idon kaj ties utilon por la kemio kaj kemia nomenklaturo baze de ĝi. La nomenklaturon li ankaŭ publikigis en la Ido-gazeto „Progreso“, kiun li antaŭ jaroj iniciatis.[31]
En Progreso li propagandis en 1931 la helplingvon kaj Pan-Eŭropon kiel necesan por ekonomia kaj kultura progreso kaj fariĝis honorprezidanto de la nova Ido-Akademio sub prezido de Stefan Bakonyi (1892–1969).[32]
La kritiko de Ostwald kaj de aliaj pri Esperanto kaj la Esperanto-movado kontribuis al la evoluigo de Esperantologio en disputo kun Ido,[33] al la estiĝo de Akademio de Esperanto en 1908 kaj al fondo de Universala Esperanto-Asocio (UEA) samjare.
En 1915 Ostwald proponis Weltdeutsch, internacian lingvon surbaze de simplikigita germana; li nur skizis kelkajn ecojn de tia lingvo, ekzemple, ke oni skribu 'ts' anstataŭ 'z' aŭ ke oni havu nur unu difinitan artikolon. Supozeble li neniam ellaboris la projekton. Restis naciisma epizodo dum la Unua Mondmilito, al kiu li ne revenis.[34]
La postlasaĵo
[redakti | redakti fonton]En la Arkivo de Berlin-Brandenburgia Akademio de la Sciencoj (BBAW) en Berlino, Jägerstraße 22, troviĝas en la stoko „Postlasaĵo W. Ostwald“ (NL W Ostwald) 24 bretaraj metroj da aktoj. En 9 trovlibroj ili estas listigitaj. Troveblas en la aktoj: personaj dokumentoj, manuskriptoj, labormaterialoj, dokumentoj pri politika agado, negocaj dokumentoj, korespondaĵoj, dokumentoj pri kunagado de Ostwald en diversaj organizaĵoj, kolekto da fotoj, notoj de Grete Ostwald pri Wilhelm Ostwald, kolekto da presaĵoj kaj la partaj postlasaĵoj: Grete Ostwald, Eugen Ristenpart, Gerhard Streller, Paul Krais kaj Hans Hinterreiter.[35] [36]
En 8 kopilibroj kun po 500 paĝoj estas konservataj kopioj de Ostwaldaj leteroj el la jaroj 1890–1913. La scienca asistanto en Wilhelm-Ostwald-Arkivo Hans-Günther Körber en 1969 taksis la tutan stokon da leteroj kaj leterkopioj je 60 000 kaj la nombron da korespondpartneroj je 5500.[37]
Sur ĉiu dokumento troviĝas apud la aktuala registrosigno (NL W. Ostwald) la stampo de la Wilhelm-Ostwald-Arkivo (WOA) en Großbothen kun la malnova registrosigno. La dokumentaro venis ekde 1966 ĝis 1980 al Berlino.
La Landsitz Energie (Bieno Energio), kie Ostwald loĝis en Großbothen, hodiaŭ Wilhelm-Ostwald-Park (Wilhelm-Ostwald-Parko) kun kunvenejo kaj muzeo estas ekde 2009 posedaĵo de la komunutila Gerda und Klaus Tschira-Stifung (fondumo). Tie estas prizorgata la scienca biblioteko de Wilhelm Ostwald (ĉirkaŭ 14 000 titoloj en 22 000 volumoj, 10 000 specialaj presaĵoj, inter ili 1 300 disertacioj), ties laboruzaĵoj (historia laboratoria disponaĵaro, pejzaĝpentraĵoj, Ostwalda Duobla Konuso, 3 000 kolorteoriaj studfolioj por praktika kontrolo de lia kolorteorio kaj aliaj).
En 1953 la familio de Ostwald donacis la tutan postlasaĵon al GDR. Postkiam rifuzis la Universitato Lepsiko estiĝi fidkomisiito, la Akademio de Sciencoj de GDR (AdW) instalis WOA-n kaj esplorejon. Administranto de la postlasaĵo fariĝis la Farbforschungsinstitut (Koloresplorinstituto), apartenanta al la Physikalisch-technisches Institut (Fizike-teknika Instituto de AdW). Tereno kaj konstruaĵoj estis transdonitaj en 1968 al la „Labor Farbrezeptierung“ (Laboratorio Farbreceptfarado) ĉe la Institut Farben und Lacke Magdeburg (Instituto Farboj kaj Lakoj Magdeburgo), do al la industrio.
La WOA, fondita de Grete Ostwald (1882–1960) en 1936, estis aligita en 1960 al la Centra Arkivo de AdW kiel ekstera institucio. Wilhelm-Ostwald-Gedenkstätte (memorejo) estis instalita en 1974, prizorgita ekde 1984 de la Institut für Biotechnologie (Instituto pri Bioteknologio de AdW). La 1-an de januaro 1988 la VEB Chemieanlagenbau (VEB Konstrufabriko de kemiaj instalaĵoj) transprenis la terenon.[38]
En 1994 la saksa ŝtato transprenis la terenon kaj la konstruaĵojn kun retroaktiva efiko ekde 1990. Por la muzeo kaj arkivo nun estis respondeca la Ministerio pri Scienco kaj Arto. Financajn rimedojn disponigis la ŝtata entrepreno Sächsisches Immobilien- und Baumanagement (SIB).[39]
La komunutila unuiĝo „Freunde und Förderer der Wilhelm-Ostwald-Gedenkstätte“ (Amikoj kaj Subtenantoj de Wilhelm-Ostwald-Memorejo), alinomigita en 1995 al Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft en Großbothen r. A. (Wilhelm-Ostwald-Societo – WOG) prizorgis ekde la fondo en 1990 pri konservado, flegado kaj uzado de la postlasaĵo de Ostwald en Großbothen. Grandajn meritojn pri tio akiris la idoj de Ostwald, kiuj tenis loĝrajton, speciale la filino de Ostwald Grete, la filo Carl-Otto, la nepino Margarete (Gretel) Brauer (1918–2008), ŝia filino Anna-Elisabeth Brauer kaj la edzo de Anna-Elisabeth Karl Hansel (1942–2006). Li prizorgis kiel iniciatinto kaj afergvidanto de WOG pri konservado kaj renovigo de la bieno kaj antaŭenigis kiel redaktoro kaj eldonanto de la serio Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft (Sciigoj de WOG) de 1996 ĝis 2006 la esploradon kaj publikigadon de la scienca postlasaĵo de Ostwald.[40] Li krome agadis por la daŭrigo de la serio da aranĝoj Großbothener Gespräche (Großbothenaj Interparoladoj).
