Terezín

Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Terezín (apartigilo)

Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Teresin (Sochaczew).

Terezín
germane Theresienstadt
urbo
Garnizona preĝejo de Reviviĝo de Sinjoro en Terezín, vido tra la placo el Havlíčkova-strato
Flago Blazono
Oficiala nomo: Terezín
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Ústí nad Labem
Distrikto	Distrikto Litoměřice
Administra municipo	Litoměřice
Historiaj regionoj	Bohemio, Sudetio
Rivero	Ohře
Situo	Terezín
- alteco	150 m s. m.
- koordinatoj	50° 30′ 36″ N 14° 09′ 00″ O (mapo)
Areo	13,52 km² (1 352 ha)
Loĝantaro	2 863 (2024)
Denseco	211,76 loĝ./km²
Tabulo	Malsupraohara tabulo
Estiĝo	1219 - 1228
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	411 55
NUTS 3	CZ042
NUTS 4	CZ0423
NUTS 5	CZ0423 565717
Katastraj teritorioj	4
Partoj de urbo	4
Bazaj setlejunuoj	4
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Terezín
Retpaĝo: www.terezin.cz
Portalo pri Ĉeĥio

Terezín, en la germana Theresienstadt, estas baroka fortikaĵa urbo en Ĉeĥio en norda Bohemio, proksime de urbo Litoměřice, sur rivero Ohře, kie loĝas 2 863 loĝantoj (2024). Dum la Dua Mondmilito la nazioj utiligis la urbon por la ekstermejo "Theresienstadt". Terezín havas signifan muzeon pri la holokaŭsto – Památnik Terezín (Terezín Memorial).

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Mlékojedy, Křešice, Keblice, Travčice, Lovosice, Bohušovice nad Ohří kaj Litoměřice.

Geografio

Terezin situas 50 kilometrojn norde de Prago. Al la urbo apartenas jenaj vilaĝoj: České Kopisty, Nové Kopisty kaj Počáply u Terezína. Terezín apartenas al la historia regiono Bohemio (ĉeĥe Čechy ), kiu estis parto de la Habsburga Imperio kaj la duobla monarkio de Aŭstrio-Hungario.

Historio

Fortikaĵon fondis en la jaro 1780 imperiestro Jozefo la 2-a sur loko de du nuligitaj vilaĝoj (Kopisty kaj Trávčice) kaj li nomis ĝin je honoro de sia patrino Maria Teresia. Ĝi estis konsisto de pli larĝa sistemo de fortikaĵoj de norda kaj orienta Bohemio, konstruata al defendo de Aŭstrio kontraŭ prusoj. La konstruado okazis en la jaroj 1780–1790, en la jaro poste estis fondita libera reĝa armea urbo. La fortikaĵo neniam validiĝis armee kaj en la jaro 1882 ĝi estis nuligita.

La defendsistemo, plenigita per akva fosaĵo, konsistas el du partoj. La ĉefa fortikaĵo situas sur la maldekstra bordo de rivero Nová Ohře, interne estis konstruita eĉ propra fortikaĵa urbo kun regula bazplano, kiu prezentas stile unuecan klasicisman tutaĵon. Empira urbodomo en placo kaj empira paroĥeja preĝejo de Sinjora Reviviĝo (1805–1810) apartenas al pli eksterordinaraj konstruaĵoj. Devenaj remparoj de la urbo konserviĝis preskaŭ en la tuta perimetro. Oriente de la ĉefa fortikaĵo, sur la dekstra bordo de rivero Ohře, situas La malgranda fortikaĵo. Kvar pordegoj, lokigitaj ĉiam inter du bastionoj, kondukas en la fortikaĵon. La sistemo de subteraj koridoroj atingas longecon 29 km.

Unua Mondmilito

Dum la Unua Mondmilito, Gavrilo Princip, la viro kiu en 1914 murdis la aŭstro-hungaran arkidukon Franz Ferdinand per ekzekuttrupo en Sarajevo, estis tenita kaptito en Terezin.

Dua Mondmilito

Tragika etapo de la historio estis misuzo de la fortikaĵo de naziaj okupantoj dum la Dua Mondmilito por koncentrejo Theresienstadt. En la urbo (La granda fortikaĵo) estis en novembro de 1941 fondita nazia koncentrejo kaj geto kaj ĝis la jaro 1945 trairis tra ĝi preskaŭ 150 000 judaj arestitoj de la germanoj el multe da eŭropaj landoj. En la loko mortis proksimume 30 000 judoj, sume el Terezín estis forsendita 63 transportoj kun 87 000 judoj. La malgranda fortikaĵo en la jaro 1941 fariĝis malliberejo de la praga gestapo (proksimume 60 000 mortigitoj). En Nacia tombejo antaŭ La malgranda fortikaĵo estis enterigita proksimume proksimume 26 000 viktimoj.

