Niccolò Falcucci
| Nicolaus Florentinus (1350-1412) | ||
|---|---|---|
 Gravuraĵo de
| ||
| Persona informo | ||
| Naskiĝo | 1350 en Borgo San Lorenzo, Italio | |
| Morto | 15-an de novembro 1412 en Florenco, Italio | |
| Lingvoj | itala • latina vd | |
| Alma mater | Universitato de Florenco | |
| Profesio | ||
| Okupo | kuracisto  vd
| |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
Niccolò Falcucci estis itala renoma kuracisto, kiu instruis filozofion kaj medicinon kaj akiris renomon el siaj samtempuloj. Tamen pli ol lia medicina praktiko, lia famo ŝuldiĝas al liaj verkoj, kiu dum pli ol dudek jaroj estis deviga referenco por la medicinaj studentoj.
Biografio
[redakti | redakti fonton]Li naskiĝis en Borgo San Lorenzo, proksime de Florenco, kvankam li ofte prezentiĝas priskribita kiel "florentinus" kaj en la titoloj de siaj verkoj kaj fare de historiistoj kiuj memoras lin. La preciza dato de lia naskiĝo estas nekonata, sed ĝi ŝajnas esti en la unua duono de la 14-a jarcento. Lia nomo estas notita en la "balotado por la oficejo de la Prioreco" en la jaro 1391, kune kun tiu de du el liaj filoj, kaj tio igis la anoniman verkinton de la "Laŭdoj al gloraj toskanaj viroj" formuli la hipotezon ke li estis naskita ĉirkaŭ la mezjarcento; neakceptebla hipotezo, ĉar jam en 1353, kiel pruvas alia dokumento, Falkuĉi estis registrita en la profesio de kuracistoj kaj apotekistoj.[1]
La aŭtoro de la "Laŭdoj" ankaŭ transdonas informojn pri lia familio, akirinte ilin el nespecifitaj "Manskribitaj familiaj memuaroj" kiujn li konsultis: lia patro nomiĝis Francesco di Gialdo, kaj apartenis al familio devena de Mugello, eble parenca al tiu de la familio Ubaldini; lia patrino estis nomita Margherita kaj estis filino de Giotto di Piero.
.png)
Tamen ni scias nenion pri la infanaĝo kaj adoleskeco de Falkuĉi. Same nekonata estas la loko, kie li finis siajn studojn pri medicino kaj filozofio. Oni kredas, ke li ĉeestis la Bolonjan Studion, sed ni ne havas certajn informojn pri la afero, nek scias, kiuj estis liaj instruistoj. Kelkaj historiistoj memoras pri fama kuracisto de lia tempo, la florentinon Tommaso Del Garbo (1305-1370), ofte cititan de Falkuĉi kun granda respekto. Laŭ la atesto de la anonima aŭtoro de kodekso konservita en la Nacia Biblioteko de Florenco, la glora kuracisto sin turnis al Falcucci por kuraciĝi, vokante lin al Pizo, sed oni ne scias precize kiam.
Ekde 1353, kiam li estis registrita en la arto de kuracistoj kaj apotekistoj, Falkuĉi verŝajne komencis praktiki sian agadon kiel praktika kuracisto. Estas neverŝajne, ke Falkuĉi ankaŭ praktikis instruajn aktivecojn, kvankam en la surskribo sur lia tombo li estas difinita kiel "philosophiae ac medicinac lector". Michele Poccianti (1536-1576) deklaras ke li instruis en multaj universitatoj kun bonegaj salajroj, sed dokumenta konfirmo mankas.
Falkuĉi preskaŭ ĉiam vivis en Florenco, konsiderata de siaj samtempuloj kiel florentina civitano en ĉiuj rilatoj kaj memorita de nuntempaj historiistoj inter tiuj kiuj donis pli grandan prestiĝon al la urbo. La apogeo de lia famo estis verŝajne ĉirkaŭ la 1380-aj kaj 1390-aj jardekoj. Matteo Palmieri (1406-1475) memoras lin en sia Liber de temporibus (1450), en referenco al la jaro 1387, kiel kuracisto "eximii nominis" kaj "doctissimus", dum Cristoforo Landino, en la antaŭparolo al sia komentaĵo pri Danto, lokas lin apud Paolo dal Pozzo Toscanelli kaj Leon Battista Alberti inter tiuj, kiuj plej igis la urbon glora.