Memore al Ostwald
[redakti | redakti fonton]
- Ostwald-Katedro pri Fizika Kemio de la Universitato Lepsiko okaze de la 125-a naskiĝdatreveno de Ostwald, aljuĝata unuafoje en 1978 kaj poste ĉiujare ĝis 1996[41]
- Nomigo de la Instituto pri Fizika kaj Teoria Kemio de la Universitato Lepsiko "Wilhelm-Ostwald-Instituto" okaze de la 100-jariĝa festo de fondo la 8-an de januaro 1998.[42]
- Omaĝo per honortabulo ĉe la domo de Ostwald en Großbothen kadre de la programo „Historische Stätten der Chemie“ (Historiaj Lokoj de Kemio) fare de la Gesellschaft Deutscher Chemiker (Societo de Germanaj Kemiistoj) 2005.
- Stratoj, nomigitaj laŭ Wilhelm Ostwald en Großbothen (1964), en Berlino-Adlershof[43] kaj en Bonn.
- Luna kratero de pozicio 10.24° Nordo, 121.54° Oriento estis nomigita laŭ Wilhelm Ostwald en 1970.
- Asteroido estis nomigita en 2007 11844 Ostwald.
- Monumento en la centro de Rigo memorigas pri Ostwald. Ĝi estis inaŭgurita okaze de la 800-jariĝa festo de la urbo la 14-an de aŭgusto 2001 fare de la ŝtatprezidantino de Latvio Vaira Vike-Freiberga kaj de la kontrolkonsilia prezidanto de la sponsorfirmao Grindex, d-ro. Jacobson, en ĉeesto de Gretel Brauer, la plej juna nepino de Ostwald.
- Wilhelm-Ostwald-Nachwuchspreis (Wilhelm-Ostwald-Jungeneracia-Premio) de Gesellschaft Deutscher Chemiker (Societo de Germanaj Kemiistoj), de Bunsen-Gesellschaft (Bunsen-Societo) kaj de Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft (Wilhelm-Ostwald-Societo) estas aljuĝata ekde 2007 al aŭtoro de disertacio aŭ samranga scienca verko, kiu kreas pontojn inter diversaj sciencaj fakoj.
- Wilhelm-Ostwald-Medalo de Saksa Akademio de Sciencoj pro rekono de specialaj sciencaj laborrezultoj ĉefe en natursciencoj kaj inĝenierarto“.[44]
- Ostwald-lernejoj: Bazlernejo „Wilhelm Ostwald“ en Grimma / Wilhelm-Ostwald-Gimnazio en Lepsiko / Wilhelm-Ostwald-Lernejo de la Oberstufenzentrum (OSZ) Farbtechnik und Raumgestaltung (Centro de Metia Instruado Kolortekniko kaj Interna Arkitekturo) en Berlino / Ostwald- Mezlernejo en Rigo (latve Rīgas Ostvalda vidusskola)[45]
Memoraranĝoj
[redakti | redakti fonton]1953
Festo kaj omaĝo pri Wilhelm Ostwald okaze de lia 100-a naskiĝdatreveno en Großbothen kaj en la Fizike-Kemia Instituto (PCI) de la Universitato Lepsiko.
Malfermo: Institutdirektoro Herbert Staude, Festprelego: Rudolph Zaunick (Halle).
1978
Festkolokvo de Sekcio Kemio kaj de Chemische Gesellschaft der DDR (Kemia Societo de GDR) okaze de la 125-a naskiĝdatreveno de Ostwald la 12-an kaj 13-an de septembro en PCI.
Prelegantoj: G. K. Boreskov (Nowosibirsko), I. Haber (Krakovo), K. Schwabe (Meinsberg), H. Gerischer (Berlino-Dahlem), G. Kelbg (Rostock), I. Stradins (Rigo), L. Rathmann (Lepsiko).
1982
27-a Berlina Scienchistoria Kolokvo okaze de la 50-a mortotago de Wilhelm Ostwald la 6-an de aprilo 1982 pri la temo: Problemoj de scienca komunikado dum la transiro de 19-a al la 20-a jarcento.