Dum la unua mondmilito, Gavrilo Princip , la viro kiu en 1914 murdis la aŭstro-hungaran arkidukon Franz Ferdinand per ekzekuttrupo en Sarajevo , estis tenita kaptito ĉi tie

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	3 159
1880	7 845
1890	8 140
1900	8 152
1910	7 509
1921	8 293

Jaro	Loĝantoj
1930	8 843
1950	4 491
1961	3 938
1970	3 944
1980	3 450
1991	2 892

Jaro	Loĝantoj
2001	2 930
2014	2 941
2016	2 916
2017	2 947
2018	2 936
2019	2 924

Jaro	Loĝantoj
2020	2 899
2021	2 962
2022	2 812
2023	2 881
2024	2 863

Kulturo

Unu el la ĉiujaraj festivaloj en la grandurbo estas la Festivalo Jan Hus.

Monumento Terezín

Monumento Terezín estas nacia kulturmemorigaĵo kaj ĝi estas malfermita tutjare. Ĝi estis fondita en la jaro 1947 kaj kreas ĝin La malgranda fortikaĵo, Muzeo de la koncentrejo, eksa Magdeburga kazerno kaj Kremaciejo en la juda tombejo.

Malgranda fortikaĵo

En la Malgranda fortikaĵo oni nun aranĝas vizitrondojn, kiuj ensumigas: ĉelojn, ekzekutejon, daŭrajn ekspoziciojn Terezín 1780–1939, belartan ekspozicion de Monumento Terezín, kaj ekspoziciojn La malgranda fortikaĵo Terezín 1940–1945, la Koncentrejon Litoměřice 1944–1945, La internigejon por germanoj, La malgrandan fortikaĵon 1945–1948 kaj kinejon kun projekciado de dokumentaj filmoj. La muzeo aranĝas porokazajn belartajn kaj dokumentajn ekspoziciojn. Antaŭ La malgranda fortikaĵo estas Nacia tombejo. Ĉiam la trian dimanĉon en majo ĉi tie okazas Terezina funebra soleno.

Muzeo de la koncentrejo

Muzeo de la koncentrejo prezentas en la empira konstruaĵo de eksa urba lernejo daŭran ekspozicion Historio de la terezina koncentrejo. Ĝi aranĝas porokazajn dokumentajn kaj belartajn ekspoziciojn kaj projekciadon de dokumentaj filmoj. Antaŭ la konstruaĵo staras statuo por memoro de torturitoj.

Magdeburga kazerno

La eksa Magdeburga kazerno – en la eksa armea kazerno el la 18-a jarcento estis instalitaj ekspoziciojn Repliko de la mallibereja loĝigo el la tempo de geto, Muziko en la terezina geto, Belartoj en la terezina geto kaj Literatura verkaro en la terezina geto.

Mapo de la Holokaŭsto en Eŭropo, 1939–1945. Ĝi montras ĉiujn ekstermejojn, la plejparton de la koncentrejoj (ekstermejoj) kaj la deportvojoj

Kremaciejo en la juda tombejo

Kremaciejo en la juda tombejo – tio estas daŭra ekspozicio, kiu dokumentas mortoftecon kaj sepultadon en la terezina geto. En najbareco estas La juda tombejo kaj Tombejo de la sovetaj soldatoj. En remparoj en lokoj de eksa Bohušovická-pordego estas ceremoniejoj.

Famuloj

• Olga Fialka. pentristo

• Gavrilo Princip

Partnera urbo

• Dębno - Pollando

Strausberg - Germanio (1990)

Fotogalerio

• 
  Fosaĵo kun akvigita akvofluo ĉe Litoměřica pordego
• 
  En kazematoj lokigita artileria baterio, kovranta dekstran flankon de ravelino XVIII okcidente de la fortikaĵo
• 
  Magdeburga kazerno
• 
  Pionirara kazerno
• 
  Hamburga kazerno
• 
  Civilulaj domoj, ĉi tie en Havlíčkova-strato
• 
  Garnizona preĝejo de Reviviĝo de Sinjoro en la terezina placo
• 
  Vido tra la stratoj laŭlonge laŭ la okcidenta flanko de la placo
• 
  La norda flanko de la placo kun urbodomo
• 
  Muzeo de geto en konstruaĵo de eksa lernejo
• 
  Pordego de Malgranda fortikaĵo
• 
  Ekzekutejo en Malgranda fortikaĵo
• 
  Solec-ĉeloj en la 3-a kortego
• 
  Solec-ĉeloj en la 4-a kortego de Malgranda fortikaĵo
• 
  Komuna ĉelo en kazematoj de la 4-a kortego
• 
  Nacia tombejo antaŭ Malgranda fortikaĵo
• 
  En Nacia tombejo en Terezín
• 
  Unu el multaj tomboj
• 
  Kremaciejo kaj juda tombejo sur la suda rando de la fortikaĵo
• 
  Interno de la kremaciejo
• 
  Monumento en formo de menoro en la juda tombejo en Terezín
• 
  Memoriga loko ĉe Ohře sur la norda rando de la fortikaĵo, kie nazioj lasis enĵeti en la riveron cindron de la viktimoj de la geto
• 
  Restaĵoj de apudrelvojo el Bohušovice, establita dum la okupacio
• 
  Kolumbario en la kazematoj apud la apudrelvojo

Eksteraj ligiloj

• Oficiala retejo