En ĉi tiuj samaj jaroj ŝajnas ke Falkuĉi ankaŭ okupis postenojn de politika-administracia naturo: en la lastaj kvar monatoj de 1378 li estis konsulo pri la arto de kuracistoj kaj apotekistoj kaj laŭ tio, kion oni diras en la "Manuskripto pri Memuaroj de la Familio", uzita fare de la verkinto de la menciita "Laŭdoj", en 1391 "li estis priskribita kiel la Majoro por la ĝuo de la Prioreco". La sama fonto disponigas la nomon de lia edzino, Niccolosa, kaj du el liaj filoj, Matteo kaj Luca, el kiu devenas la branĉon "Falkuĉi di Santa Reparata"; tria filo, nomita Giovanni, estis "balotita" en 1411, dum kvar filinoj estas memoritaj kiel ĉiuj edziniĝintaj.
La 15-an de novembro 1412 Falkuĉi diktis sian testamenton. Li mortis verŝajne en la sama jaro, kiel ankaŭ raportas la surskribo de la 17-a jarcento metita sur la tombon situantan en la preĝejo de Sankta Maria del Fiore, en Florenco, dum Matteo Palmieri, en la jam menciita verko, diras, ke li mortis en la jaro 1411, simile datita ankaŭ raportita de Sozomeno da Pistoia (1387-1458) kaj reprenita de Lorenzo Mehus (1630-1691).
Pli ol al la praktikado de la medicina profesio, la famo de Falkuĉi estas ligita al liaj verkoj, aŭ pli ĝuste, al verko, la "Sermones medicinales" kiuj, laŭ tio, kion asertas multnombraj historiistoj, estis dum kelkaj jardekoj deviga referenco por studentoj de medicino, manlibro kaj resumo de la medicina scienco de la tempo.
Pro ilia graveco, la "Sermones aŭ Predikoj" estis difinitaj kiel "la nura gvidlibro por iu ajn kiu intencas praktiki medicinon kun saĝeco" kaj Mattia Palmieri, samtempulo de Falkuĉi, difinis ĝin kiel "eximii nominis medicus". Per ĉi-verko, ŝajnas, ke la studentoj volonte flankenlasas la skribaĵojn de Galeno kaj Aviceno.
La potenca traktado, raportita en preskaŭ ĉiuj bibliotekoj de la periodo kiuj pluvivis, konsistas el sep "Sermones medicinales" kaj, post esti havinta rimarkindan cirkuladon en manuskripto, ĝi jam estis presita tri fojojn en la lastaj dudek jaroj de la jarcento: en Pavio inter 1481 kaj 1484 "per Damianum de comphaloneriis de binascho", koste de profesoro pri medicino, majstro Giovanni Antonio Pilacorte (1455-1531), kiel ni legas en la eksplicitaj rimarkoj de kelkaj el la Predikoj; jardekon poste en Venecio en 1491 per la tipoj de Bernardino de Tridino da Monferrato kaj denove en 1500 sur la sama loko. Ĝis la mezo de la 16-a jarcento ekzistis multaj aliaj eldonoj, kelkaj nur partaj.
En la Proemium eldono[2], la verkinto klarigas la neceson kaj originon de la medicino prenante kiel bazo la biblian rakonton pri kreado. Falkuĉi ripetas la koncepton pri la supereco de la homa estulo super ĉiuj aliaj estaĵoj kiel harmonia kaj nobla sintezo de la materia principo (korpo) kaj spirita principo (animo), el kiuj la sennombraj potencoj kaj "virtoj", kiuj ili manifestiĝas ekstere tra la korpo.