Prelegoj: Hubert Laitko (AdW de GDR, Instituto pri Teorio, Historio kaj Organizado de la Scienco, Berlino): Problemoj de scienca komunikado dum jarcenta transiro. / Luboš Novy (AdW de ČSSR, Instituto pri Ĉeĥoslovaka kaj Monda Historio, Prago): Pri kelkaj konceptaj problemoj de analizo de evoluo de scienca komunikado. / Regina Zott (AdW de GDR, Instituto pri Teorio, Historio kaj Organizado de la Scienco, Berlino): Wilhelm Ostwald – teoriulo kaj praktikulo de scienca komunikado. / Wolfgang Liebscher (AdW de GDR, Centra Instituto pri Organika Kemio, Berlino): La nomenklaturo de kemiaj elementoj kaj kombinaĵoj kaj ilia signifo por la scienca komunikado. / Wolfgang Göbel (AdW de GDR, Instituto pri Teknologio de Tekstilfibroj, Dresdeno): August Kekulé kiel scienca komunikanto: La internacia Kongreso de Kemiistoj en Karlsruhe 1860 – elirpunkto de la triumfiro de valenta teorio. / Uwe Niedersen (Humboldt-Universitato en Berlino): Ostwald kaj la estiĝo kaj la komunikado de la ideo de tempa direkteco de natura okazado. / Gretel Brauer (Ostwald-Memorejo Großbothen, nepino de Ostwald): Kelkaj rimarkoj pri la rilato de diverseco de interesoj kaj scienca produktiveco de W. Ostwald.
Hubert Laitko und Regina Zott: Probleme der wissenschaftlichen Kommunikation um die Wende vom 19./20. Jahrhundert. Beiträge des 27. Berliner Wissenschaftshistorischen Kolloquiums aus Anlass des 50. Todestages von Wilhelm Ostwald – 6.4.1982, Berlin. Akademie der Wissenschaften der DDR. Institut für Theorie, Geschichte und Organisation der Wissenschaft, Berliner Wissenschaftshistorische Kolloquien VI, Heft 28, Berlin 1982, presita kiel manuskripto.
1996
Interlingvistika kolokvo pri Wilhelm Ostwald de Gesellschaft für Interlinguistik, Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen kaj Esperanto-Ligo Berlin kun Ostwald-ekspozicio de la Arkivo de la Berlin-Brandenburgia Akademio de Sciencoj en novembro 1996 en la Ekonomika Fakultato de Humboldt-Universität zu Berlin.
Okazo estis la prelego de Ostwald „La internacia helplingvo kaj Esperanto“, farita en 1906 en la en sama konstruaĵo Spandauer Straße 1 malfermita Komerca Altlernejo Berlino.
Prelegoj: Bengt-Arne Wickström (Humboldt-Universitato): Malferma parolado / Ralf Dyck (Oberstufenzentrum für Farbtechnik und Raumgestaltung Berlin-Neukölln): Wilhelm Ostwald – lia vivo kaj liaj sciencaj laborrezultoj. / Detlev Blanke (Gesellschaft für Interlinguistik): Wilhelm Ostwald, Ido kaj la interlingvistiko. / Fritz Wollenberg (Esperanto-Ligo Berlin): La korespondaĵoj de Wilhelm Ostwald pri interlingvistikaj problemoj. / Wolfgang Liebscher (Gesellschaft Deutscher Chemiker): Nomenklaturo kaj terminologio de kemio laŭ vidpunkto de la agado de Wilhelm Ostwald..[46] [47][48]
1998
Festkolokvo pro la 100-jariĝa jubileo de inaŭguro de la PCI ĉe la Universitato Lepsiko la 9-an ĝis la 11-an de januaro.
Prelegantoj: R. Szargan, H. C. Papp, H. Baumgärtel, K. Krause, G. Ertl, M. Winnewisser, J. Schwuger, W. Fratzscher, W. Lorenz/A. Meisel/K. Quitzsch, Habilitiĝantoj: K. Möhle/K.-H. Hallmeier/G. Wittstock, Großbothen: R. Schmidt, M. Brauer, W. Höflechner.
2004
Wilhelm-Ostwald-Simpozio de BBAW kaj de la Saksa Akademio de Sciencoj en Lepsiko, subtenita de la Estonia Akademio de Sciencoj kaj de la Latvia Akademio de Sciencoj de la 26-a ĝis la 27-a de novembro 2004 en Berlino pri interfakaj kaj internaciaj aspektoj ĉe Ostwald.
Gvidado: Eberhard Knobloch, Berlino kaj Wolfgang Fratzscher, Halle. Prelegoj: Ortrun Riha, Lepsiko: Infano de lia tempo: Ostwald el scienchistoria perspektivo / Erki Tammiksaar, Tartu: Wilhelm Ostwald kaj Tartu / Klaus Mainzer, Augsburg: Katalizo kaj energio – La naturfilozofio de Wilhelm Ostwald hieraŭ kaj hodiaŭ / Wolfgang Fratzscher, Halle: Teknika energetiko kaj ĝenerala energetiko / Jan Koenderink, Utreĥto: Ostwald and the Theory of Colors / Frank-Michael Matysik, Lepsiko: Fizika kemio kaj elektrokemio: Mejloŝtonoj kaj fokusoj de Ostwald / Regina Zott, Berlino: Mastrumado de la menso – Wilhelm Ostwald pri lernado, studado kaj reformado.[49]
Verkoj
[redakti | redakti fonton]- Volumchemische Studien über Affinität. Abhandlung zur Erlangung der Würde eines Magisters der Chemie. Laakmanns Buchdruckerei, Dorpat 1877.
- Volumchemische und optisch-chemische Studien. Dissertation zur Erlangung des Grades eines Doctors der Chemie. Laakmanns Buchdruckerei, Dorpat 1878.
- Notiz über das elektrische Leitungsvermögen der Säuren.“ J. f. prakt. Chem. Neue Folge 30 (1884).
- Lehrbuch der allgemeinen Chemie in zwei Bänden. Engelmann. Leipzig 1885 und 1887.
