Svitavy

	Svitavy
	germane Zwittau
	urbo
	Placo de Paco en Svitavy
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Svitavy
Ŝtato	Ĉeĥio
Regiono	Regiono Pardubice
Distrikto	Distrikto Svitavy
Administra municipo	Svitavy
Historia regiono	Moravio
Parto de	Hřebečsko
Montaro	Svitava montetaro
Rivero	Svitava
Situo	Svitavy
- alteco	435 m s. m.
- koordinatoj	49° 45′ 20″ N 16° 28′ 10″ O / 49.75556 °N, 16.46944 °O (mapo)
Areo	31,33 km² (3 133 ha)
Loĝantaro	16 108 (2024)
Denseco	514,14 loĝ./km²
Unua skribmencio	1256
Urbestro	David Šimek (senpartia)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	568 02 ĝis 570 01
NUTS 3	CZ053
NUTS 4	CZ0533
NUTS 5	CZ0533 577731
Katastraj teritorioj	4
Partoj de urbo	4
Bazaj setlejunuoj	20
	Situo enkadre de Ĉeĥio Situo enkadre de Ĉeĥio
	Vikimedia Komunejo: Svitavy
	Retpaĝo: www.svitavy.cz
	Portalo pri Ĉeĥio

Por samtitola artikolo vidu la paĝon Svitavy (stacidomo).

Koordinatoj: 49° 45′ 20″ N 16° 28′ 10″ O / 49.75556 °N, 16.46944 °O (mapo)

Svitavy (germane Zwittau) estas distrikta urbo en Ĉeĥio. Ĝi situas en regiono Pardubice, surlime inter Bohemio kaj Moravio, en larĝa malaltaĵo 17 km sude de urbo Česká Třebová. Vivas ĉi tie 16 108 loĝantoj (2024). En septembro 2008 estis tie malfermita Esperanto-Muzeo. En la urbo funkcias aktiva E-klubo kaj ankaŭ la oficiala retejo de la urbo funkcias en esperanto. Ekde oktobro 2011 la urbo estas oficiala sidejo de Ĉeĥa Esperanto-Asocio.

La najbaraj municipoj de la setlejo estas Kamenná Horka, Javorník, Kukle, Hradec nad Svitavou, Opatovec, Dětřichov, Koclířov kaj Vendolí.

Historio

La unua ĉeĥa vilaĝo ĉe travadejo trans rivero Svitava estis sur loko de la hodiaŭa urbo fondita de premonstratoj el Litomyšl en la tn. Trstěnická-pado ĉirkaŭ duono de la 12-a jarcento. Unuafoje Svitavy rememorigas sin en la jaro 1256, kiam tiu ĉi parto de bohemia-moravia limo estis kolonigata de olomouca episkopo Bruno el Schauenburk. La vilaĝo ricevis nomon laŭ rivero Svitava (pura, klara). Por loĝigi estis alvokitaj ankaŭ vilaĝanoj el Germanio, el orienta Frankujo, Bavario kaj Silezio. En duono de la 13-a jarcento Svitavy estis avancigita je urbo. Al fino de la 14-a jarcento estis konstruitaj remparoj kun tri pordegoj. Dum husanaj, la tridekjara, napoleonaj kaj prusaj militoj la urbo suferis pro trairoj de la armeoj, ĉar ĝi situis en grava kuniglinio. Trafikigo de fervojo kontribuis al evoluo de la urbo, precipe fondo de teksindustrio. En oktobro de la jaro 1938 la urbo estis aldonita al okupigzono de Sudetoj kaj ĝi estis okupita de la germanaj armeoj.

Loĝantaro

Evoluo de nombro de loĝantoj

La datoj devenas el datumbazo de Vikidatumoj

Jaro	Loĝantoj
1869	5 800
1880	6 351
1890	11 653
1900	9 029
1910	9 649
1921	9 297

Jaro	Loĝantoj
1930	10 446
1950	9 673
1961	13 878
1970	14 282
1980	19 075
1991	17 441

Jaro	Loĝantoj
2001	17 626
2014	17 040
2016	17 005
2017	16 949
2018	16 937
2019	16 838

Jaro	Loĝantoj
2020	16 758
2021	16 242
2022	16 261
2023	16 186
2024	16 108

Vidindaĵoj

Svitavy havas valoran historian kernon, al kiu apartenas precipe longforma ĉefplaco kun la dua plej longa arkado en Ĉeĥio kaj aro da valoraj urbanaj domoj, pluraj preĝejoj restaĵoj de la remparoj kaj barokaj statuoj.