Origine dotita per destino de senmorteco kaj "nepasebleco", pro malobeo al la dia leĝo, la homo estus perdinta ĉi tiujn prerogativojn, fariĝante malforta en korpo kaj labila (malstabila) en animo. Por la aŭtoro, ĉi tiu falinta viro estas ĝuste la ĉefa objekto de medicino. Aludante tiam al la celoj de sia laboro, Falkuĉi klarigas, ke li skribis ĝin pelita de la "congestio magna librorum"[3] de la medicino, kiu trudis "dicta auctorum in unum redigere volumen"[4] kaj elektante inter la multaj ekzistantaj klarigoj "verissimorum expositorum",[5] ĉar nur tiuj povus aperigi la "auctorum veritas".[6]
Do, unuflanke temis pri donado de substanco al objektiva bezono de klareco kaj ordo reakiri ene de tradicio, kiu nun fariĝis senkritika kaj konfuza amasiĝo de doktrinoj; aliflanke oni celis kontentigi la subjektivan bezonon forigi "obtusionem ab intellectu"[7] kaj posedi, unufoje atinginte la maljunecon, "memoriam certam"[8] pri sia arto.
Falkuĉi ne intencas sekvi originalajn vojojn aŭ prezenti personajn interpretojn, sed sin metas en la vicon de la grandaj majstroj de la pasinteco, kies instruado celas nur kolekti laŭ certa ordo, por proponi "tota medicinalis scientia tam partis theorice quam pratice"[9], kondiĉe ke por li teorio kaj praktiko estis proksime ligitaj. Lia verko estas do prezentita kiel impona kolekto de medicinaj tekstoj, plejparte de Aviceno, grupigitaj ĉirkaŭ certaj temoj, sed reeksponitaj de la aŭtoro per siaj propraj vortoj kaj laŭ sia propra organiza plano.
La lernobjekto estis distribuita, laŭ la skolastika metodo, en "tractatus, distinctiones, capitula".[10] La unua libro el la "Sermones medicinales" traktas ĝenerale la objekton de medicino, kaj estas dividita en du disertaĵojn rilatajn respektive al la konstitucio de la homa korpo kaj ĝia konservado. En la unua traktado estas traktataj ĝeneralaj temoj: la funkciado de la korpo, ĝia natura aŭ kutima origino, la mankoj atribueblaj al la naturo en la plenumado de tiuj funkcioj kaj la arto, kaj la medicino mem, vokita por kompensi ilin.
Ĉi tie la aŭtoro profitas la okazon por laŭdi ĝin, klarigante la signifon de la nomo, montrante ĝian aliĝon al la koncepto de "scienco" komprenata ĝuste kiel kono de "kaŭzoj", la digno kaj ekscelenco kompare kun aliaj fakoj, metita de li sur la supereco de ĝia objekto, kaj el la vidpunkto de efika kaŭzeco kaj formala kaj fina kaŭzeco. Fine, li retrakuras sian historion kaj fundamentajn stadiojn de la evoluo.
Finante sian enkondukan paroladon, Falkuĉi ne lasas pritrakti la problemon pri la metodo, kaj donas ekvidon de sia inklino al la sinteno de la tiel nomataj "logikaj" aŭ "raciaj", kompare kun tiu de "metodaj" kuracistoj, kiuj malestimas la aparta, kaj de la "empiriistoj", kiuj ignoras la universalon, indikante kiel ĝustan nur la interan vojon, kiu konsideras la apartan, sed ne perdas la vidon de la universalo.
Li eĉ ne forgesas la etikan problemon, tiel gravan por la kuracisto, nete indikante la devojn de la kuracisto al si mem, al aliaj homoj kaj al Dio. En la dua traktado estas starigitaj kelkaj fundamentaj konceptoj pri la medicina teorio: la konceptoj pri sanzorgo kaj malsano, iliaj diversaj specioj, "efikaj", "materiaj" kaj "finaj" kaŭzoj. La dua el la Predikoj traktas "de universali curationemorbidum et de dispositionibus febrium et eorum quae ad noticiam febrium subsequuntur".[11]
Parolante pri "krizo" kaj "kritikaj tagoj", la aŭtoro tuŝas astrologiajn problemojn kaj deklaras sian profundan kredon, dividitan de ĉiuj siatempaj kuracistoj, pri la influo de la steloj sur la "humoroj" de la korpo kaj la bezono de bona kuracisto koni astrologion. La tria prediko traktas "de dispositionibus membrorum animatorum"[12]; la kvara traktas "de dispositionibus membrorum spiritualium"[13]; la kvina "de dispositionibus membrorum nutrimenti"[14]; la sesa "de dispositionibus membrorum generationis"[15]; la sepa estas dediĉita al anatomio kaj kirurgio.