- Grundriss der allgemeinen Chemie. Engelmann. Leipzig 1889.
- Die Wissenschaftliche Elektrochemie der Gegenwart und die Technische der Zukunft. 1. Teil. In: Arthur Wilke, Wilhelm Borchers (Hrsg.): Zeitschrift für Elektrotechnik und Elektrochemie. Band 1, Nr. 3. Wilhelm Knapp, Wiley VCH Verlag, Halle 15. Juni 1894, S. 81–84, doi:10.1002/bbpc.18940010302 (wiley.com).
- Die Wissenschaftliche Elektrochemie der Gegenwart und die Technische der Zukunft. 2. Teil. In: Zeitschrift für Elektrotechnik und Elektrochemie. Band 1, Nr. 4. Wilhelm Knapp, Wiley VCH, Halle 15. Juli 1894, S. 122–125, doi:10.1002/bbpc.18940010403 (wiley.com).Elektrochemie: ihre Geschichte und Lehre. Veit, Leipzig 1894–1896.
- Grundriss der allgemeinen Chemie. Engelmann, Leipzig 1900.
- Grundlinien der anorganischen Chemie. Engelmann, Leipzig 1900.
- Vorlesungen über Naturphilosophie. Veit & Co, Leipzig 1902
- Die Schule der Chemie: erste Einführung in die Chemie für jedermann. Vieweg, Braunschweig 1903. Bd. 1. Allgemeines; Bd. 2. Die Chemie der wichtigsten Elemente und Verbindungen. 1904.
- Erfinder und Entdecker, Frankfurt am Main 1905 – Internet Archive
- Leitlinien der Chemie: 7 gemeinverständliche Vorträge aus der Geschichte der Chemie. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1906.
- VI. Internationaler Kongreß für angewandte Chemie zu Rom vom 26. April bis 3. Mai 1906. In: Chemiker-Zeitung, Nr. 35, S. 597–598. Raporto kun la parolado de Ostwald.
- Die internationale Hilfssprache und das Esperanto. Möller & Borel, Berlin 1906.
- Prinzipien der Chemie: eine Einleitung in alle chemischen Lehrbücher. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1907.
- Die Energie, Leipzig 1908 – Internet Archive
- Energetische Grundlagen der Kulturwissenschaften. Verlag von Dr. Werner Klinkhardt, Leipzig 1909.
- Kun Louis Couturat, Otto Jespersen, Richard Lorenz, Leopold Pfaundler: Weltsprache und Wissenschaft. Gedanken über die Einführung der Internationalen Hilfssprache in die Wissenschaft. Verlag von Gustav Fischer, Jena 1909.
- Einführung in die Chemie: ein Lehrbuch zum Selbstunterricht und für höhere Lehranstalten. Franckh, Stuttgart 1910.
- Die Forderung des Tages. Akademische Verlagsgesellschaft m. b. H., Leipzig 1910. Paroladoj kaj kontribuoj de Ostwald inkluzive tiuj pri la internacia helplingvo el la jaroj 1903–1907 sur paĝoj 436–511, komento en postvorto de 1910.
- Entwicklung der Elektrochemie in gemeinverständlicher Darstellung. Barth, Leipzig 1910.
- Kun Louis Couturat, O. Jespersen, R. Lorenz, kaj L.Pfaundler: International Language and Science: Considerations on the Introduction of an International Language into Science, Constable and Company Limited, London 1910.
- Alfred Schlohmann: Ilustrita Teknikal vortolibri in sis lingui Germana-Angla-Franca-Rusa-Italiana-Hispana. Tomo I. Mashin Elementi. Ordinara Utensili. Tradukita en Ido da A. Wormser. Oldenbourg, München/Berlin 1910, Antaŭvorto de Ostwald, p. III-IV.
- Die Mühle des Lebens: physikalisch-chemische Grundlagen der Lebensvorgänge. Thomas, Leipzig 1911.
- Der energetische Imperativ. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1912
- Die Philosophie der Werte, Leipzig 1913 – Internet Archive
- Die chemische Literatur und die Organisation der Wissenschaft. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1919.
- Die Pyramide der Wissenschaften. J. G. Cotta‘ sche Buchhandlung, Stuttgart, Berlin 1929.
- Grundriss der allgemeinen Chemie. 5-a eld., Steinkopff, Dresden 1917.
- Lebenslinien. Eine Selbstbiographie. Erster Teil. Riga-Dorpat-Riga 1853–1887. Klasing & Co., Berlin 1926.
- Lebenslinien. Eine Selbstbiographie. Dritter Teil. Großbothen und die Welt 1905–1927. Klasing & Co, Berlin 1927.
- Energiequellen der Zukunft. In: Technische Rundschau, Jg. 36 (1930), Nr. 25 vom 18. Juni, S. 226; auch in: Forschen und Nutzen: Wilhelm Ostwald zur wissenschaftlichen Arbeit. Hrsg. von G. Lotz, Akademie-Verlag, Berlin 1978 (Beiträge zur Forschungstechnologie, Sonderband 1), S. 206–208; 2., erw. und überarb. Aufl. 1982, S. 276–278.
- Chemische Weltliteratur. En: Zeitschrift für Physikalische Chemie, Stöchiometrie und Verwandtschaftslehre, 76, Nr. 1/1931, S.1–20.
- Saluti ad progreso. La mondolinguo: un necesajo. In: Progreso VIII, Nr. 81 (1) 1931, S. 1–4).
