Jevíčko

Jevíčko
germane Gewitsch
urbo
Urba turo en Jevíčko
Flago Blazono
Oficiala nomo: Jevíčko
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Pardubice
Distrikto	Distrikto Svitavy
Administra municipo	Jevíčko
Historia regiono	Moravio
Riveroj	Malonínský potok, Jevíčka
Situo	Jevíčko
- alteco	366 m s. m.
- koordinatoj	49° 37′ 00″ N 16° 42′ 44″ O (mapo)
Areo	23,25 km² (2 325 ha)
Loĝantaro	2 797 (2024)
Denseco	120,3 loĝ./km²
Sulko	Boskovica sulko
Unua skribmencio	1249
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	569 43
NUTS 3	CZ053
NUTS 4	CZ0533
NUTS 5	CZ0533 578193
Katastraj teritorioj	3
Partoj de urbo	2
Bazaj setlejunuoj	4
Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
Vikimedia Komunejo: Jevíčko
Retpaĝo: www.jevicko.cz
Portalo pri Ĉeĥio

Jevíčko estas urbo en Ĉeĥio situanta en sudorienta elstaraĵo de regiono Pardubice, en distrikto Svitavy. Vivas ĉi tie 2 797 loĝantoj (2024). La historia kerno de la urbo estis proklamita Urba memorzono. Jevíčko estas natura centro de la regiono nomata "Malá Haná" (Malgranda Haná).

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Biskupice, Velké Opatovice, Uhřice, Bělá u Jevíčka, Březina, Chornice, Jaroměřice, Městečko Trnávka, Křenov kaj Víska u Jevíčka.

Historio

La unua skriba mencio pri la urbo devenas el la jaro 1249. Jevíčko estis fondita laŭplane sur ovala plano, kiu estas alaranĝita al monteto ĉirkaŭfluata per rivereto Jevíčka. En ĝia centro ekestis preskaŭ kvadrata urboplaco, de kiu diskuras regula reto de stratoj. La centron cirkonference fermas rondiraj stratoj. La saman arĥitekturon havas nur ankoraŭ la germana urbo Karlsruhe.

La urbo situis sur komercaj vojoj ligantaj Pragon kun Brno kaj Olomouc, do ĝi havis bonajn premisojn por plua disvolvo. En la jaro 1258 promociis la reĝo Přemysl Otakar la 2-a komunumon Jevíčko je urbo. Komence de la 15-a jarcento estis la urbo ĉirkaŭigita per muregoj kun kvar pordegoj orientitaj laŭ la mondflankoj. Dum husanaj militoj la urbo estis kelkfoje konkerita kaj elbruligita. Tragedio por Jevíčko estis ankaŭ la tridekjara milito, en la jaro 1646 la urbon konkeris svedoj. Post la milito la urbo defendis siajn rajtojn nur premise, ke ĉi tie loĝos neniu protestanto. En la jaro 1680 mortis dum pesta epidemio preskaŭ 400 loĝantoj de la urbo. En la 18-a jarcento okaze de jozefinismaj reformoj estis neniigita aŭgustena ordeno kaj la senjorejo kaj ĝiaj teroj estis parceligitaj kaj venditaj. Antaŭ la dua mondmilito vivis en la urbo multnombra juda komunumo kaj germana minoritato.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	3 565
1880	3 502
1890	3 319
1900	3 404
1910	3 603
1921	3 419

Jaro	Loĝantoj
1930	3 426
1950	2 784
1961	2 647
1970	2 526
1980	2 754
1991	2 688

Jaro	Loĝantoj
2001	2 829
2014	2 820
2016	2 827
2017	2 840
2018	2 850
2019	2 841

Jaro	Loĝantoj
2020	2 801
2021	2 742
2022	2 792
2023	2 859
2024	2 797

Memorindaĵoj

Sur la urboplaco estas videbla pesta kolono el la jaro 1714 kun pieto el la jaro 1811, statuo de Johano Nepomuka el la jaro 1730 kaj akvujo. Staras ĉi tie ankaŭ statuo de T. G. Masaryk, kiu estis dum germana okupado kaŝita.

Preĝejo de Ĉielenpreno de Virgulino Maria

La Preĝejo de Ĉielenpreno de Virgulino Maria estas la plej signifa memoraĵo en la urbo. Ĝi estis origine parto de aŭgustena monaĥejo fondita en la jaroj 1353 – 1372. En la jaroj 1762 – 1766 la preĝejo estis malkonstruita kaj anstataŭigita per nuna konstruaĵo, kiu ekestis laŭ planoj de arkitekto Pavel Merta el Boskovice. Karolo Vincento el Neŭburgo alkonstruigis en norda parto kapelon de Dolorplena Dipatrino kun kripto de Salm-Neŭburgoj. Elemento de la preĝeja interioro estas malfrugotika statuo de Virgulino Maria lokita en niĉo de la ĉefaltaro, kiu estis en Jevíčkon transmetita en la jaro 1617. Interesa memoraĵo estas vitrita ĉerko kun rokoka figureto de Sankta Viktoro devenanta el la komenco de la 18-a jarcento. Valoraj estas bildo de Sankta Familio, bildo Montara predikado de aŭstria pentristo E. Kasparides, ligna gotika Madono kaj baptujo, kies fermoplaton ornamas baroka grupo de Bapto de la Sinjoro de H. Schweigel.

Monaĥeja konvento

Monaĥeja konvento situas apud la preĝejo. Ĝi havas ornamitan portalon kun blazono de Moravia margraflando kun jarnumero 1593.

La urba turo

La urba turo troviĝas proksime de la preĝejo. Origine elemento de la urba fortikaĵo estas de malproksime videbla urbodominanto. En la jaro 1593 la turo estis altigita al nunaj 50 metroj kaj finita per bulba kupolo.

Urbaj muregoj

Urbaj muregoj anstataŭis en la 14-a jarcento originan palisadan remparon. Ili estis proksimume 1 kilometron longaj kaj elementoj de ili estis kvar pordegoj. Parto de la urbaj muregoj konserviĝis en strato Okružní.

Juda sinagogo

Juda sinagogo estas videbla ĉe la strato Soudní. Ĝi estis konstruita en la jaro 1794 el materialo de malkonstruita paroĥa preĝejo kaj anstataŭis originan lignan sinagogon. Nun ĝi apartenas al la Eklezio ĉeĥoslovaka husana kaj oni donas ĉi tie koncertojn kaj aranĝas ekspoziciojn.

Naskiĝintoj

• Cyril František Napp (1792 – 1867), dum multaj jaroj abato de la aŭgustena monaĥejo en Brno,
• Josef Fischer (1815 – 1894), ceĥa nacia reviviganto en Těšín,
• Hugo Fuchs (1844 – 1907), juristo kaj politikisto.

Fotoj el preĝejo

• 
  Interioro de la preĝejo
• 
  Sankta Victor
• 
  Orgeno en preĝejo

Panoramoj

360° vido al placo Palackého náměstí

Panoramo de la urbo de ŝoseo al Velké Opatovice

Literaturo

• Marek Podhorský: Pardubický kraj. Eldonis freytag & berndt, eldonejo en Prago en j. 2004.
• Dr. E. Poche, DrSc. a kol. – Umělecké památky Čech. Eldonis Akademia en Prago en j. 1978.
• Dr. Ing. František Mandys, CSc. – Českomoravská vrchovina. Eldonis Olympia en Prago en j. 1986.

Eksteraj ligiloj

• Historio de Jevíčko Arkivigite je 2007-03-11 per la retarkivo Wayback Machine ĉeĥe