Saltu al enhavo

Listo de barataj Nobel-premiitoj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
La Nobel-Premio

Ekde ĝia starigo en 1901, la Nobel-premion ricevis totalo de 904 individuoj (852 viroj kaj 52 virinoj) kaj 24 organizoj (datenoj de 2018).[1] Inter la ricevintoj, 11 estas baratanoj (kvar barataj civitanoj kaj sep el ili kun barata deveno aŭ eksterlandanoj loĝantaj en Barato). Rabindranat Tagore estis la unua baratano kiu ricevis la premion kaj ankaŭ la unua premiita aziano (en 1913). Patrino Teresa estas la nura virino inter la listo de ricevintoj.[2] Ŝri Aŭrobindo, la barata poeto, filozofo, naciisto kaj ellaboranto de integra jogo, estis nomumita sensukcese por la Nobel-premio pri Literaturo en 1943 kaj por la Nobel-premio pri Paco en 1950.[3][4]

La 1-an de decembro 1999, la norvega Nobela Komitato konfirmis, ke Mahatma Gandi estis nomita sensukcese por la Paca Premio kvin fojojn (de 1937 al 1939, en 1947 kaj kelkajn tagojn antaŭ ol li estis murdita en januaro 1948).[5] En 2006, Geir Lundestad, la tiama sekretario de norvega Nobel-komitato, citis ĝin kiel «la plej granda preterlaso en nia 106-jara historio».[6][7][8]

Premiitoj

[redakti | redakti fonton]

Du el la Nobel-premiitoj (Tagore kaj Raman) estis civitanoj de Brita Hindio ĉe la tempo kiam ili estis premiitaj; du aliaj havis fremdan devenon: Ross kaj Kipling. Tri el la premiitoj estis civitanoj de la Respubliko Barato (Patrino Teresa, Sen, kaj Satjarti) kaj kvar estis baratanoj ekde naskiĝo (Korana, Ĉandrasekar, Ramakriŝnan kaj Banerĝi) sed poste ne plu civitanoj de Barato.