Libroserioj, eldonitaj de Ostwald
[redakti | redakti fonton]- Ostwalds Klassiker der exakten Wissenschaften (Ostwaldaj Klasikuloj de ekzaktaj sciencoj). Wilhelm Engelmann, Leipzig, fondita de Ostwald en 1889 (1-a volumo). Ĝis 1893 aperis 43 volumoj (11 volumojn Ostwald prilaboris). Ekde 1894 aliaj eldonistoj daŭrigis la laboron: Arthur von Oettingen, Wolfang Ostwald, Richard Abegg) Ĝis 1987 aperis 275 volumoj.[50] Hodiaŭ la serio aperas en eldonejo Europa-Lehrmittel.
- Grosse Männer. Studien zur Biologie des Genies. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig, eldonita de Wilhelm Ostwald 1909-1932 (11 volumoj).
Gazetoj, eldonitaj de Ostwald
[redakti | redakti fonton]- Zeitschrift für physikalische Chemie, Stöchiometrie und Verwandtschaftslehre (Gazeto por fizika kemio, stekiometrio kaj kemia afineco), fondita en 1887 de Wilhelm Ostwald, kuneldonanto Jacobus Henricus van ’t Hoff. Ostwald eldonis la gazeton ĝis 1922 (100 volumoj ĝis tiam).
- Annalen der Naturphilosophie (Analoj de naturfilozofio), eldonita de Wilhelm Ostwald 1901–1921 (Volumoj 12f 1913/14 kaj 1914/17 sub la titolo "Annalen der Natur- und Kulturphilosophie").
- Das monistische Jahrhundert. Zeitschrift für wissenschaftliche Weltanschauung und Weltgestaltung. Leipzig, 1912-1915 ZDB-ID 516905-7.
Publikigaĵoj
[redakti | redakti fonton]- Paul Walden: Wilhelm Ostwald. Verlag von Wilhelm Engelmann, 1. Aufl., Leipzig 1904.
- Louis Couturat, O. Jespersen, R. Lorenz, Wilhelm Ostwald kaj L.Pfaundler 1910, "International Language and Science: Considerations on the Introduction of an International Language into Science", Constable and Company Limited, Londono.
- Edwin E. Slosson: Wilhelm Ostwald. In: Große Männer - Studien zur Biologie des Genies. Band IV: Wilhelm Ostwald - Leitlinien aus seinem Leben zu seinem 60. Geburtstage gesammelt. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1913, S. 22.
- W. Randag, "Ĉu vi sciis tion pri la Framasonismo?" tradukis "Ostulo" (pseŭdonimo de Ostwald?), 1937.
- Grete Ostwald: Wilhelm Ostwald. Mein Vater. Berlin 1953.
- Hans-Günther Körber: Aus dem wissenschaftlichen Briefwechsel Wilhelm Ostwalds. II. Teil. Akademieververlag, Berlin 1969.
- Jan-Peter Domschke, Peter Lewandrowski: Wilhelm Ostwald – Leben, Wirken und Gesellschaftsauffassungen. Dissertation. Karl-Marx-Universität Leipzig, 1977.
- J. I. Solowjew, N. I. Rodnyj: Wilhelm Ostwald. B. G. Teubner Verlag, Leipzig 1977, OCLC 251441170 (Biographien hervorragender Naturwissenschaftler, Techniker und Mediziner – Band 30).
- Zum 125. Geburtstag von Wilhelm Ostwald. Wissenschaftliche Beiträge, Leipzig 1980.
- Hubert Laitko kaj Regina Zott: Probleme der wissenschaftlichen Kommunikation um die Wende vom 19./20. Jahrhundert. Beiträge des 27. Berliner Wissenschaftshistorischen Kolloquiums aus Anlass des 50. Todestages von Wilhelm Ostwald – 6.4.1982, Berlin. Akademie der Wissenschaften der DDR. Institut für Theorie, Geschichte und Organisation der Wissenschaft, Berliner Wissenschaftshistorische Kolloquien VI, Heft 28, Berlin 1982, presita kiel manuskripto.
- Lothar Dunsch: Das Portrait: Wilhelm Ostwald. En: Chemie in unserer Zeit. 1982, 16, p. 186–196.
- Beate Bahnert: Der Gigant auf dem Berg. En: Leipziger Blätter, Heft 14, Frühjahr 1989, Rat des Bezirkes Leipzig, Abteilung Kultur (eld.), S. 40–46. Beate Bahnert estis scienca kunlaborantino en la Wilhelm-Ostwald-Archiv (arkivo).
- Ulrich Becker / Fritz Wollenberg (eld.): Eine Sprache für die Wissenschaft. Beiträge und Materialien des Interlinguistik-Kolloquiums für Wilhelm Ostwald am 9. November 1996 an der Humboldt-Universität zu Berlin. Interlinguistische Informationen. Mitteilungsblatt der Gesellschaft für Interlinguistik e.V., Beiheft 3. Berlin 1998. ISSN 1432-3567. La volumo enhavas priskribon de la enhavo de korespondaĵoj de Ostwald kaj de liaj ĉirkaŭ 40 korespondaj partneroj pri interlingvistikaj problemoj, ordigitaj laŭ personoj kaj jenajn kontribuojn: Detlev Blanke: Antaŭrimarkoj (Esperanto, germane, Ido), Ostwald, Ido und die Interlinguistik. / Fritz Wollenberg: Enkonduko – La Interlingvistika Kolokvo por Wilhelm Ostwald en Humboldt-Universitato Berlino kaj la kontribuoj kaj materialoj en ĉi-tiu kajero (Esperanto, germane, Ido), Der Briefwechsel Wilhelm Ostwalds zu interlinguistischen Problemen. / Ralf Dyck: Wilhelm Ostwald – sein Leben und seine wissenschaftlichen Leistungen. / Wolfgang Liebscher: Nomenklatur und Terminologie der Chemie unter dem Aspekt des Wirkens von Wilhelm Ostwald.