Al la plej karakterizaj domoj en Svitavy apartenas malnova urbodomo kaj najbara domo "U mouřenína" ("Ĉe Maŭro"). La plej malnova preĝejo en Svitavy estas nuna tombejpreĝejo de Sankta Egidio (ĉeĥe Jiljí). El la urbaj remparoj konserviĝis sole restaĵo de remparo kun duoncirkla bastiono. El pluaj konstruaĵoj meritas atentemon precipe Urba muzeo kaj Domo de Ottendorfer. En publikaj spacoj staras vico da monumentoj kaj statuoj.

Urbaj domoj

Ĉefplaco - náměstí Míru (placo de Paco) longforma placo ĉirkaŭita de arkadoj, komence de la 21-a jarcento amplekse kaj senteme rekonstruita, ĉirkaŭita de plejparte barokaj kaj klasikismaj domoj
Malnova urbodomo - origine renesanca konstruaĵo kun turo, amplekse rekonstruita postr incendio en 1781 kaj sekve en 1849 – por sia celo ĝi servis ĝis 1933 (krome en ĝi parte troviĝis ankaŭ urba monŝparejo, juĝejo, policejo kun malliberejo), nuntempe ĝi uzatas por komercaj celoj. Sur fasado de la urbodomo estas lokigita blazono de la urbo (kapo de virkapro inter du turoj), surture troviĝas turka duonluno.
Domo „Ĉe la Maŭro“ - najbara al la malnova urbodomo, ligita kun ĝi je nivelo de etaĝo per kunigkoridoro. En 1776 en ĝi tranoktis la aŭstra imperiestro Jozefo la 2-a. Nuntempe sidejo de la turisma informcentro.
Domo de Ottendorfer – ruĝbrika historiisma konstruaĵo kun turo, apartenanta al la tipaj simboloj de la urbo, konstruigita en 1892 de la usona ĵurnalisto, filantropo kaj loka naskiĝinto kaj Valentin Oswald Ottendorfer surloke de lia naskiĝdometo. Origine sidejo de la publika Biblioteko de Ottendorfer, ĝis la dua mondmilito la plej ampleksa kaj plej moderna germanlingva biblioteko en Moravio (reston de la kolekto nuntempe prizorgas Urba muzeo kaj galerio), poste urba kulturdomo. Ekde 2008 en la teretaĝo troviĝas Esperanto-Muzeo kaj teejo, la supra kultursalonego daŭre servas kiel koncertejo.
Vilao de Langr (Nuntempa urbodomo) – historiisma konstruaĵo kun riĉa stuka ornamo, situanta rande de la Urba parko de Jan Palach, konstruita en 1892 de arkiteko Hugo Wanderley, filo de profesoro Germano Wanderley, aŭtoro de la projekto, kiu i.a. projektis ankaŭ la Domon de ottendorfer. La domo apartenis al unu el la plej riĉaj familioj de Svitavy, lokaj entreprenistoj kaj urbestranoj. Dum ekonomia krizo luita al la urba monŝparejo, kiu en 1933 luis la domon al la urbo, kiu en 1942 definitive aĉetis ĝin kaj transklokigis al ĝi sian urbodomon. Amplekse rekonstruita en 1989.
Malnova monŝparejo – novklasikisma konstruaĵo el 1902, situanta sur la ĉefplaco, en 1990-aj jaroj interne ornamita per skulptaĵoj de Olbram Zoubek. Nuntempe sidejo de banko.
Konstruaĵo de iamaj orfejo kaj maljunulejo – kun elementoj de itala renesanco, estigita en 1886 el la financa subteno de Valentin Oswald Ottendorfer. Nuntempe sidejo de bazlernejo.
Urba Fortifika Muro - konserviĝis nur malgranda parto de la urba murego kaj unu bastiono

Ĉefplaco
Malnova urbodomo kaj domo "Ĉe la Maŭro"
Domo de Ottendorfer
Vilao de Langr, nuntempa urbodomo