Jaro Bildo Premiito Naskiĝo Morto Kampo Citaĵo
1902 Ronald Ross 13-a de majo 1857
Almora,
Utarakando 		16-a de septembro 1932
Londono,
Britio 		Fiziologio aŭ medicino «Pro lia laboro pri malario, per kiu li montris kiel ĝi eniras la organismon kaj tiel metis la fundamenton por sukcesa esploro pri ĉi tiu malsano kaj pri la metodoj por kontraŭbatali ĝin.»[9]
1907 Joseph Rudyard Kipling 30-a de decembro 1865
Monteto Malabar, Suda Mumbajo, Maharaŝtro 		18-a de januaro 1936
Londono,
Britio 		Literaturo «Konsidere de la potenco de rimarko, originaleco de imagpovo, vireco de ideoj kaj rimarkinda talento por rakontkapablo kiuj karakterizas la kreojn de ĉi tiu mondfama verkisto.»[10]
1913 Rabindranat Tagore 7-a de majo 1861
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		7-a de aŭgusto 1941
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		Literaturo «Pro lia profunde sentema, freŝa kaj bela verso, per kiu, kun lertega kapablo, li faris lian poezian penson, esprimita en siaj propraj anglaj vortoj, apartaj el la literaturo de la Okcidento.»[11]
1930 Ĉandrasekara Venkata Raman 7-a de novembro 1888
Tiruĉirapali,
Tamil-Nado 		21-a de novembro 1970
Bengaluro,
Karnatako 		Fiziko «Pro lia laboro pri la disigo de la lumo kaj pro la eltrovo de la leĝo kiu prenis sian nomon.»[12]
1968 Har Gobind Korana 9-a de januaro 1922
Raipur,
Panĝabio 		9-a de novembro 2011
Concord,
Masaĉuseco, Usono 		Fiziologio aŭ medicino «pro lia interpreto de la genetika kodo kaj ties funkcio dum proteina sintezo».(Premiita kune kun la usonaj biokemiistoj Marshall W. Nirenberg kaj Robert W. Holley)[13]
1979 Teresa Bojaxhiu, M.C. 26-a de aŭgusto 1910
Skopjo,
Otomana Imperio 		5-a de septembro 1997
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		Paco «Pro ŝia laboro por alporti helpon al suferanta homaro.»[14]
1983 Subrahmanjan Ĉandrasekar 19-a de oktobro 1910
Lahoro,
Panĝabio 		21-a de aŭgusto 1995
Ĉikago,
Ilinojso, Usono 		Fiziko «Pro liaj teoriaj studoj pri la gravaj fizikaj procezoj rilataj al la strukturiĝo kaj evoluado de la steloj.»(Premiita kune kun usona astrofizikisto William Alfred Fowler)[15]
1998 Amartja Kumar Sen 3-a de novembro 1933
Ŝantiniketan,
Bolpur,
Okcidenta Bengalio 		— Ekonomiko «Pro liaj kontribuaĵoj al la bonfara ekonomiko.»[16]
2009 Venkatraman «Venki» Ramakriŝnan 1-a de aprilo 1952
Ĉidambaram,
Tamil-Nado 		— Ĥemio «Pro studoj pri la strukturo kaj funkcio de la ribosomo.»(Premiita kune kun usona bioĥemiisto Thomas A. Steitz kaj izraela kristalografo Ada Yonath)[17]
2014 Kailaŝ Satjarti 11-a de januaro 1954
Vidiŝa,
Madja-Pradeŝo 		— Paco «Pro sia lukto kontraŭ la subpremado de infanoj kaj junaj homoj kaj por la rajto de ĉiuj infanoj al edukado.»(Premiita kune kun Pakistana aktivulino Malala Yousafzai)[18]
2019 Abiĝit Banerĝi 21-a de februaro 1961
Mumbajo,
Maharaŝtro 		— Ekonomiko «Pro lia eksperimenta esplormaniero por mildigi la tutmondan malriĉecon.»(premiita kune kun sia edzino Esther Duflo kaj la usona ekonomikisto Michael Kremer)