- Fritz Wollenberg: Der Briefwechsel Wilhelm Ostwalds. En: Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V. 2. Jahrgang – Heft 2/1997, p. 25–41, ISSN 1433-3910.
- Pro und contra Wilhelm Ostwald. UNIVERSITÄT LEIPZIG: Mitteilungen und Berichte für die Angehörigen der Universität Leipzig. Heft 1/98, S. 27.
- Karl Hansel / Fritz Wollenberg (eld.): Aus dem Briefwechsel Wilhelm Ostwalds zur Einführung einer 'Weltsprache. Sonderheft 6 der Schriftenreihe Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V., 1999 ISSN 1433-3910. La volumo enhavas priskribon de la enhavo de korespondaĵoj de Ostwald kaj de liaj ĉirkaŭ 40 korespondaj partneroj pri interlingvistikaj problemoj, ordigitaj laŭ datoj.
- Fritz Wollenberg: Interlingvistika Memorkolokvo por Wilhelm Ostwald en Berlin. En: Esperanto – Lingvo kaj Kulturo en Berlino, Jubilea Libro 1903–2003, Esperanto-Ligo Berlin (eld.), Mondial, New York - Berlin 2006, p. 203–215, Esperanto kun germanlingva resumo - ISBN 978-1-59569-043-2.
- Fritz Wollenberg: Ostwald, Schmidt kaj Foerster – Esperanto-Ligo Berlin konscias pri scienchistoria tradicio. En: Esperanto – Lingvo kaj Kulturo en Berlino, Jubilea Libro 1903–2003, Esperanto-Ligo Berlin (eld.), Mondial, New York - Berlin 2006, p. 203–215, Esperanto kun germanlingva resumo - ISBN 978-1-59569-043-2.
- Fritz Wollenberg: Plansprachen im Archiv der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften. En: Plansprachliche Bibliotheken und Archive – Beiträge der 17. Jahrestagung der Gesellschaft für Interlinguistik e. V., 23.–25. November 2007 in Berlin. Interlinguistische Informationen, Beiheft 15, Detlev Blanke (eld.), Berlin 2008.
- Carl G. Spilcke-Liss: Der Wirkungskreis von Wilhelm Ostwalds Leipziger Schule der physikalischen Chemie. Eld. Horst Remane, Drei Birken, Freiberg 2009 (Beiträge zur Geschichte der Pharmazie und Chemie 2).
- Albrecht Pohlmann: Von der Kunst zur Wissenschaft und zurück: Farbenlehre und Ästhetik bei Wilhelm Ostwald (1853–1932). Abstract zur Philosophischen Dissertation. Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg (Institut für Kunstgeschichte und Archäologien Europas). Halle (Saale) 2010.[51]
- Arnher Lenz, Volker Mueller (eld.): Wilhelm Ostwald: Monismus und Energie. Neu-Isenburg 2012, ISBN 978-3-933037-84-8.
- Jan-Peter Domschke, Hansgeorg Hofmann: Der Physikochemiker und Nobelpreisträger Wilhelm Ostwald (1853–1932) – Ein Lebensbild. Sonderheft 23 der Schriftenreihe Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V., 2012, ISSN 1433-3910.
- Frank Hartmann (eld.): Wilhelm Ostwald. Farbenlehre, Formenlehre. Eine kritische Rekonstruktion. Bauhaus-Universität Weimar, Forschung Visuelle Kultur, Band 4. Avinus Verlag, Hamburg 2017. ISBN 978-3-86938-090-2
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]
|
Trovu « Wilhelm Ostwald » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo» |
- Verkoj de kaj pri Wilhelm Ostwald Arkivigite je 2007-09-20 per la retarkivo Wayback Machine en la Kolekto por Planlingvoj kaj Esperantomuzeo Arkivigite je 2007-12-21 per la retarkivo Wayback Machine
Notoj kaj fontoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Wilhelm Ostwald: Volumchemische Studien über Affinität. Abhandlung zur Erlangung der Würde eines Magisters der Chemie, Laakmanns Buchdruckerei, Dorpat 1877.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Volumchemische und optisch-chemische Studien. Dissertation zur Erlangung des Grades eines Doctors der Chemie. Laakmanns Buchdruckerei, Dorpat 1878.
- ↑ Lothar Dunsch: Das Portrait: Wilhelm Ostwald. En: Chemie in unserer Zeit. 1982, 16, p. 186–196.
- ↑ Wilhelm Ostwald - Facts. Nobelprize.org. Nobel Media AB 2014. Web. 7. Oktober 2014.
- ↑ Friedrich Wilhelm Ostwald: Die wissenschaftliche Elektrochemie der Gegenwart und die technische der Zukunft. Vortrag, gehalten vor der 2. Jahresversammlung des Verbandes der Elektrotechniker Deutschlands am 8. Juni 1894 in Leipzig. En: Wilhelm Ostwald und J. H . van't Hoff (Hrsg.): Zeitschrift für Physikalische Chemie, Stöchiometrie und Verwandtschaftslehre. Band 15, Nr. 4. Wilhelm Engelmann, Leipzig 1894, S. 409–421.
