Cianoakrilato
| Cianoakrilato | |
 | |
 | |
 | |
 | |
Cianoakrilatoj estas familio de fortaj rapid-agaj gluaĵoj kun industriaj, medicinaj, kaj hejmaj uzoj. Ili estas derivitaj de etila cianoakrilato kaj kunrilataj esteroj. La cianoakrilata grupo en la monomero rapide polimeriĝas en ĉeesto de akvo por formi longajn, fortajn ĉenojn. Ili havas iom da negrava tokseco.
Specifaj cianoakrilatoj inkludas metilan cianoakrilaton (MCA), etilan cianoakrilaton (ECA, ofte venditan sub fabrikmarkoj kiel ekzemple "Super Glue" kaj "Krazy Glue", aŭ Toagosei), n-butilan cianoakrilaton (n-BCA), oktilan cianoakrilato, kaj 2-Oktila cianoakrilato (uzataj en medicinaj, veterinaraj kaj sukurprogramoj). Oktila cianoakrilato estis disvolvigita por trakti tokseco-zorgojn kaj por redukti haŭtiriton kaj alergian respondon. Cianoakrilataj gluaĵoj foje estas vaste konataj kiel tujaj gluoj, potencaj gluoj aŭ supergluoj. La mallongigo "CA" estas ofte uzata por industriaj gradaj cianoakrilatoj.
Historio de la supergluaĵoj
[redakti | redakti fonton]Supergluo[1] estas nekredeble utila invento, kiu ebligas al ni ripari ĉiajn objektojn. Tamen ĝi preskaŭ ne estis inventita! Jen rapida rigardo al la rakonto de supergluo, kaj, pli grave, la kemio kiu permesas al ĝi fari sian laboron.
Supergluo estis komence malkovrita hazarde. D-ro Harry Coover, esploristo ĉe Kodak-laboratorioj, provis evoluigi pli travideblajn plastaĵojn por uzo kiel celiloj dum la Dua Mondmilito kiam li trovis cianoakrilatojn, la klason de kemiaĵoj uzataj en la supergluo. Tamen, pro ilia emo algluiĝi al absolute io ajn, ili estis forĵetitaj kiel senutilaj.
La rakonto de la supergluo povus finiĝi tie, sed Coover ankaŭ estis implikita en la reeltrovo de cianoakrilatoj poste pluraj jaroj. Ĉi-foje, tio okazis dum esplorado, en la fruaj 1950-aj jaroj, pri flamrezistaj polimeroj por uzo en ĵetkanopoj. Esplorstudanto laboranta sub Coover sintezis etilan cianoakrilaton, kaj, provante mezuri la refraktan indicon de la kunmetaĵo, li hazarde kungluis du vitroprismojn. Ĉi-foje, Coover realigis la potencialon de la cianoakrilatoj, kaj ili estis poste evoluigitaj en super-gluan gluon kiu fariĝis komerce havebla en 1958.
Do, kiel la cianoakrilatoj donas al supergluo sian gluecon? Simple dirite, ĉi tiuj kunmetaĵoj povas reakcii kun malgrandaj kvantoj de akvo - eĉ la kvanto de akvo ĉeestanta kiel akvovaporo en la aero sufiĉas por komenci la reakcion. La reakcio inter cianoakrilato kaj akvo produktas mezan jonon kiu povas daŭre reakcii kun pli da cianoakrilataj molekuloj, eventuale kreante longan ĉenon tie kie ili ĉiuj kunligiĝas formante la polimeron. Ĉi tio diferencas de multaj aliaj gluoj, kiuj formas ligon ĉar la solvanto en kiun ili estas portataj vaporiĝas.
La reakcio kun akvo ankaŭ estas la kialo, ke ricevi supergluon sur vian haŭton povas facile fini malbone. Ĉar via haŭto enhavas humidecon, ĝi ankaŭ povas ekigi la polimerigan reakcion. Estas tre bona kialo, kial supergluaj pakoj avertas vin, ke vi ne portu ĝin ie proksima al viaj okuloj aŭ buŝo!
La polimeraj supergluaj formoj estas tre fortaj, igante la gluon tre malfacile disŝirebla post kiam ĝi fiksiĝis. Intermolekulaj fortoj (tiel kiel la fortoj de Van der Waals) inter la gluo kaj la surfacoj, kiujn vi provas kungluiĝi, helpas teni ĝin en loko. Mekanika ligado ankaŭ ludas rolon: la gluo povas tralikiĝi en malgrandajn fendojn kaj porojn sur la surfacoj kungluitaj, kaj kiam ĝi solidiĝas ankaŭ ĉi tio fariĝas tre malfacile disiĝi.