Kandidatoj

[redakti | redakti fonton]
Bildo Premiito Naskiĝo Morto Jaroj nomumita Citaĵo Subtenantoj
Fiziko
Ĉandrasekara Venkata Raman 7-a de novembro 1888
Tiruĉirapali,
Tamil-Nado 		21-a de novembro 1970
Bengaluro,
Karnatako 		1929, 1930 «Pro lia laboro en la kampo de luma disigo kaj la eltrovo de modifita disigo nome efiko Raman.»[19]
Megnad Saha 6-a de oktobro 1893
Dako,
Bangladeŝo 		16-a de februaro 1956
Nov-Delhio 		1930, 1937, 1939, 1940, 1951, 1955 «Pro la elpenso de la joniza ekvacio de Saha, uzita por priskribi ĥemiajn kaj fizikajn kondiĉojn en steloj.»[20]
Arthur Edwin Kennelly* 17-a de decembro 1861
Colaba, Mumbajo,
Maharaŝtro 		18-a de junio 1939
Bostono,
Masaĉuseco, Usono 		1935 «Pro liaj kontribuaĵoj al la teorio de elektra dissendo kaj al la evoluado de internaciaj elektraj normoj.»[21]
Homi Ĝehangir Baba 30-a de oktobro 1909
Mumbajo,
Maharaŝtro 		24-a de januaro 1966
Blanka Monto, Alpoj,
Francio 		1951, 1953, 1954, 1955, 1956 «Pro lia eltrovo de la kaskada procezo de kosma radiado kaj de la disigo de Baba en kvantuma elektrodinamiko.»[22] Jacques Hadamard (1865–1963)
Satjendra Nat Bose 1-a de januaro 1894
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		4-a de februaro 1974
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		1956, 1959, 1962, 1968, 1969 «Pro elpensi la fundamenton de la statistiko de Bose kaj la teorion de la kondensaĵo de Bose en kvantuma meĥaniko.»[23]
Robert Hanbury Brown* 31-a de aŭgusto 1916
Aruvankadu,
Tamil-Nado 		16-a de januaro 2002
Andover, Hampŝiro, Britio 		1965, 1966 «Pro la elpenso de la efiko de Hanbury Brown kaj Twiss, kiu gvidis al la kreo de intensecaj interferometroj.»[24][25]
Richard Quinn Twiss* 24-a de aŭgusto 1920
Ŝimla,
Himaĉal-Pradeŝo 		20-a de majo 2005
Sidnejo,
Aŭstralio
Ĥemio
Roger John Williams* 14-a de aŭgusto 1893
Ooty,
Tamil-Nado 		20-a de februaro 1988
Austin,
Teksaso,
Usono 		1960 «Pro lia laboro pri vitaminoj, precipe pro eltrovi kaj izoligi la vitaminon B6, la lipoikan acidon kaj la avidinon.»[26]
Gopalasamudram Narajanan Ramaĉandran 8-a de oktobro 1922
Ernakulam,
Keralo 		7-a de aprilo 2001
Ĉenajo,
Tamil-Nado 		1964 «Pro elpensi la diagramon de Ramaĉandran por komprenigi la strukturo de peptidoj.»[27] Ĉandrasekara Venkata Raman (1888–1970)
Tiruvengadam Raĝendram Seŝadri 3-a de februaro 1900
Kulitalai,
Tamil-Nado 		27-a de septembro 1975
Nov-Delhio 		1966, 1968 «Pro lia esplorado pri oksigeno heterociklaj kombinaĵoj de oksigeno.»[28]
  • N. Subba Rao (?)
  • B. Jain (?)
Literaturo
Joseph Rudyard Kipling* 30-a de decembro 1865
Monteto Malabar, Suda Mumbajo,
Maharaŝtro 		18-a de januaro 1936
Londono,
Britio 		1903, 1904, 1905, 1907 [29]
Rabindranat Tagore 7-a de majo 1861
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		7-a de aŭgusto 1941
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		1913 [30] Thomas Sturge Moore (1870–1944)
Rabindranat Data 1-a de oktobro 1883
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		6-a de julio 1917
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		1916 [31]
  • Mano Gangedy (?)
  • Raya Yatindra Chondhury (?)
Sarvepali Radakriŝnan 5-a de septembro 1888
Tirutani,
Tamil-Nado 		17-a de aprilo 1975
Ĉenajo,
Tamil-Nado 		1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1952, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1962, 1963 [32]
James Cousins* 22-a de julio 1873 Belfasto,
Norda Irlando 		20-a de februaro 1956
Madanapalle,
Andra-Pradeŝo 		1935 [33] Rabindranat Tagore (1861–1941)
Hari Mohan Banerĝi 1936 [34] Devadata Ramakriŝna Bandarkar (1875–1950)
Bensadar Maĝumdar 1937, 1939 [35]
  • Sen Satyendranath (1909–?)
  • Mukundadeb Chatterjee (?)
Mohammad Hosain Khan — verŝajne Mohammad Habib (1895–1971) 1938 [36] Por Hallström (1866–1960)
Sanĝib Ĉoduri 1938, 1939 [37]
Ŝri Aŭrobindo Gose 15-a de aŭgusto 1872
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		5-a de decembro 1950
Puduĉeri,
Unia Teritorio Puduĉeri 		1943 [38] Francis Younghusband (1863–1942)
Saĉidananda Routraj 13-a de majo 1916
Guruĝang,
Odiŝo 		21-a de aŭgusto] 2004
Kataka,
Odiŝo 		1959 [39] Radakamal Mukerĝi (1889–1968)
Lawrence Durrell* 27-a de februaro 1912
Ĝalandar,
Panĝabio 		7-a de novembro 1990
Sommières,
Gard, Francio 		1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1969, 1971 [40]
Gopal Sing 29-a de novembro 1917
Panaĝi, Goao 		8-a de aŭgusto 1990
Panaĝi, Goao 		1965 [41]
Taraŝankar Bandjopadjaja 27-a de julio 1898
Labpur,
Okcidenta Bengalio 		14-a de septembro 1971
Kolkato,
Okcidenta Bengalio 		1971 [42] Kriŝna Kripalani (1907–1992)