Ekleziaj konstruaĵoj

Preĝejo de Vizito de Virgulino Maria sur la ĉefplaco – origine verŝajne romanika konstruaĵo, estigita ĉ,. 1250, gotika kun baroka adapto, kun alirebla belvida turo
Tombejpreĝejo de Sankta Egidio – origine romanika baziliko el duono de la 12-a jarcento, trinava konstruaĵo kun emporoj super flankaj navoj, frubaroke rekonstruita , kun valora baroka interna ornamo, en najbareco de valora gotikdevena romkatolika paroĥejo
Preĝejo de Sankta Jozefo - trinava dutura novromanika baziliko en 1896, origine nomata Ruĝa preĝejo, laŭ ruĝaj brikoj, el kiuj ĝi estas konstruita
Monaĥejo de gracoplenaj fratulinoj de la ordeno de Sankta Vincenco el Paula, fondita en 1871 kaj servinta kiel malsanulejo, precipe porinfana, kaj maljunulejo – nuntempe „Hejmo sur vojkruciĝo“, zorgante precipe pri mense handikapitaj virinoj

Preĝejo de Vizito de Virgulino Maria
Preĝejo de Sankta Jozefo

Muzeoj, galerioj kaj aliaj kulturaj institucioj

Urba muzeo kaj galerio - troviĝas en vilao, konstruita en 1892 en stilo de historiiga germana renesanco kaj origine aparteninta al de la iama urbestro kaj elstara entreprenisto Johann Budig. En 1947 estis en la konfiskita konstruaĵo lokita urba muzeo, pli poste estis alkonstruita dekstraflanka alo. La unua muzea kolekto estis fondita jam en 1894 kaj unue metita en la urba orfejo. Inter daŭraj ekspozicioj estas „Serĉado de la stelo de David“ – biografia prezento de Oskar Schindler, Justuloj inter nacioj, unika „Historio de tolaĵlavado kaj lavtekniko“, fotoekspozicio „Ekhaltoj de Svitavy“ pri fotaĵoj de la urbo el komenco de la 20-a jarcento kaj „Vilaoj de Svitavy“ dediĉitaj al lokaj arkitekturaj juveloj de familia loĝado. Krome la muzeo organizas porokazajn temajn ekspoziciojn kaj en la galeria parto ekspoziciojn de la regiona figurarto. Komence de junio la muzeo organizadas Muzean nokton kun riĉa programo kaj dum la tuta jaro okazigas prelegojn, diskutojn kaj aliaj kulturaranĝojn. Direktorino de la muzeo Blanka Čuhelová estas membrino de la Muzea grupo de Esperanto-Muzeo kaj aktive subtenas ĝian aktivecon. En koridoro de la Domo de Ottendorfer estas prezentita muzea fotoekspozicio pri vivo kaj verkaro de Valentin Oswald Ottendorfer.

En la teretaĝo de la Domo de Ottendorfer krome situas:

Esperanto-Muzeo - fondita en 2008, prizorgata de Ĉeĥa Esperanto-Asocio. Ĝi prezentas daŭran ekspozicion kaj ĉiujare aktualigatan teman ekspozicion (ekde septembro 2015 "Kun Esperanto ĉirkaŭ la mondo"), okazigas klerigajn kaj kulturajn aranĝojn por esperantistoj kaj por ĝenerala publiko, prizorgas bibliotekon kaj arkivon k.a.
Moderna kulturcentro FABRIKA
Urba biblioteko - entenas ankaŭ kolekton de esperantlingva literaturo

Urba Muzeo kaj Galerio
Muzea ekspozicio pri historio de tolaĵlavado
Tabuleto apud enirejo en la Esperanto-Muzeon
Esperanto-Muzeo interne
Kulturcentro "Fabrika"

Teatraj ensembloj

Divadlo TRÁM
DOcela MAlé divadlo Retejo de la ensemblo
Jabloň (ensemblo de Drama infanĝardeno en Svitavy)
Bubliny (ensemblo de Drama infanĝardeno en Svitavy)
Zaklep
Céčko

Societoj

Komuna retejo
Klubo Laurus
Klubo de senioroj
Klubo de milita historio
Klubo de ĉeĥaj turistoj
Klubo de amikoj de Esperanto
TOM Brontíci (Movado Brontosŭro)
JUNÁK (skoltoj)
TOM Zálesáci Svitavy (junaj turistoj)
Ateliero Gertruda
Junpionira grupo Vysočina Svitavy
Fotoklubo
Fajroestingistoj
Maĵoretoj
Klubo de filatelistoj
Abelbredistoj Svitavy

Muzikaj grupoj

Big Band Svitavy
Blov-orkestro Astra Svitavy (kapelestro Pavel Pospíšil)
Blov-orkestro Svitavská dvanáctka (kapelestro Roman Kalvoda)
Infana blov-orkestro ZUŠ Svitavy
Jarda Gang Svitavy (kapelestro Jaroslav Dvořák)
Do větru (En la venton -folkloro, ĵazo)
FAITH
Fialový expres (Viola ekspreso)
BezLimitu (world rock)
Kantĥoro IUVENTUS
Kanafas
Los Hongos (kapelo de Svitavsko-Mýto)
SIN JOY
Povijan
Syfon
Varianta
The Pink Panthers,
Kowalski