En la mallonga resumo de la enhavo de la diversaj "Sermones medicinales" inkluditaj en la eldono Proemium, en la Venecia eldono de 1491 en 4 volumoj konsultitaj de ni, estas menciita oka prediko "de medicinis simplicibus et composites"[16], kiu fakte ne aperas en ĉi tiu nek, ŝajnas, en iu alia eldono de la verko; en ĉi tiu sama resumo estas ankaŭ indikita la preciza korespondado de la individuaj predikoj kun preskribaĵoj en la Kanono de Aviceno.
Aldone al la "Sermones medicinales", novaĵo alvenis de aliaj verkoj atribuitaj al li, kiuj ŝajne restas en manuskripto, sed kiuj estas pli verŝajne partoj aŭ sekcioj prenitaj el la Sermones mem. Tio estas la kazo de la "Tractatus de peste, seu febre pestilentiali, ac de venenis", enhavita en kodekso de la Vatikana Apostola Biblioteko, kie "Receptae et Consilia medica" fare de Gentile da Foligno kaj Marsilio di Santa Sofia (1338-1405), kiu estas en du partoj, kiu traktas unue la peston kaj tiam venenojn. Ĝi ŝajnas esti havinta certan cirkuladon ĉar ĝi aperas citita en "De animalibus" kaj "De serpentibus" de la majstro Domenico Aretino.
Kelkaj historiistoj (ekz. August Hirsch (1817-1894)[17]) ankaŭ atribuas al Falkuĉi la kompilaĵon de "Commentum Nicoli super Aphorismos Hippocratis", presita en Bolonjo, en 1522, fare de Johann Baptist Theodosius, sed ĝi estas verŝajne kompendio de liaj skribaĵoj. La sama validas por "De venenis" kiu sekvas lian nomon. La Antidotario ankaŭ estis atribuita al Falkuĉi. "Tractatus qui vocatur quid pro quo", homonima verko, presita trifoje en la dekkvina jarcento, disponigas regulojn por administrado de medikamentoj kaj ŝajnas esti refarado de la verko el la araba kuracisto Meshue, atribuita de historiistoj al la kuracisto de la Salerna lernejo, Niccolò Preposito el Salerno.
Verkaro
[redakti | redakti fonton]- Sermones medicinales (De febribus ; De membris capitis ; De membris spiritualibus ; De membris naturalibus ; De membris generationis ; De membris exterioribus), 1490
- Sermo quartus de me[m]bris spritualibus, Venecio, 1515
- Sermonum liber scientie Medicine Nicolai Florentini, 1515
- Commentum Nicoli super Aphorismos Hippocratis, 1522
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Dizionario Biografico degli Italiani
- ↑ Publikigita en Venecio, en 1491.
- ↑ Granda amaso da libroj
- ↑ Kompilado pri la deklaroj de la aŭtoroj en unu volumo.
- ↑ de la plej veraj elmontrantoj.
- ↑ la veron de la aŭtoroj.
- ↑ la malklareco de la intelekto.
- ↑ La klara rememoro.
- ↑ La tuta scienco de la medicino, kaj teorie kaj praktike.
- ↑ Traktadoj, distingoj, ĉapitroj.
- ↑ Pri la universala traktado de la malsanuloj, kaj pri la dispozicioj de febroj, kaj de tiuj kiuj sekvas la avizon de febroj.
- ↑ Pri la dispozicioj de la membroj de la animo.
- ↑ Pri la dispozicioj de la spiritaj membroj.
- ↑ Pri la dispozicioj de la membroj de la nutrado.
- ↑ Pri la dispozicioj de la membroj de la generacio.
- ↑ Pri la medikamentoj simplaj kaj kunmetitaj.
- ↑ Biografia leksikono de elstaraj kuracistoj de ĉiuj tempoj kaj popoloj.