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ . Nobel Prize facts (angle). Nobel Foundation (22-a de novembro 2018). Arkivita el la originalo je 6-a de novembro 2018. Alirita 22-a de novembro 2018.
  2. ↑ "From 1913 to 2014: Indian Nobel Prize winners", The Hindu, 10-a de oktobro 2014. Kontrolita 14-a de novembro 2018. (angle)
  3. ↑ . Aurobindo Gosh's Nobel nomination (angle), p. 442. Science and Culture (septembro 2012). Arkivita el la originalo je 8-a de aŭgusto 2016. Alirita 7-a de novembro 2018. Arkivigite je 2016-08-08 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-08-08. Alirita 2023-02-13.
  4. ↑ . Aurobindo Ghosh Nomination archive (angle). Nobel Foundation (22-a de novembro 2018). Arkivita el la originalo je 22-a de novembro 2018. Alirita 22-a de novembro 2018.
  5. ↑ Levinovitz, Agneta Wallin. (2001) The Nobel Prize: The First 100 Years (angle). Londono: Imperial College Press, London, p. 181–186. ISBN 9789810246655.
  6. ↑ . Mahatma Gandhi, the Missing Laureate (angle). Nobel Foundation (1-a de decembro 1999). Arkivita el la originalo je 2-a de junio 2017. Alirita 7-a de novembro 2018.
  7. ↑ . We missed Mahatma Gandhi (angle) (17-a de oktobro 2006). Alirita 5-a de decembro 2018.
  8. ↑ . No Peace for Gandhi (angle). NBCNews (10-a de majo 2011). Arkivita el la originalo je 7-a de decembro 2018. Alirita 6-a de decembro 2018.
  9. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  10. ↑ The Nobel Prize in Literature 1907 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  11. ↑ The Nobel Prize in Literature 1913 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  12. ↑ The Nobel Prize in Physics 1930 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  13. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  14. ↑ The Nobel Peace Prize 1979 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  15. ↑ The Nobel Prize in Physics 1983 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  16. ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  17. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2009 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  18. ↑ The Nobel Peace Prize 2014 (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  19. ↑ Nomination archive – Sir Chandrasekhara V Raman nobelprize.org
  20. ↑ Nomination archive – Meghnad N. Saha (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  21. ↑ Nomination archive – Arthur E Kennelly (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  22. ↑ Nomination archive – Homi J. Bhabh (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  23. ↑ Nomination archive – Satyendra Nath Bose nobelprize.org] (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  24. ↑ Nomination archive – Robert Hanbury Brown (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  25. ↑ Nomination archive – Richard Q. Twiss (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  26. ↑ Nomination archive – Roger J. Williams (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  27. ↑ Nomination archive – Gopalasamudram Narayanan Ramachandran (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  28. ↑ Nomination archive – T R Seshadri (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  29. ↑ Nomination archive – Rudyard Kipling (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  30. ↑ Nomination archive – Rabindranath Tagore (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  31. ↑ Nomination archive – Roby Datta (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  32. ↑ Nomination archive – Sarvepalli Radhakrishnan (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  33. ↑ Nomination archive – James H. Cousins (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  34. ↑ Nomination archive – Hari Mohan Banerjee (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  35. ↑ Nomination archive – Bensadhar Majumdar (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  36. ↑ Nomination archive – Mohammad H Khan nobelprize.org
  37. ↑ Nomination archive – Sanjib Chaudhuri (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  38. ↑ Nomination archive – Sri Aurobindo (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  39. ↑ Nomination archive – Sochi Raut Roy (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  40. ↑ Nomination archive – Lawrence Durrell (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  41. ↑ Nomination archive – Gopal Singh (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.
  42. ↑ Nomination archive – Tarashankar Bandyopadhyay (angle). nobelprize.org. Alirita 15-a de februaro 2023.

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]
Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Listo_de_barataj_Nobel-premiitoj&oldid=8892311"