- ↑ Energiequellen der Zukunft. En: Technische Rundschau, Jg. 36 (1930), Nr. 25 vom 18. Juni, S. 226; ankaŭ en: Forschen und Nutzen: Wilhelm Ostwald zur wissenschaftlichen Arbeit. Hrsg. von G. Lotz, Akademie-Verlag, Berlin 1978 (Beiträge zur Forschungstechnologie, Sonderband 1), S. 206–208; 2., erw. und überarb. Aufl. 1982, S. 276–278.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Wider das Schulelend. Ein Notruf von Dr. Wilhelm Ostwald. Akademische Verlagsgesellschaft m. b. H., Leipzig 1909. (Prelego kontraŭ lerneja mizero) online
- ↑ Wilhelm Ostwald: Die Pyramide der Wissenschaften. J. G. Cotta‘ sche Buchhandlung, Stuttgart, Berlin 1929.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Monistische Sonntagspredigten Erste Reihe. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1911.
- ↑ 1912–1915: Das monistische Jahrhundert. Zeitschrift für wissenschaftliche Weltanschauung und Weltgestaltung. ZDB-ID 516905-7.
- ↑ Edwin E. Slosson: Wilhelm Ostwald. En: Große Männer - Studien zur Biologie des Genies. Band IV: Wilhelm Ostwald - Leitlinien aus seinem Leben zu seinem 60. Geburtstage gesammelt. Akademische Verlagsgesellschaft, Leipzig 1913, p. 22.
- ↑ Archiv der AdW der UdSSR, f 474, op. 3, Nr. 755. A. W. Speranski, zitiert in: N. I. Rodnyi / Ju. I. Solowjew,: Wilhelm Ostwald. Serie: Biografien hervorragender Naturwissenschaftler, Techniker und Mediziner, Band 30. BSB, B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1977, S. 173.
- ↑ Paul Walden: Wilhelm Ostwald. Verlag von Wilhelm Engelmann, 1. Aufl., Leipzig 1904.
- ↑ Laŭ Günter Anton. L'agado di profesoro Wilhelm Ostwald por la LINGUO INTERNACIONA IDO
- ↑ Wilhelm Ostwald: Vorlesungen über Naturphilosophie. Veit & Co, Leipzig 1902, S. 37. Zitiert in: Karl Hansel / Fritz Wollenberg (eld.): Aus dem Briefwechsel Wilhelm Ostwalds zur Einführung einer 'Weltsprache. Sonderheft 6 der Schriftenreihe Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V., 1999, p. 15, ISSN 1433-3910.
- ↑ Letero de Louis Couturat al Wilhelm Ostwald de la 26-a de oktobro 1901 (franclingve). NL Ostwald n-ro. 499 en Arkivo de la Berlin-Brandenburgia Akademio de la Sciencoj. En ĉi-tiu unua letero Couturat petas Ostwald, kunlabori en la „Delegacio“. Ili korespondis ĝis 1907.
- ↑ Ulrich Becker kaj Fritz Wollenberg (eld.): Eine Sprache für die Wissenschaft. Beiträge und Materialien des Interlinguistik-Kolloquiums für Wilhelm Ostwald am 9. November 1996 an der Humboldt-Universität zu Berlin. Interlinguistische Informationen. Mitteilungsblatt der Gesellschaft für Interlinguistik e.V., Beiheft 3. Berlin 1998. ISSN 1432-3567. En ĉi-tiu volumo estas listigitaj kaj priskribitaj la korespondaĵoj de Ostwald kaj ĉirkaŭ 40 korespondpartneroj, ordigitaj laŭ personoj.
- ↑ Karl Hansel kaj Fritz Wollenberg (eld.): Aus dem Briefwechsel Wilhelm Ostwalds zur Einführung einer 'Weltsprache. Sonderheft 6 der Schriftenreihe Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V., 1999 ISSN 1433-3910. En ĉi-tiu volumo estas listigitaj kaj priskribitaj la korespondaĵoj de Ostwald kaj ĉirkaŭ 40 korespondpartneroj, ordigitaj laŭ datoj.
- ↑ Laŭ la citita artikolo de Niles Holt
- ↑ VI. Internationaler Kongreß für angewandte Chemie zu Rom vom 26. April bis 3. Mai 1906. In: Chemiker-Zeitung, N-ro. 35, S. p97–598. Raporto kun la parolado de Ostwald (germanlingve).
- ↑ Laŭ la citita artikolo de Niles Holt, piednoto 12
- ↑ Wilhelm Ostwald: Die internationale Hilfssprache und das Esperanto. Möller & Borel, Berlin 1906.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Die Forderung des Tages. Akademische Verlagsgesellschaft m. b. H., Leipzig 1910, S. 436–511. La paroladoj kaj artikoloj pri la monda helplingvo 1903–1907 estas komentitaj kaj kompletigitaj per piednotoj kaj postvorto el 1910.
- ↑ En letero al Charles Norton, 30-a de dec. 1906. 'I have given up my professorship and all my official duties and am living as a free lance, spending the better part of my time and energy for the propagation of the idea of the international auxiliary languages.' William James Papers, Houghton Library, Harvard University. Citita laŭ Holt, Niles R., Wilhelm Ostwald's ‘The Bridge’, British Journal for the History of Science, vol. 10, Part 2, no. 35, July 1977, pp. 146-150., piednoto 12.
- ↑ Laŭ la citita artikolo de Günter Anton
- ↑ Ivo Lapenna, Ulrich Lins, Tazio Carlevaro: Esperanto en perspektivo. Rotterdam 1974, p. 423. Estas menciataj la esplorrezultoj, publikigitaj de Ric Berger en 1937.