Verdire, ni ankoraŭ ne konas ĉiujn detalojn kiam temas pri kompreni kiel gluoj algluas surfacojn kune; kvankam ni havas ĝeneralan ideon pri la fortoj implikitaj, la naturo de ĉi tiuj fortoj por apartaj gluoj ankoraŭ ne estas plene komprenita.
Verdire, la cianoakrilatoj havas pli da uzoj ol nur en supergluo. Kelkaj el ili ankaŭ povas esti uzataj por helpi alglui kune vundojn, precipe en batalsituacioj kie provizoraj solvoj por disŝiraĵoj ĝis kudreroj povas esti enmetitaj. Malsamaj membroj de la kunmetaĵo-klaso kiuj estas malpli iritaj al la haŭto estas uzataj por tio, kiel ekzemple la 2-oktila cianoakrilato. Cianoakrilatoj ankaŭ povas esti uzataj en dentokuracado, por krei iujn specojn de plenigaĵoj.
Listo de cianoakrilatoj
[redakti | redakti fonton]Fizika tabelo de la supergluaĵoj
|
| Kemia Nomo | CAS-numero | Formulo | Denseco g/ml |
Fandopunkto °C |
Bolpunkto °C |
Ekflama temperaturo °C |
Refrakta indico |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
6701-15-1 |
C9H13NO2 |
0,998 |
17 |
251,1 |
110,9 |
1.4500
| |
... |
C9H13NO2 |
0,978 |
17 |
246,1 |
108,7 |
1.4500
| |
19475-26-4 |
C9H13NO2 |
0,998 |
17 |
244 |
107 |
1.4440
| |
... |
C9H13NO2 |
0,985 |
17 |
243,2 |
106,9 |
1.4507
| |
... |
C8H11NO2 |
1,12 |
-25 |
231,5 |
83,5 |
1.4425
| |
1069-55-2 |
C8H11NO2 |
0,998 |
-25 |
225 |
93 |
1.4425
| |
... |
C8H11NO2 |
1,07 |
-25 |
226,9 |
81,7 |
1.4587
| |
21982-43-4 |
C8H11NO2 |
1,065 |
-25 |
260,8 |
111 |
1.4300
| |
27816-23-5 |
C7H9NO3 |
1,12 |
-25 |
238,2 |
85,8 |
1.4350
| |
133978-15-1 |
C12H19NO2 |
1,023 |
41,5 |
297,6 |
137,2 |
1.4350
| |
7324-02-9 |
C7H7NO2 |
1,047 |
-20,9 |
219,3 |
92,9 |
1.4540
| |
6606-65-1 |
C8H11NO2 |
1,005 |
-25 |
232 |
83,4 |
1.4425
| |
3578-07-2 |
C14H23NO2 |
0,944 |
50,2 |
335,7 |
158,7 |
1.4540
| |
... |
C14H23NO2 |
0,927 |
49,7 |
332,5 |
155,2 |
1.4567
| |
7085-85-0 |
C6H7NO2 |
1,048 |
-22 |
195,1 |
79,2 |
1.4340
| |
87163102 |
C12H19NO2 |
1,038 |
41,5 |
335,7 |
139,9 |
1.4300
| |
3578-06-1 |
C10H15NO2 |
0,977 |
38,3 |
268,9 |
121 |
1.4480
| |
107811-80-3 |
C10H15NO2 |
0,957 |
38,3 |
263,5 |
118,6 |
1.4480
| |
6701-16-2 |
C11H17NO2 |
0,928 |
43,2 |
255,4 |
114,9 |
1.4480
| |
... |
C11H17NO2 |
0,974 |
41,5 |
268,2 |
120,7 |
1.4480
| |
10586-17-1 |
C7H9NO2 |
1,099 |
-21,9 |
208,3 |
88,2 |
1.4370
| |
137-05-3 |
C5H5NO2 |
1,08 |
-40 |
174,5 |
67,6 |
1.4280
| |
... |
C9H13NO2 |
0,978 |
17 |
240,8 |
105,8 |
1.4589
| |
... |
C13H21NO2 |
0,8968 |
47,7 |
318,9 |
150,7 |
1.4350
| |
... |
C13H21NO2 |
0,874 |
46,5 |
310,9 |
146,9 |
1.4350
| |
6701-17-3 |
C12H19NO2 |
1,071 |
41,5 |
352,5 |
146,9 |
1.4520
| |
6606-66-2 |
C7H9NO2 |
1,154 |
-23,1 |
222,9 |
94,4 |
1.4390
|