Statuoj kaj monumentoj

Bronza skulptaĵo de Patrina amo – financita de la loka mecenato Valentin Oswald Ottendorfer omaĝe al lia patrino Katharina kaj la patrino sento ĝenerale. Verko de akademia profesoro el Stutgart Adolf von Donndorf kaj skulptisto Johann Tomola el Brno. En la mondo ekzistas sole kvar ekzempleroj de tiu unika artverko: en Novjorko en Union Square (1881), Svitavy (1892), Weimar (1895) kaj Stuttgart(1898).
Maria Pestkolono – verko de nekonata aŭtoro, troviĝanta sur la ĉefplaco starigita en 1703 post pesta epidemio en la 16-a kaj 17-a jarcentoj. La marian statuon ĉirkaŭas tri patrodonoj de la urbo - Sankta Sebastiano, Sankta Floriano kaj Sankta Johano Nepomuka. En groto de la kolono troviĝas statuo de Sankta Rozalia.
Akvofontano de Sankta Floriano el 1783, situanta apud la pestokolono
Baroka skulptaĵo de la Sankta Triunuo el 1734, verko de la skolo de Jiří František Pacák (1670 - 1742), influita de Matthias Bernhard Braun
Statuo de Sankta Johano Nepomuka el 1708, verko de nekonata majstro, situanta antaŭ la preĝejo de Sankta Egidio
Baroka Pieto el 1713 sur la strato Pražská
Monumento omaĝe al Oskar Schindler – troviĝas vid-al-vide al lia naskiĝdomo en la strato Poličská kaj estis inaŭgurita en 1994 okaze de la solena premiero de la filmo de Steven Spielberg „La listo de Schindler“
Statuo de liberigo el 1948 de skulptisto Josef Kadlec, situas antaŭ la vilao de Sigmund

Skulptaĵo de Patrina amo
Monumento omaĝe al Oskar Schindler

Naturo

Parko de Jan Palach – fondita en 1890 lige kun konstruado de la vilao de Langr, en 1946 ricevis nomon laŭ Edvard Beneš kaj estis publike alirebligita. En 1993 ĝi estis renomita laŭ Jan Palach kaj en 1999-2001 la tuta preskaŭ duhektara areo estis amplekse rekonstruita. Ĝia ĉefa artornamo estas Statuo de Patrino amo,
Fiŝlago Rosnička – ripozloko situanta nordoriente de la antaŭurbo, banejo kaj centro de akvosportoj, okazloko de muzikaj festivaloj, motorciklaj konkursoj kaj aliaj aranĝoj. Startoloko de instrupago „Al fontoj de la rivero Svitava“ kun 7 informtabuloj
Instrupado „Bohemia-moravia limlando – mikroregiono Svitavy“, eliranta el la urbocentro, kun 9 ekhaltoj

Famaj personoj

Oskar Schindler, justulo inter la popoloj, germana entreprenisto,kiu dum la dua mondmilito savis ĉirkaŭ mil ducent judojn en sia fabriko
Valentin Oswald Ottendorfer, mecenato kaj filantropo kiu fine de la 19-a jarcento konstruigis en la urbo malsanulejon, orfejon kun maljunulejo kaj publikan bibliotekon, la plej belan konstruaĵon en la urbo, kie nun troviĝas Esperanto-Muzeo en Svitavy

Lernejoj

Infanĝardenoj

Mateřská škola Svitavy, Větrná 11
Speciální mateřská škola Svitavy
Mateřská škola Svitavy, Pražská 2A *Mateřská škola Svitavy, Marie Majerové 13
Mateřská škola Svitavy, Milady Horákové 27
Mateřská škola Svitavy – Lány

Elementaj lernejoj

Základní škola Svitavy, T .G. Masaryka 27
Základní škola Svitavy, Riegrova 4
Základní škola Svitavy, náměstí Míru 7
Základní škola Svitavy, Sokolovská 1
Základní škola Svitavy, Felberova 2
Základní škola a mateřská škola Svitavy – Lačnov
Speciální základní škola Svitavy, Milady Horákové 44
Základní umělecká škola Svitavy, T.G. Masaryka 25A