- ↑ Detlev Blanke: Ostwald, Ido und die Interlinguistik. In: Ulrich Becker/Fritz Wollenberg: Eine Sprache für die Wissenschaft. Beiträge und Materialien des Interlinguistik-Kolloquiums für Wilhelm Ostwald am 9. November 1996 an der Humboldt-Universität zu Berlin. Interlinguistische Informationen. Mitteilungsblatt der Gesellschaft für Interlinguistik e.V., Beiheft 3. Berlin 1998, p. 24 und 27, ISSN 1432-3567.
- ↑ Fritz Wollenberg: Der Briefwechsel Wilhelm Ostwalds. En: Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V. 2. Jahrgang – Heft 2/1997, p. 25–41, ISSN 1433-3910.
- ↑ Louis Couturat, Otto Jespersen, Richard Lorenz, Wilhelm Ostwald, Leopold Pfaundler: Weltsprache und Wissenschaft. Gedanken über die Einführung der Internationalen Hilfssprache in die Wissenschaft. Verlag von Gustav Fischer, Jena 1909.
- ↑ Alfred Schlohmann: Ilustrita Teknikal vortolibri in sis lingui Germana-Angla-Franca-Rusa-Italiana-Hispana. Tomo I. Mashin Elementi. Ordinara Utensili. Tradukita en Ido da A. Wormser. Oldenbourg, München/Berlin 1910, Antaŭvorto de Ostwald, p. III-IV.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Chemische Weltliteratur. In: Zeitschrift für Physikalische Chemie, Stöchiometrie und Verwandtschaftslehre, 76, Nr. 1/1931, p.1–20.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Saluti ad progreso. La mondolinguo: un necesajo. In: Progreso VIII, Nr. 81 (1) 1931, p. 1–4).
- ↑ René de Saussure (= Antido): La logika bazo de vortfarado en Esperanto. Propono al la Akademio Esperantista okaze de la Sesa Universala Kongreso de Esperanto en Washington 1910, Universala Esperantista Librejo, Genf 1910.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Weltdeutsch. In: Monistische Sontagspredigten Nr. 36 (1915), p. 545–558.
- ↑ Archiv der BBAW
- ↑ Fritz Wollenberg: Plansprachen im Archiv der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften. In: Plansprachliche Bibliotheken und Archive – Beiträge der 17. Jahrestagung der Gesellschaft für Interlinguistik e. V., 23.–25. November 2007 in Berlin. Interlinguistische Informationen, Beiheft 15, Detlev Blanke (Hrsg.), Berlin 2008, p. 45–56.
- ↑ Hans-Günther Körber: Aus dem wissenschaftlichen Briefwechsel Wilhelm Ostwalds. II. Teil, Akademieververlag, Berlin 1969.
- ↑ Beate Bahnert: Der Gigant auf dem Berg. En: Leipziger Blätter, Heft 14, Frühjahr 1989, Rat des Bezirkes Leipzig, Abteilung Kultur (Hrsg.), S. 40–46. Beate Bahnert estis scienca kunlaborantino en la Wilhelm-Ostwald-Arkivo Großbothen.
- ↑ Ulf Messow und Ulrike Köckritz: Dokumentation und Bemerkungen zur Wilhelm-Ostwald-Gedenkstätte zu Großbothen.
- ↑ Schriftenreihe Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft e.V. Mitteilungen
- ↑ Ulf Messow und Ulrike Köckritz: Dokumentation und Bemerkungen zur Wilhelm-Ostwald-Gedenkstätte zu Großbothen
- ↑ Pro und contra Wilhelm Ostwald. UNIVERSITÄT LEIPZIG: Mitteilungen und Berichte für die Angehörigen der Universität Leipzig. Heft 1/98, S. 27.
- ↑ Wilhelm-Ostwald-Straße. En: Straßennamenlexikon des Luisenstädtischen Bildungsvereins (ĉe Kaupert)
- ↑ Wilhelm-Ostwald-Medaille – Sächsische Akademie der Wissenschaften. En: saw-leipzig.de.
- ↑ Ulrich Pofah: Dr. Ing. Karl Hansel. En: Mitteilungen der Wilhelm-Ostwald-Gesellschaft zu Großbothen e.V., 11-a jarkolekto 2006, kajero 2, p. 52, ISSN 1433-3910.
- ↑ Ulrich Becker/Fritz Wollenberg: Eine Sprache für die Wissenschaft. Beiträge und Materialien des Interlinguistik-Kolloquiums für Wilhelm Ostwald am 9. November 1996 an der Humboldt-Universität zu Berlin. Interlinguistische Informationen. Mitteilungsblatt der Gesellschaft für Interlinguistik e.V., Beiheft 3. Berlin 1998. ISSN 1432-3567.
- ↑ Wilhelm Ostwald: Die internationale Hilfssprache und das Esperanto. Möller & Borel, Berlin 1906.
- ↑ Fritz Wollenberg: Interlingvistika Memorkolokvo por Wilhelm Ostwald en Berlin. En: Esperanto – Lingvo kaj Kulturo en Berlino, Jubilea Libro 1903–2003, Esperanto-Ligo Berlin (eld.), Mondial, Novjorko - Berlino 2006, p. 203–215, Esperanto kaj resumo germanlingva - ISBN 978-1-59569-043-2.
- ↑ Wilhelm-Ostwald-Simpozio 2004 Programm Arkivigite je 2020-07-03 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Lothar Dunsch (eld.): Ein Fundament zum Gebäude der Wissenschaften. Akademische Verlagsgesellschaft, 1989 (pri historio de la libroserio).
- ↑ Digitale Bibliothek Uni Halle
| ||||||||||||