Johannes Engel
| Johannes Angelus (1463-1512) | ||
|---|---|---|
.png) "Traktado pri la pesto", verko publikigita en 1518.
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 3-an de februaro 1463[1][2] en Aichach, Germanio | |
| Morto | 29-an de septembro 1512 en Vieno, Aŭstrio | |
| Lingvoj | latina vd | |
| Ŝtataneco | Germanio  vd
| |
| Alma mater | Universitato de Vieno Universitato de Ingolstadt | |
| Profesio | ||
| Okupo | astronomo universitata instruisto kuracisto astrologo vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Johannes Engel estis germana kuracisto, astronomo, astrologo kaj profesoro pri Fiziko kaj matematiko en la Universitato de Ingolstadt. Johannes Engel estis filo de la ŝuisto Konrad kaj lia edzino Elisabeth Engel el Aichach.
Vivo kaj laboro
[redakti | redakti fonton]En 1468 Johannes Engel komencis siajn studojn ĉe la Universitato de Vieno. Post fino de sia abiturienteco en 1471, li moviĝis al la Universitato de Ingolstadt, kiu estis lastatempe fondita en 1472. En 1474 li ricevis magistradon kaj ekde 1476 li estis docento pri fiziko. En 1479 li komencis studi medicinon, kiun li kompletigis per doktoriĝo.
Inter 1489 kaj 1491, Engel estis korektisto en la oficejo de sia amiko, la presisto kaj eldonisto Erhard Ratdolt (1442–1528), en Aŭgsburgo. Li publikigis efemeridojn de la ĉielaj korpoj bazitaj sur la tabeloj de Regiomontanus. Lia eldono pri la astrologiaj verkoj de la persa astronomo Abu Ma'schar estas konata, precipe "De magnis coniunctionibus", kiun Johano Keplero uzis por egaligi la Stelon de Betleĥemo kun la triobla konjunkcio de Jupitero kaj Saturno en 7 a.K. Chr.
En 1492, Engel estis nomumita kiel la unua profesoro ordinarius pri matematiko kaj astronomio ĉe la Universitato de Ingolstadt kun regula salajro, kvankam li ne havis doktorecon. En 1498 li praktikis kiel kuracisto en Krems an der Donau. Post 1500 li vivis kiel kuracisto en Vieno.
Engel regule skribis astrologiajn tabelojn, precipe por medicinaj aplikoj (kiel ekzemple la tempo por la sangumado) kaj prognozoj pri politikaj okazaĵoj kaj la klimato. Tiutempe tiaj kalkuloj baziĝis sur la Alfonsaj tabeloj de la 13-a jarcento, kiujn Regiomontanus kaj Johano Stoflero (1452-1531) ankaŭ uzis.
En Vieno, Engel aliĝis al grupo da astronomoj gviditaj fare de Andreas Stiborius (1464-1515), kiu faris astronomiajn observaĵojn ekde la turo de la Duka Kolegio por kontroli la precizecon de la paneloj. Ili trovis deviojn de 1° ĝis 3° inter la observitaj kaj kalkulitaj planedaj lokoj (ekz. la vaste uzataj efemeridoj de Stöffler/Pflaum de 1499), precipe por Marso.
Georg von Peuerbach (1423-1461) jam estis rimarkinta tion kaj komencis labori pri korektoj por la Alfonsaj tabeloj, kiujn li ne povis kompletigi pro sia frua morto. Engel rekomencis la laboron kaj publikigis korektitajn almanakojn por la jaroj 1510 kaj 1512. Pro sia morto en 1512, li ne plu povis produkti la anoncitan klarigon de la proceduro.
Ebla influo sur Koperniko
[redakti | redakti fonton]Laŭ la biografio de Nikolao Koperniko fare de Pierre Gassendi de 1654, Engel estis konscia pri sia "Commentariolus", verkita ĉirkaŭ 1509, kaj estis unu el la unuaj sekvantoj de sia mondkoncepto.
En la "Commentariolus", Koperniko utiligas heliocentran planedan modelon kiu estas matematike ekvivalenta al la geocentra modelo de Ibn ash-Shatir (1304-1375), siria astronomo ĉe la Umajada Moskeo en Damasko. Owen Gingerich (1930-2023) suspektas ke Koperniko povis lerni pri tio per la "Almanache novu[m] atq[ue] correctu[m]" kiun Engels konis. Jerzy Dobrzycki (1927-2004) kaj Richard Lynn Kremer analizis plejparte la iatromatematikajn kalendarojn kaj prognozojn de Engel kaj trovis ke ĉiuj verkoj produktitaj antaŭ 1510 estis bazitaj sur la tradiciaj Alfonsaj Tabeloj.
En la almanakoj de la jaroj 1510 kaj 1512 li uzas korektojn kiuj reiras al la verkoj de Georg von Peuerbach kiuj ne pluvivis. Tiuj korektoj povas esti bazitaj sur matematikaj teknikoj uzitaj fare de la islamaj astronomoj en la Maragha tradicio (Nasir ad-Din at-Tusi, Mu'ayyad al-Din al-Urdi, Ibn al-Ŝatir), kvankam estas neklare kiel Peurbach eksciis pri ili.[3]
Verkaro
[redakti | redakti fonton]- Ephemerides, 1474
- Astrolabium planum, in tabulis ascendens, Aŭgsburgo, 1488
- Albumazaris de magnis conjunctionibus, 1489
- De magnis coniunctionibus, Albumasar, 1489
- Almanach auf das Jahr 1490, 1490
- Tractat de nativitatibus, Venecio, 1494
- Astrolabium planum cum aequationibus domorum coeli, 1494
- Ad eccezione dell'Astrolabium di Johann Engel, 9-an de julio 1494
- Almanach novu[m] atq[ue] correctu[m] per Joannem angelu[m] artiu[m] et medicine doctore[m] peritissimu[m] ex p[ro]prijs tabulis calculatum super Anno domini. 1510 (kaj 1512), Vieno, 1512
- Astrolabij quo primi mobilis motus deprehenduntur canones, Venetijs, in officina Petri Liechtenstein, 1512
- Tractat von der Pestilentz, 1518
- Disputatio Historico-Philosophica De Somnambulis, 1677
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Albumasar (787-886)
- Johannes Regiomontanus(1436-1476)
- Johannes Petrus Arrivabenus, (1439-1504) itala humanisto kaj episkopo de Urbino
- Erhard Ratdolt (1442–1528) germana presisto kaj tipografo
- Johann Emerich (1447-1494)[4] germana eldonisto
- Lucantonio Giunti (1457-03.04.1538) itala biblia tradukisto kaj libristo
- Johano Keplero (1571-1630)
- Sebastian Seemiller (1752-1798) germana bibliotekisto kaj katolika teologo
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Libraries Australia
- ↑ Bibliothèque Nationale de France
- ↑ Traduko surbaze de la samnoma germana Vikipedio.
- ↑ Dizionario Biografico degli Italiani
- Naskiĝintoj en 1463
- Mortintoj en 1512
- Naskiĝintoj en la 15-a jarcento
- Mortintoj en la 16-a jarcento
- Germanaj kuracistoj
- Germanaj astronomoj
- Germanaj astrologoj
- Germanaj fizikistoj
- Germanaj matematikistoj
- Latinlingvaj verkistoj
- Universitato de Vieno
- Universitato de Ingolstadt
- Kuracistoj de la 16-a jarcento
- Homoj de la 15-a jarcento
- Homoj de la 16-a jarcento