Mezlernejoj

Gimnazio Svitavy, Sokolovská 1638
Střední zdravotnická škola, Purkyňova 9
Obchodní akademie a VOŠ ekonomická, T.G. Masaryka 20
Střední odborné učiliště Svitavy, Nádražní 1083

Ĝemelurboj

Ĉirkaŭaĵo

Litomyšl - renesancstila urba monumentrezervejo kun reprezenta kastelo, naskiĝloko de komponisto Bedřich Smetana
Polička - urbo kun unike konservita mezepoka muregaro kun bastionoj, naskiĝloko de komponisto Bohuslav Martinů
Svojanov - mezepoka burgo
Nové Hrady - monumenta rokoka kastelo
Dolní Újezd - regiona vilaĝmuzeo
Moravská Třebová - malfrurenesanca kastleo kun valoraj kolektoj, akvaparko
Žďárské vrchy (Montetoj de Žďár) - protektata pejzaĝregiono
Toulovcovy Maštale - naturrezervejo kun sabloŝtona t.n.rokurbo

Atingebleco per trajno

Tra Svitavy kondukas grava elektrizita linio numero 260 de Česká Třebová al Brno. Svitavy estas bone atingebla per trajno, regulaj konektoj estas al Brno kaj Prago (sed ne haltas ĉi tie longdistancaj trajnoj, nur rapidtrajnoj, do ne EuroCity kaj InterCity). Krome estas trajnoj de Svitavy, kiuj veturas al Polička (temas pri fervoja linio numero 261).

Esperanta agado

En la urbo aktivas Esperanto-klubo fondita en 1933. Ĝi kunorganizas regionajn E-renkontiĝojn, okazigas Infanajn tagojn, prizorgas Esperanto-Muzeon. La ĉefa gvidantino de la klubo estas Libuše Dvořáková, ekde oktobro 2011 vicprezidantino de Ĉeĥa Esperanto-Asocio.
En julio 2009 okazis en Svitavy internacia renkontiĝo EKOTUR.
En oktobro 2009 okazis en Svitavy konferenco de Ĉeĥa Esperanto-Asocio^[1], dum kiu okazis ankaŭ seminario pri laboro kun retpoŝto, interreto kts.
Ĉiujare en decembro okazas en Esperanto-Muzeo porinfanaj kreaj atelieroj Marcipana Kristnasko ^[2]
De la 26-a ĝis la 30-a de oktobro 2011 okazis en Svitavy la unua Esperanta Vikimanio.
En aprilo 2012 estis en Svitavy plantita esperanto-arbo - tilio^[3].
De la 14-a ĝis la 20-a de julio 2012 okazis en Svitavy Internacia Esperanto-Konferenco de OSIEK^[4].
De la 7-a ĝis la 9-a de marto 2014 okazis en Svitavy unua CENTREJO, al kiu venis junuloj de ĈEJ, PEJ, SKEJ kaj ankaŭ de E@I.^[5]
En jaro 2016 okazis oficiala antaŭkongreso de UEA antaŭ la UKo en Nitra.
98-a SAT-Kongreso 2025 okazos de la 12-a de julio 2025 ĝis la 19-a de julio 2025.^[6]

Vidu ankaŭ

Esperanto-Muzeo en Svitavy

Kategorio Esperanto-urboj en Vikivojaĝo

Referencoj

Kategorio Svitavy en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Svitavy en Vikivojaĝo (Turisma gvidilo)

Eksteraj ligiloj

Oficiala urba retpaĝaro ĉeĥe, germane, angle, ESPERANTE
Esperanto-Muzeo Arkivigite je 2009-06-28 per la retarkivo Wayback Machine ĉeĥe, esperante, prospektoj en la angla, germana, rusa
Urba muzeo kaj galerio ĉeĥe, germane, angle
Kolora urbomapo^{[rompita ligilo]}

[1] ttp://www.esperanto.cz/eo/akce/konferenco-de-e-a-esperanto-asocio-130.html

[2] ttp://www.esperanto.cz/eo/akce/marcipana-kristnasko-en-esperanto-muzeo-354.html

[3] ttp://svitavsky.denik.cz/zpravy_region/dalsi-zamenhofuv-esperantsky-objekt-ve-svitavach-20120421.html

[4] ttp://www.esperanto.cz/eo/akce/internacia-esperanto-konferenco-de-osiek-452.html

[5] ttp://mladez.esperanto.cz/?p=1246&lang=eo

[6] Gvidrezolucio de la 97a SAT-Kongreso

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]